24 stundir - 07.06.2008, Blaðsíða 27

hafinn Daniel Day-Lewis lék Con-
lon í kvikmyndinni Í nafni föð-
urins (In the Name of the Father).
Faðir Gerrys, Patrick Conlon, lést í
fangelsi 1981 en hann var fundinn
sekur um að hafa átt þátt í spreng-
ingunum. „Ég hélt nú alltaf að
kvikmyndir sem byggðar væru á
sannri sögu væru að stærstum
hluta sannar en það var alls ekki
með þessa. Þó að kjarnaatriði í
henni væru sönn þá var öll sagan
meira og minna brenglun á raun-
veruleikanum,“ segir Gísli og hlær.
Sjálfur var Gísli þátttakandi í
sprennuþrunginni atburðarás við
Hæstarétt Bretlands þegar dómur-
inn yfir fjórmenningunum var
ógiltur og þeim sleppt. „Ég hef oft
komið að málum þar sem gríðar-
lega mikið hefur verið í húfi en
aldrei hef ég fundið aðra eins
spennu eins og þá sem skapaðist
þegar ljóst var að fjórmenningarn-
ir væru saklausir. Það var einnig
gríðarlegt spennufall fyrir okkur
sem unnum að málinu að skynja
þessa niðurstöðu. Andrúmsloftið
var rafmagnað.“
Fjölmiðlar sýndu málinu gríð-
arlegan áhuga af skiljanlegum
ástæðum og þurfti Gísli að koma
Carole til bjargar þegar hún ætlaði
að fara frá vinnustað hans. „Einn
nemandi minn, sem hafði aðstoð-
að okkur við málið, setti hárkollu á
sig og þóttist vera Carole þegar
hún settist upp í bíl. Fjölmiðlar
mynduðu hana í bak og fyrir og
kolféllu fyrir bragðinu okkar. Á
meðan fórum við út og ég keyrði
heim, með Carole í skottinu. Kon-
an mín (Julia Gudjonsson) færði
henni fyrstu máltíðina utan fang-
elsisins. Þetta mál allt var ógleym-
anlegt og opnaði jafnframt fyrir
mér margar dyr.“
Djúpstæð réttlætiskennd
Réttlætiskenndin knýr Gísla
áfram að hans sögn. Hún sé sú
frumskylda sem hann verði alltaf
að bera virðingu fyrir enda þurfi
sálfræðingar fyrst og síðast að
forðast manngreinarálit og for-
dóma þegar þeir hefja störf sín.
„Til þess að ná fram umbótum í
réttarsálfræði þarf þor og stundum
ögrun,“ segir Gísli.
Í allmörgum tilfellum hefur
þrautseigja Gísla fyrir hönd fólks
sem hann telur hafa játað á sig
glæpi sem það framdi ekki skipt
sköpum að lokum. Gísli segist hafa
verið látinn vita af því að eftir rétt-
arhald í máli, sem hann vill ekki
nefna nánar, hafi staðið til að taka
hann af lífi að því er lögreglan taldi
sig hafa sannanir fyrir. Þetta hefur
ekki stöðvað Gísla við störf sín.
„Maður verður að vera tilbúinn að
taka áhættu til þess að hjálpa til við
framgang réttlætisins, hvort sem
það er leyniþjónusta sem á í hlut
eða einhver annar. Í flestum til-
fellum er maður undir þrýstingi en
það skiptir sköpum að leiða hann
hjá sér og einbeita sér að verkefn-
inu hverju sinni […] Ef maður vill
hafa einhver áhrif í því fagi sem ég
hef unnið við stærstan hluta míns
starfsferils, þá þarf maður að taka
áhættu.“
Árið 1993 fór Gísli til Ísraels og
bar vitni gegn ísraelsku leyniþjón-
ustunni sem hann taldi hafa þving-
að fram játningu hjá meintum
hryðjuverkamanni frá Palestínu.
Maðurinn var grunaður um að
hafa komið með sprengju inn í
landið sem síðan var sprengd með
skelfilegum afleiðingum. „Þetta
mál hafði töluverð áhrif í Ísrael og
breytti í raun réttarkerfinu sem
tekur nú meira tillit þeirra sjón-
armiða sem liggja að baki rann-
sóknum réttarsálfræðinga. Það
sama hefur gerst í Noregi í máli
þar sem dómarar komust að því
játning var fölsk, í máli sem ég
kom að. Þetta eru vitaskuld
ánægjuleg áhrif.“
Verkefni tengd Guantanamo
Mannréttindasamtök, stjórn-
málamenn og ríkisstjórnir hafa
fordæmt Guantanamo-fangabúðir
bandarískra yfirvalda á Kúbu og
telja tilverugrundvöll þeirra vera
brot á mannréttindum. Einkum og
sér í lagi vegna þess að þar hefur á
fimmta hundrað fanga verið hald-
ið, sumum árum saman, án þess að
dómar hafi gengið í málum þeirra.
Mál fanganna eru til skoðunar hjá
ýmsum sérfræðingum á sviði lög-
fræði og mannréttinda. Leitað hef-
ur verið til Gísla og hann beðinn
um aðstoða við mál fanganna.
„Það hafa komið inn á mitt borð
beiðnir um taka þessi mál að mér. Í
ljósi þess hversu gríðarleg vinna
það er að vinna svona mál frá
grunni, þá hef ég ekki tekið þau að
mér. Ég hef meira en nóg að gera
og auk þess er ég kominn á þann
aldur að ég vil helst fara að róa mig
aðeins niður, þótt það gangi nú
hálf-erfiðlega,“ segir Gísli og hlær.
„Hvert mál getur tekið mörg ár í
vinnslu og ég get verið dauður áð-
ur en málin klárast hjá dómstól-
unum. Maður getur ekki bjargað
heiminum, þó maður glaður vilji.
Þegar maður er ungur þá tekur
maður áhættu en þegar maður er
eldri þá vill maður fá einhver ró-
legheit og öryggi. Ég er að reyna að
halla mér í þá áttina.“
Nemendur Gísla við Háskólann
í Reykjavík hafa margir hverjir ver-
ið „agndofa“ eftir ýmsar hliðarsög-
ur sem Gísli segir við kennslu, eins
og einn nemandi sem blaðamaður
ræddi við komst að orði. Sannar
sögur af ísraelsku leyniþjónust-
unni, írska lýðveldishernum og
heimsþekktum morðmálum sem
Gísli hefur tengst halda þeim við
efnið og gæða námsefnið lífi.
Gísli segist reyna að leggja sig
fram við að gera námsefnið
skemmtilegt. „Ef fólk hefur gaman
af námskeiðinu þá finnur kennar-
inn alltaf vel fyrir því og það er góð
tilfinning. Ég vona að það sé raun-
in hjá okkur Jóni Friðriki. Annars
er það verst að ég get ekki sagt frá
þeim málum sem í raun eru at-
hyglisverðust en það segir kannski
eitthvað líka,“ segir Gísli og hlær
við. Gísli sneri sér svo aftur að
fræðistörfunum þegar blaðamaður
kvaddi hann en hann sat við
greinaskrif ásamt Jóni Friðriki í
íbúð sinni í Hafnarfirði þegar
blaðamann og ljósmyndara bar að
garði.
24stundir LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ 2008 27
Guðmundur Guðjónsson, tví-
burabróðir Gísla, hefur um ára-
bil verið í framvarðasveit lög-
reglunnar hér á landi. Þeir hafa
alla tíð verið samrýmdir og
haldið sambandi.
"Við lærðum báðir hús-
gagnasmíði og lukum sveins-
prófi á svipuðum tíma," segir
Guðmundur en þeir voru
þá um tvítugt. Þeir bræð-
ur eru fæddir í Reykjavík
26. október 1947.
Guðmundur segir Gísla
fljótt hafa sýnt að hann
hefði áhuga á því að
kynnast betur hinum
stóra heimi. "Gísli hóf
ungur útrás með að
ferðast um heiminn. Ég
hafði einnig áhuga á að
kynna mér lífið og tilveruna en
var ekki eins stórtækur, heldur
hafði meiri áhuga á lestri góðra
bóka og að stunda íþróttir. Þar
kom líka til að á þessum tíma
höfðu foreldrar okkar flutt
verslun sem þau voru með í
Reykjavík í Kópavog og jukust
þá umsvifin mikið," segir Guð-
mundur en hann aðstoðaði for-
eldra sýna við verslunarrekst-
urinn í nokkur ár eftir
flutninginn. Hann fór síðan til
vinnu í skipasmíðastöð í Sví-
þjóð og kom heim með fé sem
dugði til kaupa á íbúð. "Ég
hafði frétt að í lögreglunni væri
mikla vinnu fá og sá jafnvel
fram á að með henni gæti ég
unnið við smíðar samhliða því
starfi, því vaktfríin sköpuðu
ákveðið svigrúm. Hér kann líka
að spila inn í að við Gísli erum
líkir að því leyti að við höfum
báðir mikla réttlætiskennd og
áhugi okkar hefur því beinst
mikið að því efni, það er
hjálpartengdum störfum
og löggæslu."
Guðmundur segir það
ekki hafa komið sér á
óvart að Gísli hafi náð
langt í sínu fagi. Það sé
fyrst og fremst að þakka
elju, dugnaði og áhuga á
faginu sem hann lagði
fyrir sig.
"Þó svo að ég hafi ekki
stundað háskólanám með sama
hætti og Gísli tel ég mig einnig
hafa sömu akademísku hugs-
unina sem ég held að hafi nýst
mér vel í lögreglustarfinu," seg-
ir Guðmundur. "Það kemur
ekki síst til nám mitt í lög-
regluháskóla bandarísku alrík-
islögreglunni, FBI, árið 1993.
Þá hef ég í starfi mínu sem yf-
irlögregluþjónn hjá ríkislög-
reglustjóra haft tök á að ráða
háskólamenntað fólk til sér-
fræðistarfa. Það hefur skapað
góðan grundvöll að bættri fag-
legri uppbyggingu innan lög-
reglunnar."
Guðmundur
Guðjónsson
Tvíburar sem hafa sömu hugsun
Þórður S. Pálsson,
forseti lagadeildar
Háskólans í
Reykjavík frá
stofnun hennar
árið 2002, segir
það vera ómet-
anlegt fyrir nem-
endur og starfs-
fólk Háskólans í Reykjavík að hafa
fengið Gísla og Jón Friðrik Sig-
urðsson til þess að kenna við laga-
deildina. "Námskeið Gísla og Jóns
Friðriks á sviði réttarsálfræði hef-
ur verið mjög eftirsótt og er nem-
endum minnisstætt. Gísli er af-
burðamaður á heimsvísu í sínu
fagi og það eru forréttindi fyrir
lagadeildina, og háskólann í heild,
að hafa slíkan mann við kennslu í
skólanum. Það er sjaldgæft að
finna fræðimann sem hefur beitt
sínum rannsóknum með jafn ötul-
um hætti og Gísli hefur gert.
Kennarar og nemendur við deild-
ina njóta góðs af hans kröftum."
Hvalreki fyrir
unga lagadeild
24stundir/Kristinn
Miðlar Gísli er
ánægður að starfa
við Háskólann í
Reykjavík
24stundir/Kristinn
Akademískur ferill Gísla
1971 til 1975 BS nám við Brunel
University. Verðlaunaður fyrir
afburðanámsárangur við út-
skrift.
1975 til 1977 MS nám í klínískri
sálfræði við University of Surrey.
1978 til 1981 Doktorsnám í
klínískri sálfræði.
Prófessor við Institute of Psyc-
hitry, King’s College, University
of London frá árinu 2000 til
dagsins í dag. Meðfram akadem-
ískum störfum hefur Gísli sinnt
klínískum sálfræðistörfum sjálf-
stætt allan sinn feril.