NT - 22.02.1985, Blaðsíða 7

í
IlI L : Menn i ng Í~TTTí
li nkú gaða kvennas tétt 1 il ’tosttiiH 1
■ Alþýðuleikhúsið: Klassapí-
ur eftir Caryl Churchill.
Þýðing: Hákon Leifsson.
Tónlist: Leifur Þórarinsson.
Leikstjóri: Inga Bjarnason.
Leikmynd og búningar: Guð-
rún Grla Geirsdóttir. Leikið í
Nýlistasafninu, Vatnsstíg.
Klassapíur mega heita
skilgetið afkvæmi kvennarann-
sókna í bókmenntum og
fræðum, og innblásið af þeim
stéttasjónarmiðum sem slíku
hafa heyrt til. Verkið skiptist
eiginlega í tvennt og ekki nema
bláþráður á milli. Svo er látið
heita að nútímakonan Margrét
bjóði í fyrri hluta til veislu
ýmsum konum úr sögu og
listum. Þessar konur rekja
raunir sínar sem eru auðvitað
ærnar, og allar guldu þess
ótæpilega að vera konur -
nema hvað. - Það er ísabella
Bird, ensk hefðarmey frá nítj-
ándu öld, Gréta, fígúra úr
málverki eftir Bruegel, hinn
hollenska sextándu aldar mál-
ara. Síðan er að telja Gríshildi
góðu. hina undirgefnu konu úr
sögum Chauchers og fleiri
verkum. Þá er lafði Nijó, jap-
önsk nunna, og'Jóhanna páfi,
dulbúin sem karlmaður en var
grýtt i hel þegar hún ól barn í
miðri skrúðgöngu úti á götu.
Sú hugmynd að stefna þess-
um konum öllum saman er
ekki svo galin, en vandmeðfar-
in í meira lagi. Leikkonurnar
fóru með þennan þátt af aug-
ljósum áhugaog alúð. Heildar-
myndin gekk að vísu ekki vel
upp, en þar held ég að sé við
höfund að sakast; það var á
einhvern hátt örðugt að festa
hugann við örlög þessara
kvenna. Mest athyglin beindist
að Grétu, Ásu Svavarsdóttur.
Hún er hin ódrepandi, upp-
reisnargjarna alþýðukona, lík-
lega sigri hrósandi fordæmi
nútímakvenna í andófi, frá
sjónarmiði höíundar. Ása
mótaði hlutverkið vel og ör-
ugglega í hvívetna svo að gam-
an er á að horfa. í öðrum
hlutverkum eru Anna S. Ein-
arsdóttir, Sigurjóna Sverris-
dóttir, Sólveig Halldórsdóttir
og Sigrún Edda Björnsdóttir.
Allar fóru skörulega með hlut-
verk sín. Sigrún Edda raunar
fullskörulega hlutverk kven-
páfans. Nefni ég þetta vegna
þess nð Sigrún Edda sýnir í
þessari sýningu, eins og áður,
að hún hefur margt til brunns
að bera sem leikkona, mætti
aðeins dempa leikstílinn
nokkuð.
Að loknum raunarollum
kvennanna tekur svo nútíminn
við í öllu sínu „veldi". Við
kynnumst nú Margréti sem
„hefur lagt allt í sölurnar fyrir
frama og völd, og við verðum
vitni að uppgjöri hennar við
stétt sína og hefðbundið hlut-
verk konunnar". Þessi orð
leikskrárinnar koma kunnug-
lega fyrir sjónir. Hér er sem sé
gaumgæft hlutskipti „kvenna á
framabraut" sem hampað var
nokkuð ekki alls fyrir löngu.
Þess verður þó að geta að
stéttauppgjörið sem hér var
drepið á er mjög bundið bresk-
um aðstæðum og hugsunar-
hætti. Svo virðist að höfundin-
um sé í mun að gera upp sakir
við Margréti Thatcher, og
verður sú pólitíska umræða
raunar öll fremur óleikræn.
Hins vegar er mikið um raun-
verulegt líf í þessum hluta
leiksins og komst vel til skila.
Margrét hefur sem sagt náð
á toppinn og fórnað fjölskyldu-
lífi sínu. - Skemmtilegt er það
atriði þegar kona samstarfs-
mannsins sem varð að láta í
minni pokann í valdabarátt-
unni kemur til Margrétar til að
biðja hana að víkja, og smá-
myndir af vinnustað kvenn-
anna verða lifandi á sviðinu.
Kjarninn felst þó í samskiptum
systranna Elísabetar og Mar-
grétar, og Ásu, stúlkunnar á
milli þeirra sem önnur hefur
fætt og hin alið upp. Önnur sat
eftir, hin reif sig lausa, sveik
sína eigin stétt. Á bak við
stéttalærdómana og þann
prédikunarbúning sem höf-
undur bregður sér tíðum í
skynjar áhorfandinn raunveru-
legt tilfinningalíf. Svo var fyrir
að þakka áhrifamikilli meðferð
Margrétar Ákadótturog Krist-
ínar Bjarnadóttur á hlutverk-
um systranna. Margrét sækir í
sig veðrið í sýningunni eftir því
sem á reynir. Kristínu skeikar
ekki í meðferð Elísabetar og
hef ég sjaldan séð hana gera
betur.
Sömu leikkonurnar koma að
öðru leyti við sögu í seinni
hltuanum sem hinum fyrri. Af
einstökum hlutverkum verður
að geta Sigrúnar Eddu í hlut-
verki Ásu, að henni var áður
vikið, og Sólveigar Halldórs-
dóttur, fór þekkilega með Kit,
vinstúlkuna.
Aðstæður í Nýlistasafninu
eru vægast sagt bágbornar og
furða hversu haganleg um-
gjörðin var. Þótt tilbreyting sé
góð, þarf Alþúðuleikhúsið
endilega að fá fastan samastað.
Þessi sýning er enn eitt dæmi
um hve mikill þróttur er í starfi
þess.
Gunnar Stcfánsson.
■ Klassapíur Alþýðuleikhússins.
NT-mynd: Ami Bjáma.
Allt öðru máli gegnir að hér
á landi er hægt að framfleyta
fleirum af landsins gæðum en
50 þúsundum. Sama gildir um
flest þriðja heims lönd þar sem
fæðuvandamál og offjölgun
hangir á sömu spýtunni. En þá
þarf að koma til tækni sem
ekki þekkist í þessum samfé-
lögum. Hér á landi tókst að
innleiða þessa tækni hægt og
rólega og samhliða tækni sem
dró úr barnadauða og gerði
þjóðinni fært að fjölga úr 50
þúsundum í 240 þúsund. En ef
fjölguninni hefði fyrst verið
komið á er alls óvíst að þjóðin
hefði nokkurntíma komist á
það stig að geta sjálf tileinkað
sér nútíma framfarir og tækni
til þess að standa á eigin fótum.
Þróunar og sóunarlönd
Annar þáttur þessa máls er
hvort nútíma vestræn tækni og
ríkidæmi okkar heimshluta sé
endilega eftirsótt hlutskipti.
Getum við fullyrt að samfélag
íslands 1985 sé betra en það
var 1685. Getum við fullyrt að
samfélag okkar sé betra en
samfélag til dæmis Indverja.
Á meðan spekingar kjósa að
kalla stærstan hluta veraldar
þróunarlönd er ekki úr vegi að
hinn hlutinn heiti sóunarlönd.
Sannast sagna á þó þróunar-
hugtakið lítið erindi inn í kyrr-
stæð og rólyndisleg samfélög
víða í þriðja heiminum. Það
erum við sem lifum fyrir stöð-
uga þróun og það sem var gott
í gær er ómögulegt og úrelt á
morgun. Brjálsemin og kapp-
hlaupið helst í hendur og mikið
vill alltaf meira.
Við lifum fyrir framfarir en
líf þeirra, íbúa hinna ógeggj-
uðu en fátæku þriðja heims
landa, er tilvera. Sú þróun sem
þar á sér stað er oftar en ekki
komin til fyrir vilja sóunar-
landanna sem ekki nægir leng-
ur eigin skeiðvöllur til kapp-
reiðanna.
Þannig hefur hinum vest-
rænu ríkjum tekist að flækja
flest ef ekki öll ríki þriðja
heimsins inn í fen erlendra
skulda og útkoman verður
meðal annars, svo enn sé vitn-
að til Jóns Orms Halldórssonar,
að meira er flutt af matvælum
út úr þriðja heiminum en inn í
hann.
Enn getum við lært af ís-
landssögunni. Fram til siða-
skipta er talið að sjálfsbjörg
íslendinga hafi verið meiri en
síðar varð. Hungur og matar-
skortur minni en varð í lútersk-
um sið og frekar möguleikar á
að landinn bjargaðist í hallæri.
Meginástæðurnar voru meira
sjálfstæði landsins í viðskipta-
málum. Allt fram á daga Jóns
Arasonar höfðu íslendingar
sjálfir yfir að ráða skipakosti
til vöruflutninga til landsins.
Og eftir að innlendur skipastóll
lagðist niður tókst erlendu
kaupmannavaldi smám saman
að auka verslun íslendinga og
þar með að draga úr þeim
möguleikum sem þjóðin hafði
haft til þess að draga fram lífið
á landsins gögnum og gæðum
einvörðungu. Eðlilega fóru svo
saman harðæri hér heima og
það að danskir nenntu ekki að
fleyta skútum sínum lengst
norður í haf.
Með auknum viðskiptum við
ríkari lönd minnkar möguleik-
inn til sjálfsbjargar og þjóðin
verður berskjaldaðri fyrir
hörmungum og hungursneyð.
Ölmusugjafir í þrengingunum
draga svo úr sjálfsbjargarvið-
leitninni og ala á vanmeta-
kennd.
Aðgerða er þörf
í Helgarpóstsviðtalinu við Jón
Orm kemur meðal annars fram
að þeim fari ört fjölgandi á
Vesturlöndum sem telja hjálp-
arstarfið vera komið út í
„hreinar villigötur fjölmiðla-
fárs, þekkingarleysis og mis-
skilnings..En hvað er til
ráða. Bent hefur verið á aðrar
tegundir þróunarstarfs sem
sýnt þykir að skili jákvæðum
árangri. Þannig vinna heima-
menn í þriðja heims löndum
víða að þróun atvinnuvega og
fá til þess stuðning frá vestræn-
um hjálparstofnunum (sbr.
okkar Skúla Magnússon fóg-
eta).
En það breytir ekki hinu að
„hjálparstarf" af þeim toga
sem hér hefur verið til um-
fjöllunar en enn í miklum
metum. Góðhjörtuðum borg-
urum hér heima er mikilvægt
að hreinsa samviskuna með
því að gefa til „brauð handa
hungruðum heimi" og fjöl-
miðlar verða að hafa eitthvað
til að smjatta á.
Þessi samfélög sem verða
fyrir barðinu á „brauðinu" eru
síðan gerð að ávanasjúklingum
á meira brauð og torséð hvaða
leiðir eru út úr ógöngunum.
Fyrsta skrefið væri eflaust að
koma í veg fyrir að ávanasjúkl-
ingunum fjölgi, - rétt eins og
aðrir sem fást við hliðstæð
vandamál vinna.
Bjarni Harðarson
HnBnnEr
Föstudagur 22. febrúar 1985 7
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrimur Gíslason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifstofur: Siðumúli 15, Reykjavík.
Simi: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, iþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f,
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Höfnumöfgumtil
hægri og vinstri
■ íslenskt velferðarþjóðfélag er á krossgötum um
þessar mundir.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur tekið sér fyrir hendur
að tæta velferð okkar niður í nafni frelsis sem lýsir
sér í þeim draumi að aðgangur að fjármagni ráði
möguleikum manna. Þessi stefna lýsir sér í baráttu
fyrir lágum sköttum, einkaskólum, sjúklingaskött-
um, frjálsu útvarpi, frjálsu verðlagi o.s.frv. lnnan
flokksins hefur eflst til áhrifa sögulaus kynslóð sem
í háskóla hefur uppgötvað kenningar Adam Smiths
og John Stuart Mill um frelsið og saknar nú þess
svigrúms sem frumskógurinn býður upp á, og þessi
kynslóð er rækilega studd af þeim sem búið hafa hvað
best um sig í þjóðfélagi okkar.
Þessi frjálshyggjubylgja, sem leiðir til þess að fáir
verða ríkir en margir fátækir, hefur valdið mikilli
upplausn innan Sjálfstæðisflokksins, en til fylgis við
hann hafa á umliðnum árum læðst ýmsir borgaralega
hugsandi menn sem vilja byggja hér þjóðfélag sem
gerir öllum þegnum sínum jafnhátt undir höfði.
Á vinstra armi stjórnmálanna ríkir hugsjónaleg
upplausn. Alþýðuflokkarnir gegndu mikilvægu hlut-
verki í að byggja hér upp þjóðfélag jafnaðar og
samvinnu. Nú þegar því marki er náð í veigamiklum
atriðum skortir þá málefnagrundvöll. Alþýðuflokkur
jafnaðarmannanna nýendurborinn reynir af örvænt-
ingu að tína saman það besta úr frjálshyggju og
félagshyggju og Alþýðuflokkurinn hinn á í óupp-
gerðri hugmyndafræðilegri kreppu þar sem tekist er
á um tryggð við sósíalíska hefð annars vegar, þar sem
bylting að marxískum hætti er í bakgrunn, og
lýðræðislega jafnaðarstefnu hins vegar þar sem
markmiðið er að standa vörð um velferðarsamfélagið
og efla það með hægfara umbótum.
Sú barátta er fyrirfram töpuð því að gömlu
„sossarnir“ hafa töglin og hagldirnar í öllum stofnun-
um flokksins.
F*ær andstæðu hugsjónastefnur, frjálshyggja og
marxismi, sem sett hafa svip sinn á þjóðfélagsbaráttu
í Evrópu alla síðustu öld^hafa runnið skeið sitt sem
þjóðfélagskenningar sem hægt er að stjórna einu ríki
eftir. Nútíma velferðarsamfélög hafa tileinkað sér
það besta úr báðum áttum. Þar hafa byggst upp
samfélög frjálsra einstaklinga þar sem þess er gætt að
frelsi eins verði ekki helsi annars. Okostir óhefts
frelsis eru löngu ljósir öllum öðrum en sögulausum
mönnum. Sama er að segja um ókosti marxísks
sameignaskipulags.
Flokkum sem byggja á annarri hvorri þessari hefð
er því miður aldrei treystandi til þess að varðveita
okkar frjálsa velferðarþjóðfélag. Því er okkur hollast
að efla þá menn og flokka sem vilja halda í það besta
úr báðum þessum kenningum. Pá flokka sem sögu
sinnar vegna eru óbundnir frjálshyggju eða marx-
isma.
Okkar velferðarþjóðfélag verður aldrei fullkomið
frekar en önnur mannanna verk og er það alls ekki
nú þegar um of hefur hallað á frjálshyggjuvænginn
vegna áhrifa Sjálfstæðisflokksins, en það sem við
þurfum er að efla til áhrifa umbótasinnaða menn og
flokka sem hafna öfgum til hægri og vinstri og hafa
það markmið að leiða alla þjóðina til aukinnar
hagsældar og gæta þess jafnframt að varðveita
menningarlega arfleifð hennar.
Verð i lausasölu 30 kr.
og 35 kr. um helgar.
Áskrift 330 kr.