NT - 25.10.1984, Blaðsíða 6

NT - 25.10.1984, Blaðsíða 6
Fimmtudagur 25. okt. 1984 6 app úr hendi sleppa - eða snúum okkur að lífefna- iðnaðinum af krafti? Litið inn hjá Dr. Jóni Braga Bjarnasyni. sér detta í hug ensímíska fisk- flökun og margt, margt fleira. En að hverju vinna starfs- menn Raunvísindastofnunar- innar þessa stundina? Hvað gerist í síldartunnunni? Það er ekki mikill mann- skapur sem nú vinnur að lífefna- iðnaði í landinu og því fer fjarri ■ Hér rannsakar Ingólfur Kjartansson efnaverkfræðing- ur ammóníusýrusamsetningu ensíma í þar til gerðum greini. að unnið sé af kappi við allar þær hugmyndir sem hér hefur verið drepið á. Pað helsta sem Raunvísindastofnun hefur get- aðeinbeittséraðer rannsóknir á lífefnafræðilegum ferli að verkan síldar í saltsíldartunn- um, úrvinnsla á ensímum og öðrum lífhvötum út úr tilfall- andi hráefni hér á landi og rannsóknir á nýjum mögu- leikum þar sem lífefnatæknin hefur verið notuð um langt skeið, svo sem við fískvinnslu, mjólkuriðnað og fleira. Við gætum haldið endalaust áfram í umfjöllun okkar á hin- um ýmsu þáttum lífefnatækn- innar en ennþá er þó ónefndur sá þáttur þessa máls sem öllu ræður. Peningar. Allar götur síðan fyrst var skipuð nefnd um lífefnaiðnaðinn 1973, sem skil- aði áliti ári síðar hafa stjórnvöld verið ótrúlega sofandi um þetta mál. Til þess að gera mönnum ljóst hvað hér er í húfi slær Jón Bragi því fram að þessi starf- semi geti veitt 1000 manns at- vinnu um næstu aldamót og skipt sköpum í samkeppnis- stöðu okkar gagnvart öðrum þjóðum. Haldi sofandaháttur- inn áfram að ráða ferðinni þann- ig að við rannsóknir geti ekki unnið nema nokkrar hræður, flestir lausráðnir og áhrifa- menn í peningalífi þjóðarinnar gefi þessu engan gaum látum við happ úr hendi sleppa og getur það orðið afdrifaríkt fyr- ir íslenskt hagkerfi á komandi árum. Dettum afturúr „Ef við ekki hyggjum að þess- ari atvinnugrein í tíma, aukum rannsóknir og hugum að þeim möguleikum sem þegar bjóðast okkur þá dettum við afturúr í kapphlaupi þjóða í þessum iðn- aði." Það er doktor Jón Bragi Bjarnason sem hefur orðið en hann hefur nú um langt skeið verið einn helsti forgöngumaður í lífefnarannsóknum hér á ís- landi. Bandarískt fyrirtæki hef- ur þegar sýnt mikinn áhuga á að kaupa fiskaensím á íslandi ogef hér ætti að telja upp allt það sem þessar rannsóknir hafa á prjónunum dygði venjuleg yfir- litsgrein eins og þessi skammt. Meðal þess sem Jón Bragi benti okkur á var orkuvinnsla til eldsneytis með því að lífrænir hvatar og ensím verði látin brjóta niður kornmat (sterkju í byggi hveiti eða maís) þannig að úr verði í fyrstu smásykrur sem nota má til matar. Sé vinnslu sykursins haldið áfram má svo breyta sykrinum í etanól (alk- óhól), iðnaðarsterkju sem nýt- ist við pappírsiðnað,og síðasti þáttur þessarar afurðar yrði kjarnfóður. Etanólið mætti svo nota til að bæta og drýgja elds- neyti. Enn sem komið er er verð olíu eitthvað lægra en verð á etanólinu en með auknum rann- sóknum hefur verðið farið sí- lækkandi samfara því sem olíuverð í heiminum fer hækk- andi. Víða erlendis svo sem í Bandaríkjunum styðja stjórn- völd við bakið á þessari fram- leiðslu og Jón fræðir okkur á því að ef til þessa væru flutt til landsins hveiti eða maís þá yrði um helmingur af verði hins nýja eldsneytis hráefnisverð en hitt íslensk verðmætamyndun. Og hér kemur jarðvarmi til aðstoð- ar. ■ Hér vinna þeir dr. Bjarni Ásgeirsson og Steingrímur Stefánsson líffræðinemi að sundurgreiningu ensíma í krómatógrafíusúlum. Samskonar súlur eru notaðar í iðnaði en vitanlega mun stærri. Þarna eru ensímin aðgreind, þannig að í vökvalausn þar sem eru fimm ensím þá eru þau greind í sundur með því að eitt þeirra er látið detta niður í senn. ■ Og lífefnafræðin í Raunvísindastofnun er meira heldur en bara að gapa yfir tilraunaglösum. Hér eru þau Sigríður Ólafsdóttir og Sigurður Magnússon að bera saman bækur sínar um próteinkljúfandi ensím í síldartunnum. Sigríður fiutti einmitt erindi um þetta efni nýlega á alþjóðlegri ráðstefnu í Prag sem fjallaöi um súrpróteinkljúfandi ensím. m mvndir ah. ■ „Já hér er ég að bauka við örsíutæki, þetta þéttir ensímlausn irnar og nær úr þeim vökvanum, “ sagði Jón Bragi þegar NT leit inn til hans með handrit og myndir en til þess að allt væri nú rétt og satt í pistlinum fengum við heimildarmanninn til að renna yfir allt saman. ■ Flæðanleiki soðkjarna úr fiskmjölsverksmiðjum er eitt af rannsóknarcfnum Jóns Braga. Hér er hann með tvo soðkjarna, sá til hægri hefur verið meðhöndlaður með hitaþolnum ensímum en hinn ekki. Ef myndin prentast vel þá sést að sá til hægri lekur aðeins fram meðan hinn er alveg kyrr. Með þessu kann að vera hægt að auka nýtingu í fiskmjölsframleiðslu. Fjölmiðlabik- arinn afhentur ■ „Fyrir lofsvert brautryðjendastarf í þágu íslenskra ferðamála“ hefur Ferðamálaráð veitt Sigurði Sigurðarsyni Fjölmiðlabikar Ferðamálaráðs 1983. Sigurður átti og ritstýrði tímaritinu Áföngum um fjögurra ára skeið, eða þar til á þessu ári, og lagði að dómi Ferðamálaráðs fram drjúgan skerf til kynningar á ferðamöguleikum hér innanlands og í mörgum tilfellum um áður lítt þekktar slóðir. Á myndinni sést Kjartan Lárusson, formaður Ferðamálaráðs, afhenda Sigurði Sigurðarsyni bikarinn. ■ Lífefnaiönaður? Flestum okkar segir þetta orð sáralítið. Nema þá að hér sé á ferðinni einhver ný vísinda- og iðnaðar- grein sem haldið er fram að geti bjargað öllu. En að hér hafi verið stundaður lífefnaiðnaður í 1000 ár með skyrgerð, brauð- gerð, bruggi og mörgu fleira kemur sjálfsagt flestum okkar spánskt fyrir sjónir. Lífefnaiðnaður er í stuttu máli það þegar lífverur eða I ífrænir hlutar þeirra eru notaðir til þess að vinna einhver verk sem verða til að breyta vöru af einu formi yfir á annað. Fyrst og fremst snertir þessi grein matvælaiðnað og lyfjagerð. Fyr- ir íslendinga sem hafa grundvall- að sitt hagkerfi á fiskveiðum er mikilvægt nú þegar veiðar drag- ast saman að geta nýtt það lífræna dót sem dregið er úr hafinu betur og haft úr því fleiri krónur. Nú,og þá má nefna að lífefnaiðnaðurinn getur fært okkur í hendur efni sem roð- flettir fiskflökin okkar með einu einföldu baði. Orkan, nýtingin, hagvöxturinn „Til þess að mæta framtíðar- þörfum fyrir eldsneyti, fæðu, heilbrigðisþjónustu og mengun- arhættu er stórkostleg aukning í lífefnaiðnaði nauðsynleg." Þannig segir í íslenskum bækl ingi um lífefnaiðnað og alls- staðar í hinum vestræna iðn- vædda heimi eru menn að opna augun fyrir þessari nýjustu iðn- byltingu. Þá er samfara lífefna- iðnaðinum unnið að genatil- færslum sem aftur auðvelda til muna alla framleiðslu á einstök- um lífefnum. En hvar koma íslendingar inn í dæmið? Jú, hér fer fram mikil matvælaframleiðsla eins og fyrr er drepið á. Úr slátur og fiskúrgangi má vinna prótein- mjöl, lýsi, meltu, og ýmis líf- efni svo sem ensím. Úr mysu má vinna fóður, sætefni, alk- óhól og örverumjöl. Ensímin má svo nota til þess að húðfletta og mýkja smokkfisk, losa hrogn úr hrognasekkjum, losa búk- himnu þorsks og þróa aðferðir til þess að auka geymsluþol ferskfisks sem sífellt er aukinn markaður fyrir. Þá hefur roð- fletting fiskflaka þegar verið nefnd, en menn hafa líka látið

x

NT

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: NT
https://timarit.is/publication/305

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.