Morgunblaðið - 29.03.2005, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MARS 2005 33
Miðasalan er opin: frá kl 10:00 alla virka daga. Netfang: midasala@borgarleikhus.is
Miðasala í síma 568 8000 -
og á netinu: www.borgarleikhus.is
SKITSÓFRENÍA, eða geðklofi
eins og geðsjúkdómurinn nefnist á
íslensku, einkennist m.a. af sam-
hengislausum hugsanagangi, einnig
er það gjarnan kallað skitsófren-
ískt þegar eitthvað virðist hafa
a.m.k. tvær ósamrýmanlegar hlið-
ar, t.d. persónuleiki sem einn dag-
inn er ljúfur en hinn algjör gribba.
Þessi titill býður upp á ýmsar túlk-
anir á sýningu eða sýningum
þeirra Magnúsar Sigurðarsonar og
Egils Sæbjörnssonar sem nú
standa í Nýlistasafninu.
Þeir Magnús og Egill sýna ólík
verk hvor í sínu lagi en hafa að því
er best verður séð sameinast um
myndbandsverk sem mætir áhorf-
andanum þegar inn kemur. Þar
eru íslenskir listamenn og aðrir
sem tengjast myndlistinni boðnir
velkomnir – á sýninguna eða bara
svona yfirleitt, kannski velkomnir í
íslenskt myndlistarsamfélag. Þetta
er skondið verk og lengd nafna-
rununnar kemur skemmtilega á
óvart, svo margir eru hér virkir í
myndlistinni á einn eða annan hátt,
í okkar litla samfélagi. Það er ein-
mitt smæð samfélagsins og áhrifin
sem slíkt hefur sem er umfjöll-
unarefni þessa verks. Er þetta
ekki ótrúlega margt listafólk í
svona litlu samfélagi? Er það ef til
vill vegna þess hvað allir eru góðir
og gaman saman, sem fjöldinn er
slíkur? Er það skortur á almenni-
legri gagnrýni sem er orsakavald-
ur? Er viljinn kannski of oft tekinn
fyrir verkið og hvaða kröfur á eig-
inlega að gera? Þær sömu og t.d. í
Berlín eða Amsterdam? Eða á að
skoða hlutina í íslensku samhengi?
Ég hallast frekar að hinu síð-
arnefnda en myndband þeirra fé-
laga er fínt innlegg í umræðuna
um þetta málefni.
Magnús heldur síðan áfram á
ekki ósvipuðum nótum í stórum
skúlptúr gerðum úr tómum köss-
um eða hvítum stöplum, kirfilega
merktum „Frábært“. Kaldhæðin
skoðun listamannsins fer varla
milli mála hér – allt of mörg lista-
verk fá stimpilinn frábær án þess
að eiga það skilið. Magnús setur
síðan sýningu sína í samhengi við
flæði tímans, gegndarlausa fram-
leiðslu fjölmiðlanna og vangaveltur
um dægurflugur með því að koma
fyrir stórum stafla af dagblöðum,
upp við bakhlið á lausum vegg/
verki Egils Sæbjörnssonar og
mætast verk þeirra þannig á efnis-
legan hátt en einnig má tengja þau
innihaldslega séð, sem hluta af og í
tengslum við dægurmenningu.
Fjórði hluti sýningar Magnúsar er
teikning á vegg, sem virðist vera
eins og gamaldags tölvuteikning,
beinar línur mynda í nálægð ótal
kassa en í fjarlægð skapast óráðið
landslag. Hér kemur hinn
skitsófreníski þáttur sýningarinnar
ef til vill til sögunnar, listamað-
urinn virðist ef til vill hafa leitast
við að skapa áhugavert myndverk
með kassaformum, eða hér er á
ferðinni kaldhæðið komment á ís-
lenska myndlistarhefð. Hvað sem
listamaðurinn ætlar sér með þessu
verki nær hann að flækja málin
fyrir áhorfandanum á jákvæðan
hátt.
Bæði íslenskir og erlendir lista-
menn hafa fjallað um yfirborðs-
mennsku listheimsins í verkum
sínum og gert strúktúr listheims-
ins, umbúnað verka, kaup og sölu
og allt sem að því snýr að inntaki
verka sinna. Einn af brautryðj-
endum þessa var belgíski listamað-
urinn Marcel Broodthaers sem
gerði m.a. strúktúr listasafna að
umfjöllunarefni. Fleiri hafa fjallað
um togstreituna milli innihalds og
ytra byrðis, þar má nefna t.d. ann-
an Belga, Didier Vermeiren. Ís-
lenskir listamenn eins og Þorvald-
ur Þorsteinsson og Ólafur Gíslason
hafa einnig fjallað um efnið, Ólafur
eftirminnilega í sýningu sinni
„Vernissage“ á Kjarvalsstöðum
fyrir allnokkrum árum. Það er
kannski ekki auðvelt að finna nýja
fleti á þessu viðfangsefni, staða og
smæð íslensks listsamfélags hefur
þó kannski ekki verið tekin sér-
staklega fyrir, þó að manna á með-
al hafi oft verið fjölyrt um hið
hvimleiða klapp á bakið og skort á
málefnalegri umræðu. Nú ætla ég
hins vegar að leyfa mér að vera
svo bjartsýn að ætla að þetta sé að
breytast og vona þarafleiðandi að
mikið meiri umfjöllun um þetta
efni meðal listamanna verði óþörf.
Ég fæ ekki betur séð en að nokkur
vakning hafi orðið meðal myndlist-
armanna og áhugamanna um
myndlist og kemur það fram m.a. í
fjölda nýrra sýningarstaða, mál-
þinga um myndlistartengd efni og
ekki síst fjölda listamanna.
Egill Sæbjörnsson er einmitt
einn af þeim sem hefur svo sann-
arlega komið fram með miklum
krafti, með hvert verkið á fætur
öðru liggur mér við að segja. Um
daginn var hann með Herra Píanó
og Frú Haug, núna er hann aftur
mættur með nokkuð stórt verk.
Hér sameinast nokkrir þættir sem
einkenna gjarnan verk Egils, en
það eru samspil efnisheims og
myndheims, einnig samruni tónlist-
ar og myndlistar. Það má segja að
lýsingin á geðklofa hér að ofan
sem samhengislausum hugsana-
gangi eigi nokkuð vel við þetta
verk Egils, ég á erfiðara með að
heimfæra það upp á verk Magn-
úsar, en hugsanlega má segja það
um samspil verka þeirra.
Hér hanga efnislegir hlutir eins
og skyrta og plastpoki á lausum
vegg og myndbandi er varpað á
vegginn. Hlutirnir eiga ekki heima
í myndbandinu heldur skapa eins
konar bakgrunn, eða forgrunn.
Myndræn útgáfa þeirra bregður
inn á milli á leik. Myndbandið er
út og suður, hitt og þetta, tón-
leikar í Reykjavík, bílferð úti á
landi, samtöl sem þó er dálítið erf-
itt að greina, tónlist. Yfir kakófón-
íunni hangir síðan sérstakur húm-
or Egils og leikandi létt, tilbúið
kæruleysi. Þetta er grípandi verk
hjá Agli, hann hefur náð miklu ör-
yggi í framsetningu og uppbygg-
ingu verka sinna. Samspil efnis og
myndar er skemmtilegt, í því felst
leikhússtemning sem minnir á leik-
hús á borð við Hansa Theater í
Hamborg sem nú er hætt en sýndi
gamaldags revíukennd atriði að
ógleymdu Laterna Magika leikhús-
inu í Prag sem einmitt notaði það
mikið að varpa mynd á sviðið.
Ekki veit ég hvort það er enn
starfandi en sá nostalgíublær og
húmor sem einkenndi framsetn-
ingu verka í þessum leikhúsum er
einnig hluti af myndlist Egils.
Samhengisleysið í verki Egils hér
verður síðan til þess að allar til-
raunir til að mynda sér skoðun eða
greina innihald verksins renna út í
sandinn, en eftir stendur mynd- og
hljóðheimur sem endurspeglar
samtíma okkar á lifandi og fjöl-
breytilegan hátt. Lifum við ekki
einmitt á gjörsamlega skitsófren-
ískum tímum?
Ósamrýmanlegir þættir
Morgunblaðið/Þorkell
„Magnús Sigurðarson setur síðan sýningu sína í samhengi við flæði tímans,
gegndarlausa framleiðslu fjölmiðlanna og vangaveltur um dægurflugur
með því að koma fyrir stórum stafla af dagblöðum.“
Morgunblaðið/Þorkell
„Þetta er grípandi verk hjá Agli Sæbjörnssyni, hann hefur náð miklu
öryggi í framsetningu og uppbyggingu verka sinna.“
MYNDLIST
Nýlistasafnið
Til 10. apríl. Nýlistasafnið er opið mið-
vikudaga til sunnudaga kl. 13–17.
Skitsófrenía
Skyssa og Frenía
Skits og Frenja
Blönduð tækni, Magnús Sigurðarson og
Egill Sæbjörnsson
Ragna Sigurðardóttir
HIN fullkomna hamingja sem
er næstum við enda heimsins…
um hana söng ung mezzósópr-
ansöngkona, Auður Guðjohnsen,
á tónleikum í Gerðubergi á mið-
vikudagskvöldið. Þrátt fyrir að
fram komi í laginu, Youkali eft-
ir Kurt Weill, að þessi full-
komna hamingja sé tálsýn og
ekki til, þá verður hið sama
varla sagt um söngkonuna, þó
hún hafi hingað til verið óþekkt
stærð í íslensku tónlistarlífi.
Engin blekking var í túlkun
hennar, hvorki á lögunum eftir
Weill, né þeim sem voru eftir
aðra. Auður söng af fölskva-
lausri innlifun og töluverðri list-
rænni innsýn, þó túlkunin hafi
reyndar verið dálítið hamin og á
köflum ögn stirð, sem rekja má
til takmarkaðrar reynslu af
sviðsframkomu.
Söngurinn var hreinn; helst
mátti finna að því að röddin
skortir mýkt en það er eitthvað
sem vænt-
anlega kemur
með áfram-
haldandi þjálf-
un. Texta-
framburður var
jafnframt
prýðilegur,
Auður söng á
frönsku, rúss-
nesku, ensku
og spænsku
auk íslensku og virtist ekki eiga
í neinum vandræðum með það.
Er því ekki annað hægt að
segja en að hún sé efnileg söng-
kona sem spennandi verður að
fylgjast með í framtíðinni.
Ólafur Vignir Albertsson spil-
aði með á píanóið og gerði það
ágætlega; leikur hans var ná-
kvæmur og öruggur, en ein-
staka sinnum full sterkur.
Píanóið sjálft hljómaði þó eins
og það þyrfti á einhverskonar
terapíu að halda, tónarnir eru
kaldir og fráhrindandi og efsta
tónsviðið erallt að því stingandi.
Þegar við bætist að hljómburð-
urinn í salnum er ekki upp á
marga fiska, ja, þá þarf nátt-
úrulega að gera eitthvað í mál-
inu. Varla er hægt að bjóða
söngkonu, sem er að kveða sér
hljóðs í fyrsta sinn, upp á slíka
aðstöðu.
Efnileg söngkona
TÓNLIST
Gerðuberg
Auður Guðjohnsen mezzósópran kom
fram ásamt Ólafi Vigni Albertssyni
píanóleikara og fluttu þau lög eftir
Tryggva M. Baldvinsson, Debussy,
Fauré, Bizet og fleiri. Miðvikudagur
23. mars.
Einsöngstónleikar
Auður
Guðjohnsen
Jónas Sen
Gjafaöskjur með ljóðum
Sölustaðir: sjá www.bergis.is
Ástarkveðja • Vinarkveðja,
Samúðarkveðja