Morgunblaðið - 08.10.2005, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
STOFNAÐ hefur verið til Íslensku
sjónlistaverðlaunanna, svo sem
greint var frá í Morgunblaðinu í
gær. Verðlaunin munu ekki ein-
skorðast við myndlist eða svo-
nefndar fagurlistir heldur verða all-
ar greinar sjónlista teknar inn í
myndina og þeim gert jafnhátt und-
ir höfði. Þannig verða veittar við-
urkenningar á ýmsum sviðum hönn-
unar, byggingalistar og myndlistar
og ævistarfs listamanna, lífs og lið-
inna, verður minnst. Leitað verður
samstarfs við ýmsar stofnanir sem
tengjast sjónlistum og eins er gert
ráð fyrir að hátíðin verði haldin í
nánu samstarfi við prent- og ljós-
vakamiðla.
Hannes Sigurðsson, for-
stöðumaður Listasafnsins á Ak-
ureyri, sem átti hugmyndina á verð-
laununum, segir að allar helstu
listgreinar, bókmenntir, tónlist,
kvikmyndir og leiklist, eigi sínar
uppskeruhátíðir hér á landi þar sem
veitt eru verðlaun og viðurkenn-
ingar fyrir framúrskarandi árangur,
þ.e.a.s. „allar nema sjálf sjón-
listagyðjan“.
Verðlaunaafhending mun fara
fram á Akureyri á haustmánuðum.
Samkomuhúsið verður væntanlega
vettvangur þessa viðburðar til að
byrja með, „en þegar menningarhús
á Akureyri rís er gert ráð fyrir að
hátíðahöldin flytjist þangað“. Til-
nefningar gilda um sýningarhald og
viðburði frá liðnu ári og þar munu
mætast listamenn, hönnuðir, arki-
tektar, safnamenn, gagnrýnendur,
fræðimenn og annað áhugafólk um
sjónlistir. Í tengslum við hátíðina
verður haldið viðamikið sjónþing um
margvísleg málefni sem að sjón-
listum snúa.
Undirbúningur fyrir ráðstefnuna
verður unninn í samstarfi við Há-
skólann á Akureyri og fleiri fræða-
setur. Þá verður frá og með árinu
2007 efnt til sýningar í Listasafninu
á Akureyri á verkum eins eða fleiri
verðlaunahafa ársins á undan.
„Þetta er lýsandi dæmi um ein-
staklinginn Hannes og hverju hann
getur áorkað þegar kemur að
stórum og miklum verkefnum,“
sagði Kristján Þór Júlíusson, bæj-
arstjóri á Akureyri. Verkefnið sagði
hann tengjast breyttu rekstrarformi
Listasafnsins, en Hannes rekur
safnið í sínu nafni samkvæmt samn-
ingi við Akureyrarbæ. Bæjarstjóri
kvaðst þess fullviss að afhending Ís-
lensku sjónlistaverðlaunanna styrkti
stöðu menningarlífs í bænum.
„Mér þykir vænt um að fá að taka
þátt í þessu,“ sagði Þorgerður Katr-
ín Gunnarsdóttir menntamálaráð-
herra. Hún var ánægð með að hátíð-
in yrði haldin á Akureyri, „sem sýnt
hefði dirfsku og djörfung á sviði
menningarmála“, en um stórviðburð
á menningarsviðinu yrði að ræða.
Í sama streng tók Valgerður
Sverrisdóttir iðnaðarráðherra og
taldi ánægjulegt að hönnun hvers
konar yrði gert hátt undir höfði á
hátíðinni, en umræður um eins kon-
ar viðurkenningar á því sviði hefðu
átt sér stað í ráðuneytinu. „Við höf-
um lengi haft á dagskrá að efna til
verðlaunaveitinga á ýmsum sviðum
hönnunar,“ sagði Páll Hjaltason frá
Form Ísland, samtökum hönnuða,
og var ánægður með þennan nýja
vettvang. Áslaug Thorlacius for-
maður Sambands íslenskra mynd-
listarmanna, nefndi að ráðstefnan,
sem efnt yrði til í tengslum við há-
tíðina, yrði góður vettvangur til að
ræða á fræðilegum nótum ýmis mál-
efni er varða myndlist. „Ég er stolt
af því að Akureyringar verða gest-
gjafar hátíðarinnar,“ sagði Sigrún
Björk Jakobsdóttir, formaður
menningarmálanefndar Akureyr-
arbæjar, en unnið hefði verið að því
um skeið að koma á fleiri bæj-
arhátíðum, sem svo eru nefndar,
sem laða að gesti, „og við fögnum
ætíð góðum gestum.“
Stefnt er að því að senda út í sjón-
varpi frá afhendingu Íslensku sjón-
listaverðlaunanna og leist Páli
Magnússyni útvarpsstjóra vel á.
„Það er skylda sjónvarpsins að gera
þessu góð og verðug skil þegar þar
að kemur,“ sagði hann.
Myndlist | Íslensku sjónlistaverðlaunin afhent á Akureyri að ári
„Dirfska og djörfung“
Eftir Margréti Þóru Þórsdóttur
maggath@mbl.is
Mér fannst kominn tími tilað heyra þessi verk ísamhengi og gera ára-
tuginn upp – líkt og myndlist-
armaður gerir með yfirlitssýn-
ingu,“ segir Karólína Eiríksdóttir
tónskáld, en í dag kl. 17.30 verða
tónleikar í Listasafni Íslands þar
sem ungir tónlistarmenn flytja sjö
verk eftir hana, frá árunum 1992–
2002.
„Að iðka gott til æru, er viða-
mest þessara verka, samið fyrir
messósópran, kór og fjóra hljóð-
færaleikara. Ásgerður Júníusdótt-
ir syngur með Kammerkór Suður-
lands sem Hilmar Örn Agnarsson
stjórnar. Verkið er byggt á lögum
úr íslenskum handritum, og varð
til í kjölfar handritaverkefnis
Helgu Ingólfsdóttur semballeikara
og Kára Bjarnasonar handrita-
fræðings fyrir Skálholt árið 2001.
Ég nota eitt lag fyrir hvern kafla
verksins. Textarnir eru eftir Hall-
grím Pétursson og Jón Þor-
steinsson, og passa ágætlega í dag
... „Hætta er stór í heimi“ ... og þar
fram eftir götunum. Mig langaði
að fá þetta verk flutt aftur, því það
hefur bara heyrst í Skálholti. Na
Carenza er annað verk þar sem ég
sæki líka efnivið aftur í aldir.
Austurrískur tónlistarfræðingur,
sem var að rannsaka kventrúbad-
úrana á miðöldum, fékk þá hug-
mynd að fá kventónskáld víðs-
vegar úr heiminum til að semja
tónlist við kvæði þeirra. Textarnir
höfðu varðveist að miklu leyti, en
lögin ekki. Þetta varð að veruleika
og verkin voru frumflutt í Vín-
arborg, en mitt var svo flutt aftur
hér af Ásgerði og fleirum í Skál-
holti.“
Ingólfur Vilhjálmsson og Tinna
Þorsteinsdóttir leika Capriccio
fyrir klarínettu og píanó, en það
hefur einnig aðeins einu sinni
heyrst áður. Þá leikur Una Svein-
bjarnardóttir Hugleiðingu fyrir
fiðlu.
„Strenglag, frá 2002, fyrir víólu
og píanó verður frumflutt á tón-
leikunum af Guðrúnu Hrund Harð-
ardóttur og Tinnu. Loks verða
flutt tvö kammerverk fyrir klarín-
ettu, fiðlu, selló og píanó. Það eru
Renku, byggt á japönsku ljóðformi
og pantað frá Japan, og Miniat-
ures, sem var pantað hjá mér frá
Sviss. Það hefur aðeins einu sinni
verið flutt hér á Íslandi áður.“
  
Hugmynd Karólínu er að verk-in, sem flutt verða á tónleik-
unum, verði hljóðrituð til útgáfu.
„Ég valdi þessi verk í þeirri von að
þau gæfu heildstæða sýn á það
sem ég hef verið að gera þennan
áratug. Þau eru fjölbreytt og ólík,
en vonandi er einhver lína í þeim
líka.“
Spurð um „línuna“ – þráðinn frá
einu verki til annars á svo löngum
tíma – hvernig hún sjái sjálf þró-
unina í eigin verkum, segir Karól-
ína erfitt að svara því. „Þrjú þess-
ara verka sækja innblástur í
eitthvað utan tónlistar – lögin með
miðaldatextunum, og Renku – því
þótt það sé ekki texti í því, þá er
það byggt á þessu japanska ljóð-
formi sem hefur áhrif á form og
framvindu tónverksins. Í þeim til-
fellum er það þá eitthvert ytra ele-
ment sem mótar verkin – þótt þau
séu fyllilega mínar tónsmíðar. Hin
fjögur verkin eru mjög abstrakt
og hafa enga utanaðkomandi skír-
skotun. En auðvitað hljóta verkin
mín að eiga eitthvað sameiginlegt
– einhver höfundareinkenni.“
Um tónlist Karólínu hefur oft
verið sagt að hún sé fínleg, spar-
lega farið með efniviðinn og að
engu sé ofaukið í þeim. „Ég held
að þessar skilgreiningar eigi frek-
ar við um eldri verk mín, til dæmis
frá því um 1980. En það er rétt, að
ég er aldrei orðmörg, og held að
ég geti fullyrt að ég sé ekki með
neinar málalengingar í verkum
mínum. Það þýðir þó ekki það að í
þeim séu sérstaklega fáar nótur –
það er allt annar hlutur.“
  
Það er yngsta kynslóð íslenskrahljóðfæraleikara sem leikur
verk Karólínu á tónleikunum, og
hún valdi sjálf í þann hóp. „Þetta
er fólk sem hefur verið talsvert
mikið í útlöndum, og er að hasla
sér völl. Þetta er önnur kynslóð en
mín eigin, og mér fannst gaman að
geta teflt þessum hópi fram. Mér
finnst líka gaman að geta unnið
gegn kynslóðabili í tónlist.
Kannski er ekki rétt að kalla það
kynslóðabil – en tilhneigingin er
sú, að hver kynslóð haldi sig innan
síns hóps. Hljóðfæraleikarar leiki
verk eftir jafnaldra sína og tón-
skáldin semji fyrir sína jafnaldra á
móti. Mér finnst líka spennandi að
sjá hverjum augum þessi hópur lít-
ur mína tónlist og heyra hvernig
þau koma til með að túlka hana.“
Karólína heldur tónleikana á
eigin vegum, segir að fyrir sig séu
svona yfirlitstónleikar nauðsyn-
legir. „Ég hélt sjálf svona tónleika
1998. Í millitíðinni hafa bæði Sum-
artónleikar í Skálholti, Caput-
hópurinn og svissneskir tónlist-
armenn staðið fyrir tónleikum þar
sem eingöngu mín verk voru flutt.
Ég held að tónskáld mættu oftar
taka sér það frumkvæði að láta
flytja eigin verk, en bíða ekki bara
eftir því að aðrir standi alfarið
fyrir tónleikum með verkum
þeirra. En þetta er auðvitað bara
sambærilegt við myndlistarmann-
inn og yfirlitssýningarnar og
hljóðfæraleikara sem finnst tíma-
bært á ákveðnum tímapunkti að
halda tónleika.
  
Ég á nokkur verk sem eru óf-lutt, til dæmis hef ég nýlokið
smíði píanóverks og gítarverks
fyrir argentínskan gítarleikara.
Konsert fyrir tvær flautur er líka
ófluttur. Í augnablikinu er ég að
semja annað gítarverk fyrir ungan
íslenskan gítarleikara, Ögmund
Þór Jóhannesson. Þetta er það
sem ég hef verið að sýsla við síð-
ustu árin, eftir að ég lauk við
yngsta verkið sem verður á tón-
leikunum.“
Karólína hefur samið talsvert
fyrir gítarinn, og tvö ný verk fyrir
hann eru talsverð viðbót við flóru
íslenskra gítarverka. „Ég samdi
fyrst verk fyrir vin minn Einar
Kristján Einarsson, Hvaðan kemur
lognið? og í kjölfarið leitaði til mín
argentínskur gítarleikari sem
pantaði hjá mér gítarkonsert. Ég
hef líka samið einleiksverk fyrir
hann. En mér þótti líka vænt um
að Ögmundur Þór skyldi panta
verk hjá mér. En ég hef líka notað
gítarinn mikið í öðrum verkum,
bæði í kammerverkum og í óper-
unni minni. Þetta er fallegt hljóð-
færi.“
Karólína hefur líka samið tals-
vert af söngverkum, og segir að í
þeim tilfellum skrifi tónlistin sig
að sumu leyti sjálf. „Þá þjónar
maður textanum, því hann getur
verið innblástur fyrir hvort sem er
stemningu eða tónsmíðaaðferðir.
Það kemur fyrir að maður finnur
hugtak í textanum, sem kallar á
ákveðnar hugmyndir í úrvinnsl-
unni – ákveðnar tónaflækjur til úr-
lausnar – eitthvert system. Það er
að mörgu leyti auðvelt. Hvort sem
það er ópera eða sönglag, vill mað-
ur reyna að handsama orðin á ein-
hvern hátt. Þetta er öðruvísi en að
setjast niður fyrir framan tóman
tölvuskjá og ætla að semja fyrir
hljóðfæri. Hvort tveggja er gef-
andi og skemmtilegt. En allajafna
er tónlistin fyrir mér tungumál
sem þarf ekkert að þýða. Verk fyr-
ir klarínettu og píanó þýðir ekkert
annað en það sem er í tónlistinni –
það er tungumál tónlistarinnar.“
Flytjendur á tónleikunum eru
Ásgerður Júníusdóttir messósópr-
an, Matthías Birgir Nardeau óbó-
leikari, Ingólfur Vilhjálmsson
klarínettuleikari, Una Sveinbjarn-
ardóttir fiðluleikari, Guðrún
Hrund Harðardóttir víóluleikari,
Hrafnkell Orri Egilsson sellóleik-
ari, Tinna Þorsteinsdóttir píanó-
leikari, Guðrún Óskarsdóttir
semballeikari og
Kammerkór Suðurlands í Skál-
holti, en stjórnandi hans er sem
fyrr segir Hilmar Örn Agnarsson.
Ég er aldrei
orðmörg
’Fyrir mér er tónlistintungumál sem þarf ekk-
ert að þýða. Verk fyrir
klarínettu og píanó þýð-
ir ekkert annað en það
sem er í tónlistinni – það
er tungumál tónlistar-
innar.‘
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Morgunblaðið/RAX
Karólína Eiríksdóttir tónskáld: „Auðvitað hljóta verkin mín að eiga eitt-
hvað sameiginlegt – einhver höfundareinkenni.“
begga@mbl.is