Morgunblaðið - 08.06.2005, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
La Paz. AP. AFP. | Mótmæli gegn
stjórnvöldum í Bólivíu héldu áfram í
höfuðborginni La Paz í gær, degi
eftir að Carlos Mesa forseti hafði
sagt af sér embætti. Kröfðust mót-
mælendur þess að Hormando Vaca
Diez, forseti þingsins, segði einnig
af sér en skv. stjórnarskrá ætti hann
að taka við af Mesa. Þá vilja þeir að
boðað verði til kosninga í landinu.
„Það er skylda mín að segja að ég
get ekki gert fleira,“ sagði Mesa er
hann ávarpaði þjóð sína í beinni
sjónvarpsútsendingu á mánudag.
„Af þeirri ástæðu segi ég lausri
stöðu minni sem forseti lýðveldis-
ins.“
Sakaði forsetinn mótmælendur
um óbilgirni í tilfinningaþrungnu
ávarpi sínu og sagði þá færa sér það
í nyt að hann hefði lofað að beita
ekki valdi gegn
þeim.
Vaca Diaz
þingforseti kall-
aði þingið saman
í gær til að kjósa
nýjan eftirmann
Mesa. Leiðtogar
stjórnarandstöð-
unnar í landinu
sögðust hins veg-
ar efast um vægi afsagnar Mesa því
hann sagði einnig af sér 7. mars síð-
astliðinn, en þá samþykkti þingið
ekki afsögn hans.
Mesa tók við forsetaembættinu í
október árið 2003 eftir að fyrirrenn-
ari hans, Gonzalo Sanchez de Lo-
zada, var hrakinn frá störfum af
mótmælendum sem andmæltu því
að hann skyldi leyfa erlendum fyr-
irtækjum að flytja gas úr landinu.
Bólivía, fátækasta ríki Suður-Am-
eríku, býr yfir næst stærstu gasauð-
lindum í álfunni. Aðeins auðlindir
Venesúela eru meiri.
Bólivíska þingið samþykkti ný-
lega lög sem kveða á um aukinn hlut
Bólivíu af öllu gasi sem framleitt er í
landinu. Erlend fyrirtæki segja lög-
in jafngilda eignarnámi, en mótmæl-
endur segja þau alls ekki ganga
nógu langt. Þeir krefjast algjörrar
þjóðnýtingar. Auk þess krefjast þeir
þess að stjórnarskrá landsins verði
endurrituð og að þar fái frumbyggj-
ar landsins, indjánar, meira vægi.
Um 100.000 manns mótmæltu
Í síðustu viku boðaði Mesa til
stjórnarskrárfundar en mótmæl-
endur sögðu það ekki nóg. Um
100.000 manns söfnuðust saman á
götum La Paz á mánudag; um-
kringdu Quechua og Aymara indján-
ar, bændur, námamenn, stúdentar,
kennarar, kakóbaunaræktendur og
meðlimir verkalýðsfélaga forseta-
höllina. Múgurinn hrópaði einum
rómi: „Borgarastríð!“ og kastaði
logandi hvellhettum að höllinni.
Að sögn lögreglu voru 26 óeirða-
seggir handteknir fyrir að brjóta
rúður í hóteli, ræna verslanir og
hindra umferð um alla helstu þjóð-
vegi til borgarinnar. Mótmælin í
Bólivíu hafa nú staðið í þrjár vikur
og mikill skortur er orðinn á nauð-
synjavörum og eldsneyti í La Paz og
flestir íbúanna ganga til vinnu því á
um áttatíu stöðum hafa mótmælend-
ur sett upp vegartálma úr grjóti,
rusli og logandi dekkjum.
Óeirðir þrátt fyrir afsögn Mesa
Carlos Mesa
Rútan sprengd
fyrir „mistök“
Katmandu. AP. | Maóískir uppreisn-
armenn í Nepal segja það hafa ver-
ið „mistök“ er þeir sprengdu í loft
upp rútubifreið á mánudag með
þeim afleiðingum að 38 létust og 71
slasaðist.
Leiðtogi maóista, Prachandra,
sagði mistökin alvarleg og á skjön
við stefnu samtakanna. Enn fremur
sagði hann þá sem stóðu að tilræð-
inu sem og yfirmenn á staðnum
hafa verið vikið úr samtökunum.
„Við hörmum mjög hversu margir
óbreyttir borgarar létu lífið,“ sagði
hann í tilkynningu sem hann sendi
blaðamönnum og birtist á Netinu.
Ekki kom fram hvernig uppreisn-
armenn rugluðust á farþegarútu og
hermannabifreið.
Sprengingin á mánudag var blóð-
ugasta árás sem beinst hefur gegn
óbreyttum borgurum síðan upp-
reisn braust út í Nepal fyrir áratug.
30 féllu og tugir
særðust í Írak
Bagdad. AP. | Fjórar sprengjur sem
sprungu á sjö mínútna tímabili í og
við borgina Hawija í norðurhluta
Íraks í gær, urðu að minnsta kosti
18 manns að bana og særðu tugi til
viðbótar. Þeir föllnu voru bæði her-
menn og óbreyttir borgarar, þeirra
á meðal þrjú börn.
Sprengjurnar virtust samstilltar
og urðu þrjár sprenginganna við
eftirlitsstöðvar íraska hersins norð-
ur og vestur af borginni.
Þá sprakk sprengja í vegkanti
norður af Bagdad, höfuðborg
landsins, í gær og féllu fjórir írask-
ir hermenn af hennar völdum. Í
borginni Mosul beið síðan um tugur
manna bana í þremur ótengdum at-
vikum, m.a. skaut lögreglan fjóra í
misgripum fyrir íraska skæruliða.
Samið
við Norðmenn
Stavanger. AP. |
Bandaríkjamenn
hafa náð sam-
komulagi við
norsk stjórnvöld
um afnotarétt
Bandaríkjahers á
aðstöðu til
geymslu her-
gagna í Noregi.
Samkomulagið er
hluti af víðtækri endurskipulagn-
ingu á staðsetningu herafla Banda-
ríkjanna í heiminum.
Donald Rumsfeld, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, mun undirrita
samkomulagið, ásamt Kristin Krohn
Devold, varnarmálaráðherra Nor-
egs, í dag. Samkomulagið felur í sér
að framvegis muni Bandaríkjaher
geyma ýmis tæki og tól á tveimur
flugvöllum Norðmanna, í stað fimm
flugvalla áður. Þá er gert ráð fyrir
breytingum á því hvers konar bún-
aður er geymdur í Noregi.
Hreyfanleiki er lykilorðið í nýrri
stefnu bandaríska varnarmálaráðu-
neytisins sem áhrif hefur á hvers
konar búnað þeir geyma í löndum
eins og Noregi. Jafnframt hefur það
verið keppikefli manna þar á bæ að
færa herlið frá svæðum, þar sem
ekki þarf að búast við hern-
aðarátökum, t.d. í Vestur-Evrópu.
Donald Rumsfeld
Varsjá, Bratislava. AFP, AP. | Ýmsir forystumenn í
stjórnmálum nýju Evrópusambandsríkjanna í
Mið- og Austur-Evrópu, sem fengu aðild að ESB í
fyrra, vilja að „nýja Evrópa“, sem svo hefur verið
kölluð, taki frumkvæðið og vísi sambandinu leið-
ina úr þeim ógöngum sem það er nú lent í vegna
ákvörðunar kjósenda í Hollandi og Frakklandi að
hafna stjórnarskrársáttmála sambandsins í þjóð-
aratkvæðagreiðslum.
Forsætisráðherrar tveggja af nýjustu aðild-
arríkjum Evrópusambandsins, Slóvakíu og Tékk-
lands, hittust á fundi í Bratislava í gær og hvöttu
þeir þá til þess að staðfestingarferli vegna stjórn-
arskrárinnar yrði haldið áfram, þrátt fyrir að Hol-
lendingar og Frakkar hafi hafnað henni í þjóð-
aratkvæðagreiðslum nýverið.
Ýjaði Jiri Paroubek, forsætisráðherra Tékk-
lands, jafnvel að því að ESB gæti framlengt þann
frest sem aðildarríkjunum hefur verið gefinn til að
staðfesta sáttmálann en hann rennur út í október
2006.
Stjórnvöld í Hollandi og Frakklandi gætu jafn-
framt haldið nýjar kosningar ef þau slíkt kysu.
Varaði Paroubek við því að menn lýstu stjórn-
arskránni sem „dauðu plaggi“, slíkar yfirlýsingar
væru „ótímabærar og smekklausar“.
Pólverjar láti til sín taka
Fréttaskýrendur segja að samstarf Frakka og
Þjóðverja á vettvangi ESB – sem ávallt hefur ver-
ið þungamiðjan í samrunaferlinu í Evrópu – hafi
veikst við atburði undanliðinna vikna, með úrslit-
um kosninganna í Frakklandi og vandræðunum
sem Gerhard Schröder, kanslari Þýskalands, er
lentur í á heimavelli, en allt útlit er fyrir að hann
hrökklist frá völdum í þingkosningum í haust.
Líta sumir stjórnmálamenn í Mið- og Austur-
Evrópuríkjunum svo á að þessar aðstæður gefi
þeim tækifæri til að hrifsa til sín frumkvæðið og
láta til sín taka á vettvangi ESB.
Pólland er stærst nýju aðildarríkjanna tíu, sem
gengu í ESB í fyrra, og hefur Aleksander Kwas-
niewski forseti þegar lýst því yfir að hann telji
ekki koma til greina að hætta við þjóðaratkvæða-
greiðslu í landinu um stjórnarskrána þó að Frakk-
ar og Hollendingar séu búnir að hafna henni. „Pól-
land er of stórt land, of áhrifamikið á vettvangi
Evrópumála til að það geri ekki sjálft upp hug
sinn varðandi evrópsku stjórnarskrána,“ sagði
Kwasniewski á mánudag, sama dag og bresk
stjórnvöld tilkynntu að þau hygðust fresta því að
halda atkvæðagreiðslu um málið vegna úrslitanna
í Hollandi og Frakklandi.
Og Woldzimierz Cimoszewicz, forseti pólska
þingsins, sagði að nýju aðildarríkin – einkum og
sér í lagi Pólland – gætu styrkt stöðu sína á meðan
þessi vandræði Evrópusambandsins væru að
ganga yfir. „Með því að hlutverk Frakka hefur
veikst og stjórnarskiptum í Þýskalandi þá gæti
verið að umskipti yrðu í Evrópu, þar sem staða
Póllands yrði sterkari en áður. En þetta getur að-
eins gerst ef Pólverjar segja „já“ hátt og snjallt
við stjórnarskránni,“ sagði hann í samtali við
AFP.
Ekki hefur verið ákveðið hvenær þjóð-
aratkvæðagreiðsla fer fram í Póllandi en dagsetn-
ingin 9. október hefur verið talin líkleg, sama dag
og haldnar verða forsetakosningar í landinu.
Boltinn enn hjá gömlu Evrópu
Í nágrannaríki Póllands, Litháen, heyrast svip-
aðar raddir. Hvatti Andrius Kubilius, leiðtogi
stjórnarandstöðunnar, til þess að „nýja Evrópa“
stýrði ESB út úr þeim ógöngum sem það er nú
statt í. „Allt afl og frumkvæði í Evrópu í dag er að
finna í „nýju Evrópu“, þar eru menn ekki hræddir
við breytingar, hafa metnað og eru hungraðir í að
ná árangri. Nýja-Evrópa verður að virkja þessa
orku og axla ábyrgð á framtíð ESB,“ sagði Kubi-
lius. „Við getum ekki einfaldlega beðið og vonað að
„gamla Evrópa“ hugsi upp skynsamleg viðbrögð
við þessum alvarlega vanda sem nú steðjar að.“
Vill Kubilius að Litháen fylki liði með Pólverj-
um í þessu skyni, saman eigi löndin að taka frum-
kvæðið á Evrópuvettvangi.
En ekki eru allir sannfærðir um að þessir
draumar séu raunhæfir, sumir telja vafa á að á
þessar „nýju raddir“ verði hlustað. „Eistland,
Litháen og Malta geta sett fram alls konar yfirlýs-
ingar en hversu alvarlega eru þessar þjóðir tekn-
ar? Það horfa allir til Brussel eða London,“ sagði
Eiki Berg, stjórnmálafræðingur í Eistlandi. „Bolt-
inn er hjá „gömlu Evrópu“, ekki þeirri nýju.
Gamla Evrópa lagði grunninn að Evrópusamrun-
anum og hún stjórnar því enn í hvaða átt Evrópa
þróast,“ bætti hann við.
Styrkist staða „nýju Evrópu“?
Ný aðildarríki hvött til að taka frumkvæðið og vísa ESB leiðina úr ógöngum
’Allt afl og frumkvæði í Evrópuí dag er að finna í „nýju Evr-
ópu“, þar eru menn ekki hrædd-
ir við breytingar, hafa metnað og
eru hungraðir í að ná árangri.
Nýja Evrópa verður að virkja
þessa orku og axla ábyrgð á
framtíð ESB [...]‘
ÍRANSKAR konur halda á lofti
myndum af Mostafa Moin í Te-
heran í gær en Moin er fram-
bjóðandi í forsetakosningunum
sem haldnar verða í Íran 17. júní
nk. Moin er fulltrúi umbótaafl-
anna í kosningunum og hefur
varað kjósendur við þeirri hug-
mynd að sitja heima á kjördag,
segir hann að það gæti orðið til
þess að Íran breyttist í sann-
kallað alræðisríki.
Barátta vegna forsetakosning-
anna þykir hafa verið nokkuð
óvægin, veggspjöld hafa verið
rifin niður og margir af fram-
bjóðendunum átta hafa kvartað
undan því að hafa orðið fyrir
áreiti óaldargengja. Sendi innan-
ríkisráðuneytið íranska fram-
bjóðendunum tóninn af þessu til-
efni í gær, skipaði þeim að taka
til í sínum ranni og hafa hemil á
stuðningsmönnum sínum. Reuters
Óvægin
kosninga-
barátta
í Íran
Herútgjöld yfir
billjón dollara
HERNAÐARÚTGJÖLD á heims-
vísu fóru í fyrra í fyrsta sinn yfir
eina billjón dollara (milljón millj-
ónir) frá því kalda stríðinu lauk.
Kom þetta fram í nýrri ársskýrslu
Alþjóðafriðarrannsóknastofnunar-
innar í Stokkhólmi (SIPRI).
Alls runnu um 1.035 billjónir doll-
ara til hernaðar í heiminum í fyrra,
en upphæðin samsvarar um 2,6% af
landsframleiðslu ríkja heims, að því
er SIPRI hefur greint frá.
Bandaríkin stóðu fyrir 47% allra
hernaðarútgjalda í heiminum í
fyrra, en Bretar og Frakkar fyrir
um 5% hvorir um sig.