Morgunblaðið - 08.10.2005, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
á morgun
Skömmin
er ekki mín
VIÐ látum okkur annt um líkamlega
velferð barnanna, fæðum þau og
klæðum og viljum að þau sæki góða
skóla strax frá fyrsta stigi. Hins veg-
ar gefum við of lítinn gaum að and-
legu heilsufari þeirra, hvaða tilfinn-
ingar þau bera í brjósti í hinu daglega
lífi og hvernig þau geta brugðist við
þeim. Verkefnið Vinir Zippýs tekur á
þessum vanda.
Þetta er meðal þess sem Chris
Bale, framkvæmdastjóri alþjóðafyr-
irtækisins Partnership for Children,
sagði er hann greindi blaðamanni
Morgunblaðsins frá verkefninu. Er
það forvarnarverkefni á sviði geð-
heilsu sem segja má að taki á mun
fleiri þáttum en þeim sem beint snúa
að geðheilsu, þ.e. almennu tilfinn-
ingalífi og vellíðan barna í hinu dag-
lega lífi.
Tilraunakennsla í vetur
Lýðheilsustöð stóð fyrir því að efn-
ið var þýtt á íslensku og verður það
forprófað í vetur í leikskólanum Mar-
íuborg, Ingunnarskóla og Norðlinga-
skóla. Voru fyrstu tímarnir núna í
vikunni. Guðrún Guðmundsdóttir,
verkefnisstjóri geðræktar hjá Lýð-
heilsustöð, segir verkefnið koma inn í
lífsleikniefnið í skólunum. Er kennd-
ur einn tími á viku allan veturinn.
Kennarar og skólahjúkrunarfræð-
ingur sátu námskeið í Englandi áður
en kennslan hófst hérlendis. Guðrún
segir mikilvægt að þarna sameinist
ráðuneyti heilbrigðis- og menntamála
og segir vonir standa til að hægt verði
að bjóða skólum efnið næsta haust.
Chris Bale segir verkefnið hafa
byrjað í Danmörku og Litháen en auk
þeirra landa og Íslands er það nú
unnið í Englandi, Brasilíu, Kanada,
Hong Kong, Írlandi, Indlandi og Pól-
landi. Segir hann það hafa byrjað út
frá forvörnum vegna sjálfsmorðs-
hugleiðinga og hafi menn þá tekið að
huga að því hvort ekki væri unnt að
styrkja börn til að takast á við sveifl-
ur í tilfinningalífi. „Það hefur sýnt sig
með rannsóknum sem gerðar hafa
verið að börn eru móttækileg fyrir
umræðum og kennslu á þessu sviði,
þau verða betur hæf til að takast á við
áföll í daglega lífinu,“ segir Chris
Bale og nefnir þar allt frá tilfinn-
ingum eins og reiði og öfund yfir í
meiri áföll eins og dauðsföll náinna
ættingja eða t.d. gæludýrs á heim-
ilinu. Segir hann rannsóknir styðja að
börn sem hafi farið í gegnum þetta
verkefni séu betur í stakk búin að
þessu leyti og það sé hreint ekki of
snemmt að ræða erfiðar tilfinningar
við 5-6 ára börn.
Byggt á sögum
um skordýrið Zippý
Námsefnið er byggt í kringum sög-
ur um vini Zippýs, teiknimynda-
persónu sem sköpuð var fyrir verk-
efnið og er raunar skordýr en ekki
persóna. Hún á mörg börn að vinum
og standa þau frammi fyrir ýmsum
aðstæðum og vanda í hinu daglega
lífi. Chris Bale segir mikilvægt að
hafa í huga að þótt efnið sé lagt til
grundvallar séu þar engar skyndi-
lausnir, þarna sé verið að benda á
hvernig börn og fullorðnir geti rætt
málin og tekist á við vanda sem upp
kunni að koma. Þá segir hann að fram
hafi komið í könnun meðal kennara
að mikill meirihluti þeirra telji sig
betri kennara eftir að hafa farið gegn-
um þetta efni.
Chris Bale kynnti verkefnið í gær á
ráðstefnu um geðheilbrigðismál sem
haldin er í tilefni af alþjóða geðheil-
brigðisdeginum. Kvað hann góðar
undirtektir á fundinum hafa komið
sér skemmtilega á óvart.
Lýðheilsustöð ýtir úr vör alþjóðlegu forvarnaverkefni í geðheilsu barna - Vinir Zippýs
Of lítið hugað
að andlegri líðan
barnanna
Morgunblaðið/Golli
Chris Bale, framkvæmdastjóri Partnership for Children, sem hleypti af stað
Vinum Zippýs, og Guðrún Guðmundsdóttir, verkefnisstjóri Geðræktar.
Eftir Jóhannes Tómasson
joto@mbl.is
FYRSTU niðurstöður umfangsmik-
illar rannsóknar á bóluefni gegn leg-
hálskrabba lofa mjög góðu en eru
ekki afgerandi, að sögn Kristjáns
Sigurðssonar, yfirlæknis Leitar-
stöðvar Krabbameinsfélags Íslands.
Rúmlega 700 konur á Íslandi taka
þátt í rannsókninni. Greint var frá
niðurstöðunum í vikunni og hefur
bóluefnið virkað í öllum tilvikum til
skamms tíma litið.
Kristján segir að rannsókninni sé
ekki lokið þótt þessar niðurstöður
hafi þegar komið fram.
„Hér er um að ræða tveggja ára
uppgjör þegar rannsóknarhópnum
hefur verið fylgt eftir í tvö ár en ætl-
unin er að fylgja honum eftir í fjögur
ár,“ segir hann.
Hérlendis er rannsóknin unnin í
samvinnu Krabbameinsfélags Ís-
lands, Landlæknis og lyfjafyrirtæk-
isins Merck, sem framleiðir bóluefn-
ið. Alls taka um 11 þúsund konur í
Bandaríkjunum og 12 öðrum löndum
þátt í rannsókninni.
Kristján segir að áður en rann-
sóknin hófst hafi verið ákveðið að
fylgja rannsóknarhópnum eftir í að
minnsta kosti fjögur ár og sjá hvort
sú ónæmissvörun sem komin væri í
ljós eftir tvö ár héldist. „Núna er
staðan því sú, að ef virknin sem kom-
ið hefur í ljós eftir að rannsóknin hef-
ur staðið í tvö ár verður jafn góð eftir
tvö ár til viðbótar, þarf að svara því
hvort bólusetja eigi þá þátttakendur
í rannsókninni sem fengið hafa lyf-
leysuna,“ segir Kristján.
Framleiðandi bóluefnisins, Merck,
mun í kringum áramótin senda um-
sókn til bandaríska Matvæla- og
lyfjaeftirlitsins um að fá að markaðs-
setja bóluefnið á næsta ári. Kristján
segist telja að í ljósi þess að rann-
sókninni á lyfinu sé í raun ekki lokið
sé þessi yfirlýsing frá framleiðand-
anum óheppileg.
Óvíst hversu
langvirkt bóluefnið er
Kristján segir að í sínum huga
breyti þetta tveggja ára uppgjör
ekki forsendum fyrri ákvarðana um
framgang rannsóknarinnar.
„Vegna þess að það er fullkomlega
óvíst hversu langvirkt þetta bóluefni
er. Auk þess eru þeir stofnar HPV-
veirunnar sem sannanlega valda leg-
hálskrabbameini fimmtán talsins,
eða mun fleiri en þeir tveir sem bólu-
setningin beinist gegn.“
Þessa tvo stofna, númer 16 og 18,
er vissulega að finna hjá þeim konum
sem eru með leghálskrabbamein,
„en við vitum ekkert hvað verður
með aðra stofna þegar farið er að
bólusetja gegn stofnum 16 og 18. Við
vitum ekki hvaða áhrif útrýming á
tveim stofnum getur haft varðandi
hina stofnana og þess vegna hefur
verið sagt frá upphafi að nauðsyn-
legt sé að ganga úr skugga um
hversu virkt þetta bóluefni er og við
þeirri spurningu er nú komið svar að
hluta til. Næsta spurning er: Hversu
lengi helst sú virkni og það svar á að
liggja fyrir eftir tvö ár til viðbótar.“
Kristján segir að þá verði að sínu
mati komið að því að ákveða hvort
bólusetja skuli allan hópinn. „En það
þýðir ekki að bólusetja nema þann
hluta af hópnum sem ekki hefur
sýkst af veirunni. Þessi rannsókn
sýnir að bóluefnið er virkt gegn sýk-
ingum hjá stúlkum sem ekki eru
sýktar fyrir. Síðan þarf í framhaldi
af því að ákveða hvort eigi að fara að
bólusetja alla þjóðina. Við erum því
núna bara á fyrsta stiginu.“
Niðurstöður rannsóknar á bóluefni gegn leghálskrabba
Lofa góðu en eru
ekki afgerandi
JÓN Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði við umræður á Alþingi
sl. fimmtudag að hann teldi það
mjög alvarlegt mál, væri það rétt að
lyfjaheildsalar færu á svig við lyfja-
lög með því að tryggja ekki að næg-
ar birgðir væru til af tilteknum
nauðsynlegum lyfjum sem veitt
hefði verið markaðsleyfi fyrir.
Sagði Jón að innan skamms yrði
haldinn fundur fulltrúa Lyfjastofn-
unar, landlæknis og heilbrigðisráðu-
neytisins með fulltrúum Félags ís-
lenskra stórkaupmanna og
lyfjaheildsala þar sem m.a. yrðu
ræddar verklagsreglur og hvernig
ætti að bregðast við þegar skortur
yrði á nauðsynlegum lyfjum.
„Fyrirmæli mín eru skýr: Það
verður að tryggja að almannaheil-
brigði og hagsmunir almennings
verði í þessu sambandi tryggðir,“
sagði Jón.
Lýstu áhyggjum
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,
þingmaður Samfylkingarinnar, hóf
máls á því í upphafi þingfundar að
fréttir hefðu borist af því að skortur
væri á sykursýkislyfjum, skjaldkirt-
ilslyfjum og krabbameinslyfjum
fyrir börn og þurft hefði að panta
þau með hraði til landsins. Sagði
Ásta Ragnheiður að fólk væri í lífs-
hættu vegna þess að ekki væru til
viss lyf og aðrir sjúklingar þyrftu
að líða þjáningar vegna þessa
ástands.
Nokkrir þingmenn lýstu áhyggj-
um af þessu máli og hvöttu sumir til
þess að lyfjalögum yrði breytt og
þau skerpt til að koma í veg fyrir að
svona ástand skapaðist. Jón upp-
lýsti, að lyfjalögin væru í endur-
skoðun en hann teldi að núverandi
ákvæði um skyldur lyfjaheildsala og
lyfsala væru alveg skýr. Hins vegar
kæmi stundum fyrir, að erlendir
framleiðendur tækju lyf af markaði
í ákveðinn tíma og við því þyrfti að
bregðast.
Heilbrigðisráðherra kallar
lyfjaheildsala til fundar