Morgunblaðið - 09.10.2004, Blaðsíða 6

SKÁKSAMBAND Íslands kynnti á
blaðamannafundi í fyrsta sinn form-
lega 10. stórmeistara Íslendinga í
skák, Lenku Ptacnikovu. Lenka er
tékknesk að uppruna en hún hefur
búið hér undanfarin fjögur ár. Hún á
sæti í kvennaliði Ólympíusveitar Ís-
lands sem tekur þátt í Ólympíu-
skákmótinu sem fer fram á Mallorca
á Spáni í næstu viku.
Hún segist hafa teflt frá fimm ára
aldri, eða frá því bróðir hennar tók
hana með á æfingar hjá taflfélaginu
sem hann æfði með. Hún hafi svo far-
ið að tefla af meiri alvöru á unglings-
árum. „Ég hef tvisvar sinnum orðið
meistari kvenna í hraðskák og tvisv-
ar í atskák í Tékklandi,“ segir Lenka
sem á mörg stórmót að baki. Lenka
segir einn sinn besta árangur á stór-
móti hafa verið á heimsmeistaramóti
kvenna undir 20 ára árið 1996, en þá
hafnaði hún í fjórða sæti. „Það var
mjög sterkt mót,“ segir Lenka.
Lenka Ptacnikova er tíundi stórmeistari Íslands í skák og fyrsta konan í þeim hópi
Ekkert mál fyrir
konur að tefla
Morgunblaðið/Kristinn
Lenka Ptacnikova tefldi fjöltefli við stúlknalandslið Íslands sl. fimmtudag.
Guðfríður Lilja Grétarsdóttir, for-
seti Skáksambands Íslands og marg-
faldur Íslandsmeistari í skák, segir
mikinn feng í Lenku. „Hún er ynd-
isleg stúlka og fellur vel í hópinn.
Það er erfitt að finna fólk sem er
jafnástríðufullt um skák og Lenka,
hún elskar skák,“ segir Guðfríður
Lilja og væntir mikils af hennar hæfi-
leikum og styrk.
Lenka segist hafa komið til lands-
ins þegar hún var gift Helga Áss
Grétarssyni, stórmeistara í skák, en
saman eiga þau litla dóttur. Hún seg-
ir skákmenningu Íslendinga vera
góða, mikið sé af góðum skákmönn-
um hér á landi. Hún segir þó tals-
verðan mun vera á milli karla og
kvenna á þessu sviði sem hafi komið
henni á óvart. „Mér finnst vera mikið
ósamræmi á milli þess hvað margir
karlar tefla og hvað margar konur,“
segir Lenka og bætir því við að það
sé ekkert mál fyrir konur að tefla.
6 LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÍSLENSK erfðagreining hefur
fengið 23,9 milljóna dollara styrk,
jafngildi rúmlega 1.700 milljóna
ísl. króna, til fimm ára, til rann-
sókna á erfðafræði smitsjúkdóma
og svörunar við bólusetningu.
Það er Bandaríska smitsjúk-
dóma- og ónæmisfræðistofnunin
(National Institute of Allergy and
Infectious Diseases, NIAID), sem
er hluti af Bandarísku heilbrigð-
ismálastofnuninni (National Instit-
ute of Health, NIH) sem veitir fyr-
irtækinu styrkinn.
Samkvæmt fréttatilkynningu
ÍE í gærkvöldi verða lýðerfða-
fræðilegar aðferðir Íslenskrar
erfðagreiningar notaðar til að
finna erfðavísa sem tengjast mis-
munandi næmi fólks fyrir smit-
sjúkdómum og svörun við sýkingu.
Unnið verður með sérfræðing-
um Háskólans í Nýju-Mexíkó að
virknirannsóknum á þeim líffræði-
legu ferlum, sem erfðarannsókn-
irnar kunna að leiða í ljós.
Bandaríska erfðamengisstofn-
unin (National Center for Genomic
Resources) mun sjá um að gera
niðurstöður rannsóknanna að-
gengilegar vísindasamfélaginu í
gegnum lífupplýsingakerfi á Net-
inu.
Rannsóknin var kynnt á frétta-
mannafundi sem Bill Richardson,
fylkisstjóri Nýju-Mexíkó, boðaði
til í Santa Fe í Nýju-Mexíkó í gær-
kvöldi, kl. 20 að íslenskum tíma.
Getur opnað nýjar leiðir
við þróun nýrra lyfja
„Íslenskri erfðagreiningu er
veittur þessi styrkur vegna þess
einstaka árangurs sem fyrirtækið
hefur náð í rannsóknum sínum á
erfðafræði sjúkdóma og lyfjasvör-
unar. Verkefnið felst í að leita að
erfðavísum sem tengjast ónæmi
fyrir berklum, aukaverkunum af
völdum bólusetningar gegn bólu-
sótt og næmi fyrir inflúensu og
ýmsum bakteríusýkingum sem
m.a. valda lungnabólgu og heila-
himnubólgu.
Einangrun erfðavísa sem hafa
áhrif á svörun einstaklinga við
smiti getur varpað nýju ljósi á líf-
fræði smitsjúkdóma og mögulega
opnað nýjar leiðir við þróun nýrra
lyfja og bóluefna. Dr. C. Rick
Lyons við Heilbrigðisvísindastofn-
un Háskólans í Nýju-Mexíkó
(UNM Health Science Center) í
Albuquerque, sem er heimsþekkt-
ur sérfræðingur á sviði smitsjúk-
dóma, mun leiða virknirannsóknir
á þeim erfðavísum sem koma út úr
erfðarannsóknum Íslenskrar
erfðagreiningar. Bandaríska
erfðamengisstofnunin í Nýju-
Mexíkó mun hanna og sjá um
rekstur á gagnabanka til að gera
vísindamönnum kleift að skoða
niðurstöður rannsóknarinnar og
setja þær í samhengi við aðrar
upplýsingar um erfðafræði ónæm-
issvars.“
Bill Richardson ríkisstjóri
hlakkar til að vinna með ÍE
„Þessi styrkur sýnir að við höf-
um komið upp rannsóknaaðstöðu á
heimsmælikvarða hér við Heil-
brigðisvísindastofnunina,“ sagði
Bill Richardson, ríkisstjóri Nýju-
Mexíkó. „Stefna mín sem ríkis-
stjóra hefur verið að fjölga fyrir-
tækjum og störfum við rannsóknir
og þróun. Við hlökkum til að vinna
með Íslenskri erfðagreiningu,
Smitsjúkdóma- og ónæmisfræði-
stofnuninni og Heilbrigðisstofnun-
inni við þróun nýrra lyfja gegn al-
gengum sjúkdómum á sama tíma
og við sköpum ný og mikilvæg
störf í ríkinu.“
ÍE fær 1,7 milljarða kr. styrk frá Bandarísku heilbrigðisstofnuninni
Getur varpað nýju ljósi
á líffræði smitsjúkdóma
„ÞETTA er geysilega stór styrkur og spenn-
andi verkefni. Ég held að þetta hljóti að vera
langstærsti styrkur sem hefur nokkurn tíma
verið veittur til rannsókna á Íslandi,“ segir
Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfða-
greiningar, í samtali við
Morgunblaðið.
Kári Stefánsson, Bill
Richardson, ríkisstjóri
Nýju-Mexíkó, og Louis
Caldera, forseti Háskól-
ans í Nýju-Mexíkó,
kynntu rannsóknina á
sameiginlegum frétta-
mannafundi í Santa Fe í
Nýju-Mexíkó í gær.
Kári segir að styrk-
urinn sé veittur til rannsókna á erfðum smit-
sjúkdóma. „Það sem mér finnst persónulega
sem vísindamanni sérstaklega spennandi við
þetta er í fyrsta lagi að flestir algengir sjúk-
dómar eiga sér stað á mörkum erfða og um-
hverfis. Við höfum sýnt tiltölulega auðveld-
lega fram á að við getum fundið erfðaþáttinn,
en það er flóknara að finna á eftir umhverf-
isþáttinn, sem er í samspili við þessa erfða-
þætti. Í tilfelli smitsjúkdómanna vitum við
hver umhverfisþátturinn er, þ.e. bakterían
eða vírusinn, þannig að við fáum kannski út
úr þessu þegar búið er, fyllri mynd en af
flestum öðrum sjúkdómum.“
Fást við sjúkdóma sem herja
á fátækari samfélög heimsins
Kári bendir einnig á að flestir þeir sjúk-
dómar sem ÍE hefur fengist við hingað til
séu sjúkdómar hins vestræna ríka sam-
félags. Smitsjúkdómarnir leggist hins vegar
mest á fátækari samfélög. „Nú erum við því
ekki bara að vinna að sjúkdómum hins ríka
heims, heldur vinnum líka að sjúkdómum
sem skipta máli frá sjónarhorni þess hluta
heimsins sem má sín minna,“ segir hann.
Hann bendir einnig á að mikil þörf sé á
nýjum sýklalyfjum og nýjum aðferðum til að
takast á við smitsjúkdóma. Segja megi að
með þessu verkefni verði til ný nálgun á
hvernig saman fari lækningar og fyrirbyggj-
andi aðferðir á borð við þróun bóluefna.
„Okkur finnst þetta því alveg geysilega
spennandi.
Þetta er verkefni sem við komum ekki
bara til með að vinna í samvinnu við Háskól-
ann í Nýju-Mexíkó, heldur líka í samvinnu
við marga íslenska lækna, mjög færa smit-
sjúkdómasérfræðinga, sem og með fjölda ís-
lenskra sjúklinga,“ segir Kári.
„Í þessu felst viðurkenning á því að það
eru sjálfsagt ekki margir staðir í heiminum í
dag, þar sem menn hafa verið betur í stakk
búnir til þess að einangra erfðaþætti sjúk-
dóma heldur en hjá okkur.“
Kári Stefánsson
Kári Stefánsson
Geysilega
spennandi
verkefni
BILL Richardson fylkisstjóri
Nýja-Mexíkó lýsti mikilli
ánægju með samstarf Íslenskr-
ar erfðagreiningar og banda-
rískra aðila á blaðamannafundi
í Santa Fe í gærkvöld. Sagði
hann samstarf ÍE við Banda-
rísku heilbrigðismálastofnunina,
Háskólann í Nýja-Mexíkó og
Bandarísku erfðamengisstofn-
unina á heimsmælikvarða og
stæði ÍE óumdeilanlega í
fremstu röð á sviði erfðarann-
sókna. Væri því mikill fengur
að samstarfi við fyrirtækið.
Með samstarfinu yrðu leiddar
saman ólíkar vísindagreinar til
að sigrast á smitsjúkdómum og
bæta líf og heilsu manna.
„Íslensk erfðagreining hefði
getað valið úr samstarfsaðilum
hvar sem er í heiminum en
valdi okkur,“ sagði Richardson.
„Ég er afar ánægður með þann
mikla stuðning sem Nýja-
Mexíkó og vísindamenn héðan
hafa fengið. Við teljum að sér-
fræðingar okkar standi í
fremstu röð í heiminum og ég
er sannfærður um að þetta
samstarf muni leiða af sér nið-
urstöður sem eftir verður tek-
ið.“
Kári Stefánsson sagði mark-
miðið með samstarfinu vera það
að finna móttækilega arfbera að
smiti í því skyni að finna upp ný
lyf og bóluefni. Sagði hann Ís-
lendinga nokkuð vel tæknilega
útbúna á sviði erfðafræðinnar
og hér störfuðu lítil lyfjafyr-
irtæki en þörfin fyrir samstarf
af því tagi sem hér um ræddi
væri gífurlega mikil. „Ég tel að
þetta sé fyrsta skrefið í átt að
miklu meira samstarfi ÍE og
íbúa Nýja-Mexíkó og er mjög
þakklátur fyrir að fá tækifæri
til að koma hingað,“ sagði Kári
Stefánsson.
„ÍE hefði getað
valið hvern sem er
en valdi okkur“