Morgunblaðið - 09.07.2005, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 9. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ákvörðun um með-ferð við lífslok get-ur verið sjúkling-
um og aðstandendum mjög
erfið en nú hefur Land-
læknisembættið látið út-
búa svokallaða lífsskrá
sem greinir frá óskum
fólks um slíka meðferð geti
það ekki sjálft tekið þátt í
ákvörðunum vegna and-
legs eða líkamlegs ástands.
Skráin er gerð þegar fólk
er hæft til þess og getur
metið þá kosti sem í boði
eru, verði viðkomandi svo
skaðaður andlega eða líkamlega að
litlar eða engar líkur eru taldar á
bata eða innihaldsríku lífi á ný.
Skráin tekur gildi þegar viðkom-
andi er orðinn óhæfur til að segja
vilja sinn og er tilgangurinn að
hann fái að deyja með reisn og að-
standendur séu eins sáttir við
ákvarðanir og kostur er.
Sigurður Guðmundsson land-
læknir segir skrána fela í sér þrjú
meginatriði. Í fyrsta lagi sé fólki
gert betur kleift að koma skoðun
sinni á framfæri. Í öðru lagi megi
útnefna umboðsmann sem hafi
umboð til að koma fram fyrir hönd
sjúklings og mælt sé með að þetta
sé gert þar sem ekki sé hægt að sjá
allar kringumstæður fyrir. Í þriðja
lagi sé hægt að taka afstöðu til
þess hvort fólk vilji gefa líffæri eða
vefi en ekki sé nauðsynlegt að fylla
þann hluta út. Aðspurður um hvort
hann telji þetta auka það að fólk
leyfi líffæragjafir segist hann óska
þess en ekki vera viss um það.
„Það hefur farið minnkandi að fólk
leyfi að líffæri séu tekin úr ættingj-
um og okkur finnst það alvarlegt
mál.“
Engin tengsl við líknardráp
Skrárnar verða fyrst í stað að-
gengilegar slysa- og gjörgæslu-
deildum þar sem búast má við at-
vikum þar sem upplýsingar þarf
strax. Aðspurður um hvort til
greina komi að opna skrárnar öll-
um segir Sigurður sjúklingi í
sjálfsvald sett hvernig hann vilji
koma þessu á framfæri. Sigurður
segir enga sérstaka ástæðu fyrir
að skráin sé tekin upp núna. „Hún
hefur verið í undirbúningi í um eitt
og hálft ár og er eðlilegt framhald
um fimmtán ára gamalla leiðbein-
inga um meðferð við lok lífs þar
sem mikilvægi líknandi meðferðar
er tíundað.“
Landlæknir segir einn og einn
hafa spurt um þetta en aðallega
hafi þetta komið til vegna vitn-
eskju frá t.d. Bandaríkjunum þar
sem þetta hafi lengst verið notað.
Mál Terri Schiavo, bandarískrar
konu sem varð fyrir óbætanlegum
heilaskaða, vakti mikla athygli ný-
lega. Aðspurður um áhrif þess seg-
ir hann það dæmi um hversu gagn-
legt sé að hafa lífsskrá. „Þetta er
alltaf erfið ákvörðun og aðstand-
endum er blandað inn í hana.
Stundum eru þeir ekki sammála og
það er gott að eiga til skjal með
staðfestum vilja sjúklingsins.“
Sigurður leggur áherslu á að
engin tengsl séu á milli lífsskrár og
líknardrápa. „Þetta snýst um
líknarmeðferð sem beinist að því
að fólk hafi það sem best á loka-
stigum lífsins. Líknardráp er hins
vegar beinlínis gert til að stytta líf
sjúklings og snýst ekki um neitt
annað en það. Hérlendis er það
ólöglegt og flokkast sem mann-
dráp og ég er persónulega andvíg-
ur líknardrápum.“ Sigurður segir
kostnað í heilbrigðiskerfinu ekki
eiga erindi í þessa umræðu en tel-
ur að lífsskrár hafi ekki áhrif á
hann. Allir geta fyllt út lífsskrá.
Ekki þarf að vera veikur til þess,
en gert er ráð fyrir að fólk sé sjálf-
ráða. Þeir sem eru yngri en sextán
ára mega koma sinni skoðun á
framfæri en forráðamenn verða að
koma að ákvörðunum.
Afstaða getur breyst
Ásta Möller, þingmaður og
hjúkrunarfræðingur, segir sjálf-
sagt að taka upp svona skrá en sér
ekki ástæðu til þess að setja hana í
lög. „Fólk fyllir þetta sjálft út svo
viljinn á þeim tíma sem ákvörðunin
er tekin liggur fyrir. Ég sé því ekki
að ágreiningur komi upp nema að-
standendur hafi hugmyndir um að
skipt hafi verið um skoðun. Þetta
getur líka aldrei verið til annars en
leiðbeiningar.“ Ásta segir nauð-
synlegt að fólk velti þessum málum
fyrir sér og láti skoðun sína í ljós.
„Það er erfitt fyrir aðstandendur
að ákveða þetta, einkum ef þeir
þekkja ekki vilja sjúklingsins. Það
eru til reglur á spítölunum um hve-
nær eigi að hætta meðferð en þetta
er einn þáttur í því að fólk beri
ábyrgð á lífi sínu og hafi skoðun á
hvernig það vilji ljúka því.“
Hægt er að endurskoða lífs-
skrána hvenær sem er. Ástríður
Stefánsdóttir, læknir og siðfræð-
ingur, segir að frá sjónarhóli sið-
fræðinnar sé tilkoma hennar já-
kvæð en hún leggur áherslu á að
upplýsingar í skránni megi ekki
vera of gamlar. Aldur og lífs-
reynsla eins og alvarleg veikindi og
jafnvel nálægð við dauðann geti
breytt afstöðu fólks. „Fólk má því
ekki hafa gengið í gegnum mikla
lífsreynslu eftir að það lét skrá
þessar upplýsingar og nauðsynlegt
er að uppfæra þær öðru hvoru.
Maður vill vera viss um að þetta sé
vilji fólks, enda er tilgangur skrár-
innar að virða og heiðra hann.“
Fréttaskýring| Lífsskrá landlæknis
Óskir um með-
ferð við lífslok
Einnig hægt að taka afstöðu til þess
hvort fólk vilji gefa líffæri eða vefi
Líknarmeðferðir eru mikilvægar
Varðar frekar siðferðislega
skyldu en lagaákvæði
 LÖG um réttindi sjúklinga frá
árinu 1997 kveða á um rétt sjúk-
lings til að ákveða sjálfur hvort
hann þiggur meðferð eða ekki.
Engin ákvæði eru um lífsskrá í
íslenskum lögum en fyrirfram-
ákvörðun af því tagi sem hún
geymir samræmist lögum og
vinnuvenjum í heilbrigðisþjón-
ustu á Íslandi. Landlæknir segir
málið fyrst og fremst snúast um
sjálfsákvörðunarrétt sjúklinga
og siðferðislega skyldu heil-
brigðisstarfsmanna til að virða
skoðanir þeirra.
Eftir Hrund Þórsdóttur
hrund@mbl.is
ÁÆTLAÐ er að klæðningu nýs sjö
metra breiðs vegar frá Fáskrúðs-
fjarðarbotni og inn að gamla ganga-
munnanum á um sjö kílómetra kafla
ljúki um helgina. Klæðninguna ann-
ast Malarvinnslan og Myllan vega-
gerðina en bæði eru á Egilsstöðum.
Um tvö ár hefur tekið að leggja veg-
inn en þegar þessum kafla lýkur þarf
að klára stutta hluta Reyðarfjarðar-
megin auk þess sem leggja verður
malbik á einn kílómetra í göngunum
sjálfum.
Uppsetning raflýsingar í göngun-
um gengur mjög vel og hugmyndin
er að malbika þennan kílómetra um
miðjan mánuðinn. Ístak, sem vinnur
göngin, segir að verkið sé langt á
undan áætlun og að því ljúki líklega í
byrjun ágúst þótt ekki eigi að skila
því fyrr en í lok september. Ef göng-
in verða á undan áætlun er líklegt að
þau verði opnuð fyrr en ella, en það
hefur þó ekki verið ákveðið.
Morgunblaðið/Albert Kemp
Verktakar við lagningu slitlags á veginum að Fáskrúðsfjarðargöngunum í austfirskri blíðu í gær.
Fáskrúðsfjarðargöng
eru á undan áætlun
HÖFUÐBORGARSAMTÖKIN hafa
skorað á flokkana sem standa að
Reykjavíkurlistanum, Fram-
sóknarflokk, Samfylkingu og
Vinstri græna, að hætta nú þegar
viðræðum um áframhaldandi sam-
starf um Reykjavíkurlista í borg-
arstjórnarkosningum 2006.
Vilja samtökin að borgarfull-
trúum verði fjölgað í 27. Höfuð-
borgarsamtökin segja mikla lýð-
ræðishindrun í borginni. Tala
borgarfulltrúa sé of lág eða sú
sama og 1908 þó íbúafjöldi hafi
fimmtánfaldast.
Þá vekja þau athygli á að í lög-
um á Norðurlöndunum, í Evrópu
og víðar séu ákvæði um lág-
marksfjölda kjörinna fulltrúa í
hlutfalli við íbúafjölda sveitarfé-
laga.
Samtökin benda á ákvæði í ís-
lenskum sveitarstjórnarlögum, um
hámarksfjölda kjörinna fulltrúa.
Þá skora á borgarstjórn Reykja-
víkur að nýta þetta hámark nú
þegar og fjölga borgarfulltrúum í
27 fyrir kosningar 2006.
Borgarfulltrúum
verði fjölgað í 27
TVÖ rússnesk herskip koma í heim-
sókn til Íslands á morgun, sunnudag.
Um er að ræða skipin Levtsjenkó að-
mírál, sem er stórt kafbátavarna-
skip, og olíubirgðaskipið Vjazma.
Þegar skipin koma inn í Reykja-
víkurhöfn kl. 13 á sunnudag verður
skotið 21 fallbyssuskoti frá herskip-
inu í virðingarskyni við Ísland.
Fram kemur í tilkynningu frá
rússneska sendiráðinu, að meðan á
heimsókninni standi muni forseti og
utanríkisráðherra Íslands og sendi-
herra Rússlands koma um borð í
skipin. Samkvæmt alþjóðahefðum
verði skotið úr fallbyssum herskips-
ins þegar þeir koma um borð.
Almenningi verður heimilt að
skoða herskipið en tilkynnt verður
nánar um það síðar.
Rússnesk herskip
á leiðinni
♦♦♦