Heimilistíminn - 14.06.1979, Blaðsíða 21

réttmæti dauöarefsinganna, og telja
aöhér sé um morö aö ræöa, ekki siöur
en þaö, sem hinn seki hefur ef til vill
sjálfur framiö, oghlotiö dóminn fyrir.
Aörir spyrja: A maöur, — sem sekur
hefur veriö fundinn um hinn hryllileg-
asta glæp, þar sem ekkert réttlætir
geröir hans, — aö hljóta dauöadóm
fyrir? Þeir sem styöja dauöarefsingu
halda þvi fram, aö moröingjar eigi aö
,,fá þaö, sem þeim ber”. Hinir, sem á
móti eru, halda þvi fram, aö dauöa-
refsing sé ekki annaö en viöurkenning
hins opinbera á moröum.
Tölfræöingar og félagsfræöingar
hafa mikiö velt fyrir sér, hver áhrif
dauöarefsinga séu, og hvort þær dragi
úr tiöni glæpa. Og hæstiréttur Banda-
rikjanna hefur kveöiö upp þann Ur-
skurö, aö dauöarefsing sé ekki
grimmileg og óréttmæt hegning.
Fyrstu lög um dauöarefsingu i
Bandarikjunum eru frá árinu 1636 og
voru þau sett i Massachusetts Bay-ny-
lendunni, en þá fóru aftökur fram
opinberlega, og afbrotamenn voru oft
á tiöum brenndir lifandi, hálshöggnir
eöa drepnir á einhvern annan óhugn-
anlegan hátt, nánast pindir til dauöa.
Um þessar mundir eru Bandarikin
eitt fárra þróaöra rikja vestrænna,
sem heimilar dauöarefsingu,- 1 Suö-
ur-Afriku eru menn teknir af lifi fyrir
stórvægileg afbrot, og i Frakklandi
eru einn eöa tveir hálshöggnir árlega.
1 Englandi var liflát afnumiö áriö 1965,
þar er nú veriö aö f jalla um þaö, hvort
lögleiöa eigi á ný dauöarefsinguna.
Aftökur fara ekki lengur fram á
torgum úti i Bandarikjunum heldur
bak viö fangelsisveggi, þar sem hinir
dæmdu eru annaö hvort teknir af lifi i
gasklefum eöa i rafmagnsstólum eöa
þeir eru skotnir til dauöa. í nokkrum
rikjum er heimilt aö deyöa menn meö
þvi aö gefa þeim sprautu.
Aftökurnar fara ekki lengur fram
opinberlega, en umræöan um refsing-
arnar fara hins vegar fram fyrir opn-
um dyrumogmeöal almennings. Hafa
menn rætt þessi mál oftar og af meiri
alvöru nú aö undanförnu, þar sem
margt bendir til þess, aö áriö 1979
veröi upphaf reglulegra aftaka, i
fyrsta sinn frá þvl 1967.
Alls mununú 486 manns biöa þess aö
veröa teknir af lifi, en þar af eru um
40, sem þegar hafa fengiö eins langan
frest og mögulegt er aö fá eftir laga-
legum leiöum. t'angar, sem biöa lif-
láts eru nú i 24rikjum Bandarikjanna.
Má reikna meö þvi, aö þeir, sem ekki
geta haldiö áfram aö sækja um frestun
aftöku, veröi nú liflátnir á næsta ári.
Dauöarefsingeri lögum I tiu rikjum til
viöbótar viö þau 24, þar sem fangar
biöa lifláts, en I þessum tiu rik jum eru
engir dauöadæmdir menn nú sem
stendur. Fanginn, sem liflátinn var nú
fyrir skömmu, John Spenkelink, haföi
sótt um allan þann frest og reynt allar
þær undankomuleiöir, sem hægt var
aöfinna I lagabókum, en án árangurs,
og þvi fór aftaka hans fram eins og
fyrr segir 25. maf síöast liöinn.
Lögfræöingar berjast nU ötullega
fyrir þvi, aö ekki skelli yfir þaö sem
þeir kalla „blóöuga áratuginn”, ára-
tugaftakanna, en enginn veit hver ár-
angurinn veröur.
Siöan ispyrja menn: — Hvaö er þaö,
sem almenningur vill? Hefur vitn-
eskja manna um dauöarefsinguna
eitthvaö aö segja, og kemur hUn i veg
fyrir aö moröingjar drepi fólk? Er
dauöadómnum enn beitt til þess aö
mismuna fólki eftir kynþáttum eöa
hvar þeir eru fæddir? Hverjar eru siö-
feröilegar skyldur þjóöfélagsins i
þessum málum?
John Spenkeiink.
Skoöanakannanir sýna, aö um þaö
bil 70% Bandarikjamanna eru fylgj-
andi liflátsdómum. Er þetta þveröfug
niöurstaöa frá þvi sem fram kom á
sjöunda áratugnum.
TUlka menn þessar niöurstööur á
þann veg, aö almenningur sé ráövillt-
ur og viti ekki á hvern hátt sé bezt aö
snúast gegn vaxandi glæpatlöni og
spillingu i þjóöfélaginu. Einnig séu
menn siöur en svo ánægöir yfir þvi aö
skattpeningum borgarannasé eytt i aö
halda uppi glæpamönnum, sem dæmd-
ir hafa verið til fangelsisvistar, og þaö
sé mönnum léttir aö vita af þvi, aö
dauðadómur sé aö minnsta kosti fyrir
hendi sem leið til hengingar.
Dr. Ernest van den Haag, sem er
einn þeirra, sem mest hefur velt fyrir
sér réttmæti liflátsdóma segir, aö fólk
telji þá táknræna, og hægt sé aö segja
viö glæpamenn: — Ef þiö fremjiö á-
kveöna glæpi, getur þaö kostaö ykkur
lifiö. Fólki finnst einnig, aö meö þessu
séglæpamönnum sýnd meiri harka en
annars væri. Almenningur er óþolin-
móöur og vill aö gripiö sé til róttækra
aögeröa.
— En þaö er auövelt aö styöja lif-
látsdómana, þegar þeim er ekki fram-
fylgt, segir einn af þékktari lögfræö-
Framhald á bls. 37.
Dauðarefsing er
lögleg í þessum
ríkjum
Tala fanga sem hlotið hafa
dauðadóm en bíða aftöku.
Alabama 37
Arizona 12*
Arkansas 11
Callfomia 13
ConnecUcut 0
Delaware 1
Florida 124
Georgla 75
Idaho 1
lllinols 8
Indiana 4
Kentucky 3
Louisiana 10
Maryland 0
Mississippl 0
Missouri 12
Montana 4
Nebraska 7
Nevada 6
New Hampshlre 0
New Mexico 0
New York 0
North Carolina 7
Oklahoma 16
Oregon 0
Pennsylvanla 0
South Carollna 9
South Dakota 0
Tennessee 10
Texas 105
Utah 7
Virglnia 7
Washington 7
Wyoming 0
* Dregið hefur verið i efa rétt-
mæti sumra dauða-
dómanna, sem kveðnir hafa
verið upp i Arizona.
Dauðarefsing er ekki lögleg
i: Alaska, Colorado,
Hawaii, Iowa, Kansas,
Maine, Massachusetts,
Michigan, Minnesota, New
Jersey, North Dakota, Ohio,
Rhode Island, Vermont,
West Virginia og Wisconsin.
Þessar tölur eru frá NAACP
Legal Defense and Educa-
tional Fund.
21