Morgunblaðið - 17.08.2005, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. ÁGÚST 2005 33
MENNING
TÓNLIST
Sumarkvöld við orgelið
Hallgrímskirkja
Orgeltónleikar
James David Christie
frá Boston lék á Klais-orgel.
Sunnudagurinn 14. ágúst, 2005.
EFNISSKRÁ fyrri hluta tónleikanna sam-
anstóð af verkum barokktónskálda, er áttu
sinn starfsdag fyrir og eftir daga J.S. Bachs,
þá Buxtehude, Sweelinck, Johann Bernhard
Bach og Georg Böhm. Eftir hlé var tekin til
meðferðar frönsk orgeltónlist eftir Ropartz,
feðgana Albert og Jehan Alain og Tournem-
ire, með einu innskoti eftir bandaríska tón-
skáldið Joel Martinson.
Það fór ekki á milli mála, að Christie er
frábær orgelleikari, bæði er varðar tækni,
mótun viðfangsefna, sem
og notkun raddblæbrigða
Klais-orgelsins. Tæknilega
var leikur Christies yf-
irvegaður en þó leikandi
léttur og mótun tónhend-
inga einstaklega skýr. Það
sem og einkenndi raddval
Christies var að allar radd-
breytingar voru sér-
kennilega samvaldar,
þannig að ekki var að
greina þá andstæður í raddskipan, sem oft
má heyra og orgelleikurum er gjarnt á að
nota. Þannig var allur leikur Christies yf-
irvegaður. Ricercar eftir Sweelinck og d-moll
prelúdían eftir Böhm voru sérlega skemmti-
leg áheyrnar, líklega vegna þess hve sjaldan
þessi verk heyrast, en d-moll prelúdían
(BuxWV 140) eftir Buxtehude er gamall
kunningi. Ciaconna í B-dúr eftir Jóhann
Bernhard er ekki viðamikil tónsmíð, til-
brigðin öll mjög keimlík, grunnstefið smátt í
gerð og kom þá fyrir lítið, að Christie notaði
nokkuð breytilega raddskipan.
Mjög sterk einkenni eru ráðandi í frönsku
tónverkunum, Sortie í B-dúr eftir Ropartz,
Scherzo, eftir Albert Alain, Litaníu eftir son
hans Jehan og spunaverki eftir Tournemire,
yfir sálminn Victimae paschali, sem Duruflé
festi á blað eftir upptökum á þessum áhrifa-
mikla verki. Í þessum verkum sýndi Christie
leiktækni sína, en eins og fyrr segir er tón-
mál þessara verka af sama skóla, sem bæði
vísar til eldri hefðar og þeirra tónrænu nýj-
unga sem „módernisminn“ gat af sér og eru
því í heild eins konar sátt um gamalt og nýtt.
Aría og Chaconne, eftir Joel Martinson, er
dæmi um áhrif dægurlaga og fylgir slíkum
verkum oft sá vandi að einfaldleiki dæg-
urlagsins vill oft týnast í „lærðu“ útfærslunni
og öfugt, og það einkenndi verk Martinson,
að „dægurlagið“ var alls ráðandi.
Þrátt fyrir töluverð tilþrif í frönsku verk-
unum var það samt manual-leikur Sweelinks
sem var mest heillandi á þessum tónleikum,
ekki síst fyrir sérlega fallega mótaðan flutn-
ing Christies.
Jón Ásgeirsson
Yfirvegaður
orgelleikur
James David
Christie
TÓNLIST
Ólafsfjarðarkirkja
Kammertónleikar
Saint-Saëns: Romance Op. 36*. Mozart:
Hornkvintett í Es K407. Messiaen: Appelle
interstellaire. Bjerge: Hornlokk. Stefán Jón
Bernharðsson horn. Auk hans Örn Magn-
ússon píanó* og (í K407) Hildigunnur Hall-
dórsdóttir fiðla, Guðrún Þórarinsdóttir &
Ágústa María Jónsdóttir víólur og Örnólfur
Kristjánsson selló. Sunnudaginn 14. maí kl.
15.
SÍÐDEGISTÓNLEIKAR sunnudagsins
á vegum Berjadagahátíðar á Ólafsfirði
fóru, líkt og harmónikutónleikar Odd-
nýjar Björgvinsdóttur sólarhringi áður,
fram í Ólafsfjarðarkirkju. Synd væri þó
að segja að aðsóknin hafi jafnazt á við
fyrra kvöldið, því innan við þrjátíu manns
létu sjá sig að þessu sinni og kom manni
það óneitanlega í opna skjöldu. Varla var
dagskránni um að kenna, því hún var
bæði fjölbreytt og skemmtileg. Nema
framúrstefnunafn eins og Messiaen, sem
birtist hér reyndar í sinni hressustu
mynd, hafi hugsanlega fælt einhverja frá.
Rómansa Camilles Saint-Saëns Op. 36
var eina hornverkið með píanómeðleik.
Píanistinn var ótilgreindur í tónleika-
skrá, en fæstir fóru samt varhluta af því
hver sá væri, nefnilega Örn Magnússon
hátíðarstjóri. Verkið minnti mest á hug-
ljúft líðandi bátssöng og var prýðisvel
leikið, nema hvað flygillinn hefði að
ósekju mátt vera á fullopnu loki í stað
hálfopins, til jafnræðis við hljómmikinn
horntóninn.
Es-dúr kvintett Mozarts fyrir horn,
fiðlu, 2 víólur og selló er ein af sígildustu
kammerkrásum vínarklassíska skeiðsins,
ávallt geislandi af góðu skapi. Að þessu
sinni var blásaraparturinn í afburðagóð-
um höndum, því Stefán Jón Bernharðs-
son, sem þrátt fyrir ungan aldur er þegar
fastráðinn í hornadeild Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands, fór með oft óvægnar
kröfur tónskáldsins eins og sá er valdið
hefur og hreinlega brilleraði í hálsbrjót-
andi fígúrum lokarondósins með ná-
kvæmlega því fyrirhafnarleysi sem til er
ætlazt. Hraðaval miðþáttar var að vísu í
syfjulegra lagi, og örfá smábrot mátti
greina á stangli í upphafsallegróinu, en
annars var blásturinn nánast örðulaus og
glampandi kátur eins og þegar bezt lét á
velmektardögum Hermanns Baumann.
Strengirnir studdu vel við með pott-
þéttum samleik, jafnvel þótt spilagleði
þeirra væri ekki alltaf jafnáþreifanleg og
hjá hornleikaranum.
Appelle interstellaire (Ákall til stjarn-
anna), þáttur úr sérstæðu tíþættu kamm-
ersveitarverki Oliviers Messiaens, Des
canyons aux étoiles (1974; aðeins kynnt
munnlega) þar sem hornið er eitt á báti,
kom gleðilega á óvart í blæbrigðaríkri
túlkun Stefáns, er skilaði gjörnýtingu
franska módernistans á risavöxnu
styrksviði valdhornsins með innlifuðum
glæsibrag – allt frá jeríkóskum múr-
brjótsrokum til einmana ýlfurs sléttuúlfa
langt úr hásléttufjarska eyðimerkurgl-
júfranna í Utah.
Síðast var Hornlokk eftir þjóðlega
norska tónskáldið Sigurd Bjerge, samið
fyrir kennara Stefáns í Ósló. Melódískt
angurvært verk, en líka tröllskessulegt á
köflum, og sömuleiðis gætt sterkum nátt-
úrusvip. Einmitt við hæfi hornsins, er
aldrei hefur fullglatað óstýrilátu öræfa-
eðli sínu þrátt fyrir húsögun ventlavæð-
ingar á 19. öld. Lék þetta einkennilega
rómantíska framúrstefnuverk sömuleiðis
í þrautþjálfuðum höndum Stefáns, þó að
andstæðurnar væru ekki jafnsláandi og í
villtavestursvöku Messiaens. Þar með
lauk skínandi góðum tónleikum er vissu-
lega hefðu verðskuldað fullt hús áheyr-
enda.
Ríkarður Ö. Pálsson
Ólíkar
náttúrur
hornsins
Morgunblaðið/Jim Smart
Stefán Jón Bernharðsson hornleikari.
Árið 2003 var fyrsta skrefið tekið í áttað sameiningu fimm safna í Noregisem sýndu myndlist, hönnun og
arkitektúr. Ástæða sameiningarinnar er að
vekja athygli á hverfandi mörkum list-
greina en stefnt er að því að nýlistasafn
sem sameini allar listgreinarnar rísi innan
fárra ára.
Í tilefni sameiningarinnar var sýningin
Kiss the Frog, Art of Transformation opnuð
í Listasafni Noregs í Osló í lok maí og á
meðal tuttugu alþjóðlegra listamanna sem
þar sýna er Katrín Pétursdóttir, hönnuður
og listamaður.
Titill sýningarinnar, Kiss the Frog, vísar
til þess að froskurinn breytist vonandi í fal-
legt safn að lokum en hluti sýningarinnar
fer fram inni í grænum uppblásnum froski
á bílastæði núverandi byggingar listasafns-
ins.
  
Katrín telur ákvörðun Norðmanna, umað steypa þessum stofnunum saman,
mjög metnaðarfulla og áhugaverða og segir
líklegt að hún hafi verið valin með tilliti til
þess að hún starfar á gráu svæði hönnunar
og myndlistar.
„Síðustu tíu ár hef ég verið að þróa per-
sónulegt myndmál og búið til minn eigin
sérviskuheim,“ útskýrir Katrín.
„Þegar ég eignaðist tölvu árið 1998 lagð-
ist ég í það eilífðarverkefni að teikna í tölv-
unni og búa til einhverskonar sjónræna
orðabók úr minni mínu.
Ég byrjaði að teikna einstaka hluti en síð-
ustu ár hef ég unnið markvisst að flóknari
myndum.“
Þetta er í fyrsta sinn sem Katrín tekur
þátt í myndlistarsýningu en verk hennar,
sem er tölvugrafík og þekur stóran vegg
safnsins, heitir Subplant5 og sýnir nokkurs
konar samansafn af heimum þar sem mörk
hins þekkjanlega og óþekkjanlega renna
saman.
  
Forsvarsmenn safnsins sáu verk hennar ásýningu í Belgíu þar sem hún og eig-
inmaður hennar, hönnuðurinn Michael
Young, sýndu saman og í kjölfarið leituðu
þau til hennar vegna Kiss the Frog-
sýningarinnar.
Á samsýningu hjónanna voru verk Katr-
ínar blásin upp í stórar stærðir, prentuð á
plast og strengd á stóra kassa sem inn í
voru verk Youngs.
Á meðal annarra alþjóðlegra listamanna
sem koma að sýningunni í Osló eru; Tracey
Emin, Yayoi Kasum, Pippilotti Rist og Kara
Walker en listrænn stjórnandi er Kari
Brandtzæg og mun sýningin standa til 19.
september.
Katrín hefur starfað sem iðn- og graf-
ískur hönnuður síðan hún lauk námi í París
árið 1995 en meðal annarra hafa fyrirtækin
Rosenthal, Mandarina Duck og Swedese
framleitt verk eftir hana.
Eins og fyrr segir mun nýlistasafn rísa
innan tíðar í höfuðborg Norðmanna. Líkt og
Katrín eru ætíð fleiri listamenn og hönnuðir
sem fara út fyrir mörk sinna listgreina og
því spennandi að sjá hvernig til tekst í Nor-
egi.
„Hef búið til minn
eigin sérviskuheim“
’Titill sýningarinnar, Kiss theFrog, vísar til þess að frosk-
urinn breytist vonandi í fallegt
safn að lokum.‘
AF LISTUM
Vala Ósk Bergsveinsdóttir
Framlag Katrínar til Kiss the Frog-sýningarinnar var grafíkverkið Subplant5.
Katrín Pétursdóttir hönnuður.
valaosk@mbl.is