Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 12

12 | 21.12.2003
hreyfingu, fólk sem hefur ekki höndlað sannleikann heldur leitast við að vera höndlað af
sannleikanum, verður nálgunin önnur, opnari og meira skapandi. Þá er leitin að sann-
leikanum fagnaðarerindi í sjálfu sér, frjó, spennandi og skemmtileg.“
Tími myrkurs, þunglyndis – og gleði
„Þær“ segja að Hjörtur Magni sé sætasti presturinn á landinu; ég deili ekki við
„þær“ um það. Að kvöldi erilsams vinnudags í aðdraganda erilsamasta árstíma allra
presta er ekki að sjá þreytu á unglegu andlitinu. Hann er hálffimmtugur og þau hjón-
in, Ebba Margrét Magnúsdóttir, sérfræðingur í kvensjúkdómum og fæðingarlækn-
ingum, eiga von á þriðja barni sínu. Hver dagur er púsluspil hjóna sem bæði gegna
annasömum ábyrgðarstörfum. En það er létt yfir Fríkirkjupresti, í senn yfirvegun og
ákefð þess sem veit hvert erindi sitt er. Þennan daginn hafði m.a. verið kistulagning,
viðtal við aðstandendur um útför ástvinar, tvö sálgæsluviðtöl og afgreiðsla þriggja
beiðna um mataraðstoð. Hann segir slíkar beiðnir hrúgast inn í vaxandi mæli, eink-
um þó á aðventunni, og Fríkirkjan reyni að verða við þeim flestum með litlum líkn-
arsjóði sem safnaðarfólk leggi til frjáls framlög. Stundum, þegar mest liggur við, verði
þó að grípa til rekstrarfjár safnaðarins og sumum beiðnum verði að vísa til Rauða
krossins, Hjálparstofnunar kirkjunnar, Mæðrastyrksnefndar og slíkra aðila. Beiðn-
irnar komi frá fólki utan sem innan Fríkirkjunnar, flestar frá öryrkjum, einstæðum
mæðrum og fólki sem býr við varanlegar eymdaraðstæður af einhverjum orsökum,
líkamlegum eða andlegum. „Ég hef fundið töluverða aukningu matarbeiðna þessi
tæpu sex ár sem ég hef verið Fríkirkjuprestur,“ segir hann. „Ég hef borið mig eftir því
að kynna mér aðstæður þessa fólks gegnum árin, m.a. til að kanna hvort einhverjir
séu að misnota sér þessa þjónustu, sem auðvitað eru dæmi um, og á heildina litið er
um raunverulega og knýjandi þörf að ræða. Síðast í gær afgreiddi ég beiðni fjölfatl-
aðrar konu sem þarf stöðugt að biðja um ölmusu til að komast af. Það er hryllilegur
vitnisburður um það velmegunarþjóðfélag sem við teljum okkur búa í.“
Þegar ég spyr Hjört Magna hvort aðventan, jólin og áramótin séu kvíðvænlegur
tími fyrir prest eða tilhlökkunarefni svarar hann: „Hvort tveggja í bland. Þunginn í
starfinu er mikill og við prestar skynjum jafnframt vel hvernig þessi árstími leggst
þungt á sinni margra. Þetta er sá tími þegar sorgin, missirinn og myrkrið sækja mest
að þeim sem misst hafa. Hjá þeim sem glíma við þunglyndi yfirleitt eykst það á tíma
þegar allir eiga að vera glaðir og í hátíðarskapi. Á þessum tíma á fjölskyldan að vera
samstæð en er það ekki alls staðar. Margir kvíða því jólunum. Fyrir mig er þetta tími
mikils þeysings og gott að vita af hvíldinni sem bíður handan við áramótin.“
Sjálfur verður þú ekki þunglyndur?
„Nei. Auðvitað þyrmir yfir mann annað slagið, en þunglyndi sækir ekki að mér,
sem betur fer. Ég á líka svo góða að.“
En er ekki hvað skemmtilegast að vera prestur á þessum tíma þegar kirkjusókn er
mest og athyglin beinist meira að kirkjunni en á öðrum árstímum?
„Að sumu leyti,“ svarar hann dræmt. „Það er ósköp já-
kvætt að margir koma í kirkju sem ekki koma á öðrum tímum
ársins; það er hluti af þjóðmenningarlegu ritúali og tengist
ekki endilega trúargrunninum sjálfum. En þúsundir koma í
kirkjuna árið um kring og þarf ekki jólahátíð til; það er ekki
síður mikilsvert. Trúarþörf fólks er aðeins laustengd trúrækni, kirkjusókn á sunnu-
dögum. Í nútímasamfélagi er svo mikil fjölhyggja og mikið um uppbrot hefða, sem
sumir vilja kalla afhelgun samfélagsins en ég tel að mörgu leyti jákvæða þróun.
Kirkjustofnunin hefur ekki náð að fylgja þessari þróun og laga sig að henni.“
Hvernig getur hún lagað sig að henni?
„Hún þarf að geta lesið samfélagið og gæta þess að festast ekki í stofnunarhugs-
uninni. Íslendingar hafa búið við stofnunarkristindóm í þúsund ár og þekkja lítið
annað en að kirkjan sé í nánum tengslum við ríkið. Ég held að kirkjustofnunin þurfi
að leita aftur til upprunans, hlúa að frjálsum trúfélögum, sem búa hér við hróplega
mismunun og ná ekki að blómstra af þeirri ástæðu.“
Jól þrisvar á ári
Sem fjölskyldumaður segist Hjörtur Magni hlakka til jólanna. Þau hjónin eiga tvö
börn saman, 12 ára dóttur og 5 ára son, og af fyrra hjónabandi á hann 17 ára son. Er
þessi fjölskylda jafn mikið á kafi í gjafa- og neyslukapphlaupinu fyrir jólin og flestar
aðrar? „Jájá, við gerum það að vissu marki. Reynum þó að hafa þetta í hófi. Við erum
partur af þessu þjóðfélagi.“
Hann hefur enn ekki komið því á framfæri hvers hann óski sér í jólagjöf og hafnar
tilboði um að gera það í þessu viðtali; segist ekki hafa hugsað út í það. „Ætli ég óski
mér ekki gleðilegra og friðsælla jóla,“ bætir hann við.
Jólahaldið á heimilinu er óhjákvæmilega sniðið að starfi prestsins; hann er með aft-
ansöng á aðfangadagskvöld klukkan sex og svo aftur um miðnætti og borðhaldinu og
gjafaúthlutun smeygt þarna á milli. Eldamennskan er í höndum Ebbu Margrétar en
hann gengur frá á eftir. Jóladagsmessa er klukkan tvö og aðrar athafnir á annan í jól-
um og skírnir inn á milli. Milli jóla og nýárs er svo jafnan fjöldi brúðkaupa. „Núna á
gamlársdag verð ég líklega með fimm brúðkaup og tvær guðsþjónustur og nokkrar
skírnir um áramótin. Við þekkjum því lítið annað en vinnumhverfi á jólunum, því oft
er konan mín á vakt líka.“ Þá er þess ógetið að mikið verður um dýrðir í Fríkirkjunni
um áramótin þegar haldið verður upp á 100 ára vígsluafmæli kirkjubyggingarinnar.
Eftirminnilegustu jólin í huga Hjartar Magna voru haldin í Jerúsalem og Betlehem,
þegar hann var við háskólanám í tvö ár í Ísrael og dvaldist einnig í Egyptalandi með-
fram guðfræðideildinni við Háskóla Íslands. „Til að forðast þann gríðarlega túrisma
sem er þarna á þessum tíma læddist ég inn í helgidómana þegar fæstir voru. Ég reyndi
að upplifa stemninguna í mannlífinu eins og ég gat með vinum mínum sem voru
kristnir arabar. Gyðingar halda ekki jól og ég sótti tíma á aðfanga- og jóladag í Hebr-
eska Háskólanum. Jerúsalem er einn helgasti reitur þriggja helstu eingyðistrúar-
bragða veraldar, íslam, kristni og gyðingdóms, og þar búa fulltrúar flestra trúarhópa
innan þeirra. Þarna fer því fram látlaust en afar fjölbreytilegt helgihald. Austurkirkjan
heldur t.d. sín jól á þrettándanum og Armenar hafa enn eitt tímatalið. Í Jerúsalem get-
ur maður haldið jól þrisvar á ári og ég reyndi að gera það. Það var ákaflega gaman að
kynnast öllum þessum ólíku siðum og hefðum, því okkur hættir til að halda að okkar
séu þau einu réttu, sem er misskilningur. Siðir austurkirkjunnar eru á flestan hátt upp-
runalegri og í þeim skilningi réttari. Í þeim er t.d. mun meiri dulúð en okkar. Við ýtt-
um dulúðinni út úr okkar helgihaldi í siðbótinni, köstuðum barninu út með baðvatn-
inu. Það er miður því í eðli sínu er kristin trú mjög dulúðug, byggist mun meira á
andagift, karisma og tilfinningu en við höfum leyft í okkar stofnunarvædda átrúnaði.
Þessu var heillandi að kynnast.“
Úr æskuuppreisn í götuprédikanir
Hjörtur Magni ólst upp í Keflavík, á trúuðu heimili. „Móðir mín, Sigríður Jóns-
dóttir, var og er mjög trúrækin kona og tók virkan þátt í starfi m.a. hvítasunnufólks og
aðventista. Hún á vini í mörgum trúfélögunum, er opin fyrir sjónarmiðum annarra og
ég er ánægður með að hafa fengið það í arf frá henni.“
Hann er yngstur fjögurra barna þeirra Sigríðar og Jóhanns Hjartarsonar húsa-
smíðameistara. „Ég hugsa að eldri systkini mínum hafi fundist ég dekraður og fengið
alla athyglina. Ég tek auðvitað ekkert mark á því! Vona bara að ég hafi verið ósköp
eðlilegt barn, hafði áhuga á íþróttum, spilaði mikið fótbolta og borðtennis, tefldi,
gekk þokkalega í skólanum þangað til ég gerði uppreisn á unglingsárunum. Þá fór ég
út að leita að sjálfum mér.“
Í hverju fólst uppreisnin?
„Hún var nú ekki mjög merkileg. Ég vildi sannreyna hlutina, taka ekki öllu því sem
gefnu sem ég hafði verið alinn upp við. Vildi prófa sjálfan mig og aðra.“
Hvernig prófaðirðu sjálfan þig?
„Með því að reyna ýmislegt það sem jafnaldrar manns gerðu. Ég tók inn stemningu
bítlabæjarins á 7. áratugnum, djammaði með félögum mínum, fór á böll og kynntist
hinu kyninu. Foreldrar mínir létu þetta yfir sig ganga og gáfu mér það svigrúm sem ég
taldi mig þurfa. Þetta var eðlilegt þroskaferli, á flestan hátt jákvæð reynsla.“
Í lok uppreisnarskeiðsins fór Hjörtur Magni á biblíuskóla á Suður-Englandi. Hann
kveðst þó ekki hafa verið búinn að finna lífskúrsinn heldur verið enn að þreifa fyrir
sér. „Og ég er ennþá að leita. Ef ég hætti að leita verður ekki gaman að lifa. Að hluta til
var þessi ferð því ævintýramennska, reist á löngun til að komast út í heim. Mig hafði
alveg frá barnæsku dreymt um að fara til annarra landa. Þessi biblíuskóli var þver-
kirkjulegur en mótaður af hvítasunnumönnum. Hluti af náminu var að nemendur og
nokkrir kennarar fóru til Mið-Austurlanda í þrjá mánuði. Við keyrðum um þessi
svæði, bjuggum í tjöldum eða sváfum úti; ég kynntist ýmsum skordýrum mjög vel á
þessum tíma! Þessi skóli byggðist nokkuð á bókstafshyggju; hún getur verið ágæt svo
langt sem hún nær, en getur einnig verið skaðleg, sem ég áttaði mig ekki á fyrr en síðar.
Samt fann ég þarna ákveðna festu og grunn sem ég þurfti á að halda. Þegar ég kom
hingað heim úr þessari ferð fór ég að starfa á þeim grunni. Við vorum ungt fólk í
Keflavík, kölluðum okkur Kristið æskufólk, og störfuðum í tengslum við Ungt fólk
með hlutverk, boðuðum kristna trú dálítið að hætti hvítasunnumanna, fórum m.a. til
Siglufjarðar, þar sem Gústi guðsmaður var fyrir, og dvöldum þar við trúboð í einn
mánuð, þó ekki í samkeppni við Gústa, fórum á þjóðhátíð í Vestmannaeyjum í sama
tilgangi og vorum hér í miðbæ Reykjavíkur með helgileiki, svo ég nefni dæmi. Þetta
var mjög gaman.“
Hann var 18–19 ára og farinn að prédika á torgum. Fann hann sig strax í því? „Mér
fannst það skemmtilegt, þótt prédikanirnar væru öðruvísi en þær sem ég flyt núna og
sjónarhorn mitt á trúna hafi breyst.“
Á sumrin vann Hjörtur Magni m.a. á Keflavíkurflugvelli, í gömlu flugstöðinni, hjá
MAÐUR MEÐAL MANNA
„Í ÖLLUM MANNLEGUM SAMSKIPTUM ER BEST AÐ VE