24 stundir - 18.04.2008, Side 24

24 FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 2008 24stundir
Eftir Kristjönu Guðbrandsdóttur
dista@24stundir.is
Eitt allra fallegasta og glæsilegasta
timburhús Íslands er Fríkirkjuveg-
ur 11 sem Thor Jensen lét reisa á
árunum 1907 og 1908. Kaup Nova-
tors, fjárfestingarfélags Björgólfs
Thors Björgólfssonar, á húsinu hafa
verið í fréttum undanfarið enda
þykir borgarbúum vænt um húsið
og svonefndan Hallargarð við hús-
ið.
Kaupverð hússins er sagt vera
600 milljónir en hugsanlegt er að
kaupandinn greiði allt að 200 millj-
ónir til viðbótar vegna ýmissa
framkvæmda við hús og á lóð.
Fram kemur í tilboðinu, að fyr-
irhugað sé að breyta húsinu í safn
um líf Thors Jensens, langafa
Björgólfs, sem reisti húsið á sínum
tíma.
Barokkhöllin Esjuberg
Barokkhöllin við Þingholtsstræti
29A er steinsteypuhús reist árið
1916, teiknað af Einari Erlendssyni
arkitekt og friðað 25. apríl 1978.
Margir Reykjavíkurbúar kannast
við húsið sem var aðalsetur Borg-
arbókasafnsins um árabil. Húsið
var síðan selt Guðjóni kenndum
við Oz sem ætlaði sér að byggja í
því frumkvöðlasetur. Lítið varð úr
þeirri hugmynd og Odd Nerdrum
listmálari keypti húsið af Guðjóni.
Nerdrum eyddi nokkrum árum við
liststörf í húsinu en seldi síðan Ing-
unni Wernersdóttur athafnakonu
húseignina.
Landshöfðingjahús
Magnús Stephensen lét reisa sér
íbúðarhús við Þingholtsstræti sem
síðan hefur gengið undir nafninu
Landshöfðingjahúsið eða Næpan
vegna lags á turni hússins. Húsið
var reist árið1903. Húsið var friðað
af menntamálaráðherra 19. apríl
1991. Friðunin tekur til ytra borðs.
En hið innra byrði var allt endur-
hannað af írönskum arkitekt fyrir
Guðjón í Oz, eiganda hússins. Á
neðstu hæð hússins er Sögn ehf.,
kvikmyndafyrirtæki, með starfsemi.
24stundir/Þorkell
Friðuð og sögufræg hús keypt af efnamönnum
Hús fyrir höfðingja
Þýðingarmikil hús í bygg-
ingararfi Íslendinga hafa
komist í eigu íslenskra
efnamanna síðustu ár og
mörg orðið að heimilum
eins og þau áður voru
byggð til.
Heimili eða safn? Frí-
kirkjuvegur 11, eitt glæsileg-
asta timburhús Íslands.
Hallargarður Hér ríkir
mikið líf og fjör á
sautjánda júní.
Gamla bóksafnið
Hús sem margir
hafa heimsótt.
Höfðingjasetur Guðjón
kenndur við OZ hefur
annast viðhald hússins
og gert innra byrði þess
glæsilegt.
24stundir/Ásdís
24stundir/Einar Falur
24stundir/Golli
Í aðalskipulagi Reykjavíkur frá
árinu 1962 má lesa eftirfarandi
um Grjótaþorp: „Mesta sam-
safnið af mjög lélegum húsum er
í Grjótaþorpi og það væntanlega
eina hverfið í borginni, þar sem
borgaryfirvöld þurfa að sjá um
algera endurskipulagningu og
endurbyggingu.“ (aðalskipulag
1962-1983, bls. 119).
Grjótaþorp telst liggja milli
Aðalstrætis og Garðastrætis og
milli Túngötu og Vesturgötu.
Meðal sögufrægra húsa í Grjóta-
þorpi má nefna Hlaðvarpann,
Unuhús og hús Sögufélags. Á
einum fyrsta skipulagsuppdrætti
fyrir Reykjavík sem gerður var
fyrir um 80 árum er gert ráð fyr-
ir að Suðurgatan verði hrað-
braut, framlengd til norðurs allt
að Vesturgötu.
Með þessu skipulagi varð
Grjótaþorpið frá að hverfa. Í
sama skipulagi var gert ráð fyrir
Hringbraut sem átti að umlykja
allan bæinn. Gert var ráð fyrir
járnbrautarstöð á Hringbraut
þessari þar sem Snorrabraut er
nú.
Hjallarnir endurbyggðir
En svo komu kreppuárin,
skipulagið gleymdist og þar með
niðurrif Grjótaþorpsins.
En aftur risu hugmyndir um
að rífa hjallana í miðbænum og
byggja þar nútímaleg hús. Árið
1975 var hafin könnun á sögu
Grjótaþorps í Árbæjarsafni. Í
skýrslu sem unnin var af Júlíönu
Gottskálksdóttur og Nönnu Her-
mansson borgarminjaverði eru
þessari könnun gerð góð skil.
Hún hófst með ýtarlegri gagna-
söfnun, stuðst var við gamlar
ljósmyndir og kort af Reykjavík.
Í skýrslunni eru rakin vinnu-
brögð þau er urðu til þess að eft-
ir stendur lítill reitur end-
urgerðra húsa sem enginn rengir
að prýði sé að.
dista@24stundir.is
Átti að víkja fyrir vegagerð og nýjum húsum
Grjótaþorpi bjargað
24stundir/G.Rúnar
Áhugi á gömlum húsum ekki tískufyrirbæri Skýrsla um endurreisn Grjótaþorps
var unnin á ári húsverndunar í Evrópu (European Architectural Heritage Year) 1975 og
hún unnin samhliða varðveislustefnu í öðrum Evrópulöndum.
Malasía er þekkt fyrir tákn-
rænar byggingar enda má þar
finna tvær af hæstu byggingum
heims. Það vekur því kannski
ekki furðu að þar megi bráðum
líta einkar sérstakt íbúðahverfi,
sem líkist helst skipaflota úr fjar-
lægð. Þrátt fyrir það er hönnunin
frumleg og fersk en á þó rætur að
rekja til hefðbundinnar íslamskar
hönnunar. Hverfið er staðsett í
um 30 kílómetra fjarlægð frá
Kuala Lumpur og ætlun hönn-
uðanna var að hanna byggingar
sem tækju mið af einstöku lands-
lagi borgarinnar en þar má til
dæmis finna manngert og víð-
áttumikið stöðuvatn. Stærsti inn-
blástur hönnuðanna kom frá
sjónum og má þar finna ástæð-
una fyrir því að húsin líkjast
helst skipaflota.
svanhvit@24stundir.is
Íbúðabyggð sem líkist skipaflota
Fersk og
frumleg hönnun
Einstakt Byggingarnar
líkjast helst skipaflota
sem siglir um sæinn.