Morgunblaðið - 09.10.2004, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 2004 13
ERLENT
Þór Tulinius • Eggert Þorleifsson • Dásemd • Sigrún Edda Björnsdóttir • Hilmar Guðjónsson
F
lugvélin frá Azerbaídsj-
an sem venjulega er
þéttsetin starfs-
mönnum hjálparstofn-
ana er þess í stað full
af fréttamönnum, myndatökumönn-
um og ljósmyndurum. Þeir eru allir
á leiðinni til Afganistans en í dag,
laugardag, fara í fyrsta skipti fram
lýðræðislegar kosningar í landinu.
Líklega eru nokkur hundruð
fréttamenn komnir hingað til höf-
uðborgarinnar,
Kabúl, flestir í ör-
væntingarfullri leit
að fréttum í
tengslum við kosn-
ingarnar en það er
hægara sagt en
gert að nálgast
frambjóðendur.
Þeir hafa hægt um
sig af ótta við
árásir talibana sem
réðu landinu þar
til stjórn þeirra
var steypt eftir
árás hryðjuverka-
manna á Bandarík-
in haustið 2001.
Forseti landsins,
Hamid Karzai, hef-
ur sex sinnum
sloppið naumlega í
árásum, nú síðast
þegar eldflaug var
skotið að þyrlu
hans hinn sextánda september síð-
astliðinn.
Það er því varla hægt að segja
að kosningabarátta hafi farið fram
því fyrir utan fjölda fréttamanna í
borginni og myndir af frambjóð-
endum sem límdar hafa verið á
ljósastaura og húsveggi hefur lítið
verið að gerast. Enginn frambjóð-
andi hefur treyst sér til að halda
raunverulegan fjöldafund af ótta
við árásir.
Undankomuleiðin skipulögð
Talibanar hafa hótað að sprengja
upp kjörstaði í Kabúl og því hafa
stjórnvöld gripið til þess ráðs að
setja upp vegatálma úti um alla
borg. Almenningur hefur verið
hvattur til þess að ferðast ekki um
á bílum svo hægt sé að greina frá
grunsamlega bíla sem gætu verið
fullir af sprengiefni.
Ég bý með fólki sem vinnur fyrir
hjálparstofnun í landinu. Það er bú-
ið að skipuleggja undankomuleið ef
allt fer í bál og brand. Við erum
búin að leigja ómerktan bíl til að
ferðast á og okkur er gert að keyra
niður í breska eða hollenska sendi-
ráðið ef til átaka kemur. Margir
hjálparstarfsmenn yfirgáfu landið
yfir kosningarnar en fyrir þá sem
eftir sitja er eins gott að vera
viðbúinn.
Afganar í Kabúl eru ótrúlega
spenntir fyrir kosningunum og lang
flestir sem ég hef talað við ætla að
kjósa Karzai sem verið hefur for-
seti bráðabirgðastjórnar frá því í
desember 2001. Ágætur afganskur
kunningi minn sem vinnur hjá
AFP- fréttastofunni í Kabúl, Wahi-
dullah Massoud, segir, þegar ég
spyr hann nánar út í áhuga fólks,
að margir hafi í raun ekki hug-
mynd um hvað málið snúist um.
„Fólkið skilur þetta ekki. Kannski
þeir sem eru
menntaðir en það
eru ekki margir.
Fólkið kýs bara
það sem aðrir
segja því að kjósa.
Við þekkjum ekki
lýðræði.“ Ég spyr
hann hvort kon-
urnar í fjölskyld-
unni ætli að kjósa
og hvort ein-
hverjar þeirra ætli
að kjósa einu kon-
una sem er í fram-
boði. „Jú, jú, þær
kjósa en þær kjósa
Karzai eins og
við.“
Eina tækifærið
til að hitta konur
og fræðast um
viðhorf þeirra er
að fara á snyrti-
stofur eða almenn-
ingsgarð einn hér í Kabúl sem er
eingöngu ætlaður konum. Mina
Taheri, sem þangað var komin með
alla fjölskylduna frá Jalalabad, ætl-
ar að kjósa Karzai þrátt fyrir að
hún sé Tadjiki en Karzai er Past-
úni. Hún segist hins vegar ekki
treysta öðrum í ríkisstjórn Karzais.
„Þeir eru allir gjörspilltir og vinna
ekki fyrir fólkið. Ég treysti Karzai
því hann er heiðarlegur maður, en
fólkið í kringum hann er það ekki.
Eina vonin er að kjósa Karzai.“ Ég
spyr hana um einu konuna sem er í
framboði. „Hún er góð kona en
hana vantar alla reynslu ólíkt
Karzai sem fer oft til útlanda.“
Hótað útrýmingu
Fólkið í borgunum er mun með-
vitaðra um kosningarnar en þeir
sem búa úti á landi. Í útvarpinu
eru fjölmargir spjallþættir og þar
er um fátt annað talað en kosning-
arnar. Úti á landi hefur fólk lítinn
aðgang að fjölmiðlum. Þar eru það
héraðshöfðingjar eða höfðingjar
ættbálka sem beinlínis segja mönn-
um hvernig þeir eigi að kjósa og
þar kjósa menn eftir þjóðerni.
Þannig hafa stóru stríðsherrarnir
smalað saman atkvæðum og heilu
þorpunum hefur verið hótað útrým-
ingu kjósi menn ekki eins og þeim
er fyrirskipað.
Kosningaloforð hafa engin verið
gefin og málefnin fara ekki hátt.
Erfitt er að gera greinarmun á
frambjóðendum nema á grundvelli
þjóðernis eða stöðu þeirra í sam-
félaginu.
18 manns eru í framboði, þar af
ein kona, Dr. Massouda Jalal, sem
er fjörutíu og eins árs barnalæknir.
Maður hennar kennir lögfræði við
háskólann í Kabúl og öll fjöl-
skyldan er vel menntuð. Jalal er
mjög hugrökk að bjóða sig fram
því henni hefur margsinnis verið
hótað lífláti síðan hún tilkynnti
framboð sitt. Jalal hefur neyðst til
að láta lítið fyrir sér fara og hefur
einungis einu sinni haldið stóran
fjöldafund en þá hlýddu nokkur
hundruð konur á hana í Vestur-
Kabúl.
Menntafólkið styður Karzai
Meirihluti menntafólks og íbúa í
Kabúl ætlar að kjósa Karzai, en
það gerir sér líka grein fyrir því að
tapi Karzai er ekki von á góðu. „Ef
Karzai fer fara peningarnir líka því
Bandaríkjamenn vilja Karzai. Það
gæti brotist út annað stríð ef aðrir
komast til valda núna,“ segir Ahm-
an Hatami sem er læknir í borg-
inni.
Ástralinn David Avery stendur á
bak við undirbúning kosninganna
fyrir Sameinuðu þjóðirnar og hann
viðurkennir að það hafi verið algjör
martröð að undirbúa þær. „Það er
ekki bara öryggisástandið sem við
höfum þurft að hafa áhyggjur af
heldur vantar alla innviði í landið.“
Þannig tekur það rúmar tvær
vikur að koma kjörkössum á
áfangastað frá bæ sem liggur í
Hindu Kush skammt frá landa-
mærum Kína. Þyrlur geta ekki sótt
kassana því bærinn er í yfir 15
þúsund feta hæð þannig að asnar
þurfa að bera kassana næstum alla
leiðina. „Við höfum leigt hátt í tvö
þúsund farsíma, um fimmtán
hundruð jeppa, fjöldann allan af
ösnum og síðan erum við með rúss-
neska flugvél auk þess að hafa ráð-
ið yfir eitt hundrað þúsund Afgana
um land allt til að vinna á kjörstöð-
unum,“ segir Avery. Hann við-
urkennir að þetta eigi eftir að vera
skrautlegt, en mestu máli skipti að
niðurstaða kosninganna sé nægj-
anlega góð vísbending um vilja
fólksins. Tíu og hálf milljón lands-
manna hefur skráð sig fyrir kosn-
ingarnar á undanförnum mánuðum
en þessar tölur eru ekki réttar og
talið er að einhverjir hafi skráð sig
oftar en einu sinni.
Hungursneyð yfirvofandi
Það er ótrúleg tilfinning að vera
hér og upplifa fyrstu lýðræðislegu
kosningarnar í Afganistan og það
einungis tveimur og hálfu ári frá
því talibanar voru við völd. Það er
engan veginn hægt að ímynda sér
hvað fólkið hefur gengið í gegnum
síðastliðna áratugi en flestir eru
ótrúlega bjartsýnir. Öruggt er að
Karzai vinnur kosningarnar, það er
í rauninni aðeins verið að gefa
stöðu hans eitthvert lögmæti.
Ekki má þó gleyma því að mesti
vandinn er ekki árásir talibana eða
óvissan í pólitíkinni heldur sú stað-
reynd að hér er þurrkur fimmta
árið í röð og hungursneyð er yf-
irvofandi. Eina uppskeran sem skil-
ar sér er ópíumið og arðurinn fer
beint til stríðsherranna. Samt velt-
ur ótrúlega mikið á þessum kosn-
ingum. Fólk þráir frið, hvernig svo
sem hann næst, svo hægt sé að
byggja landið upp og bjarga þús-
undum mannslífa á komandi árum.
„Þær kjósa
Karzai eins
og við“
Fyrstu frjálsu kosningarnar í sögu
Afganistans fara fram í dag. Helen
Ólafsdóttir tók fólk tali í Kabúl og segir
frá viðbúnaði vegna kosninganna.
Morgunblaðið/Helen Ólafsdóttir
Stúlknabekkur í Kabúl. Stúlkur mega nú stunda nám á ný í Afganistan en
konum var það bannað í valdatíð talíbana.
Frambjóðendur hafa forðast að
halda fjöldafundi af ótta við
árásir. Kosningabaráttan hefur
því einkum verið í formi vegg-
spjalda sem fest hafa verið upp
þar sem því verður við komið.
’Ég treysti Karzai þvíhann er heiðarlegur
maður, en fólkið í kring-
um hann er það ekki.‘