Morgunblaðið - 18.10.2005, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STJÓRNARSKRÁ Í ÍRAK
Þjóðaratkvæðagreiðslan, semhaldin var í Írak um helgina umdrög að nýrri stjórnarskrá, fór
friðsamlegar fram en búist hafði verið
við. Stjórnarskrárdrögin eru umdeild
eins og vænta mátti. Sagt hefur verið að
allt bendi til þess að drögin hafi verið
samþykkt í atkvæðagreiðslunni, þótt
enn sé of snemmt að segja afdráttar-
laust til um það. Til þess að fella drögin
hefðu tveir af hverjum þremur kjósend-
um þurft að greiða atkvæði gegn þeim í
þremur héruðum, en svo virðist sem
það hafi ekki gerst. Andstaða við
stjórnarskrána er mest meðal súnníta.
Ljóst þykir að hún verði felld í Anbar-
og Salahuddin-héraði, þar sem súnnítar
eru í miklum meirihluta. Hins vegar
sögðu embættismenn í tveimur öðrum
héruðum súnníta, Diyala og Ninceveh,
að þar benti allt til þess að hún yrði
samþykkt.
Þótt sagt hafi verið í fréttum að kosn-
ingarnar hafi farið friðsamlega fram er
ekki hægt að horfa fram hjá því að sex
bandarískir hermenn létust í árásum
þegar kosið var á laugardag. Einn
íraskur borgari var myrtur þegar hann
greiddi atkvæði og „nokkrir íraskir
hermenn létu lífið annars staðar“ eins
og það var orðað í fréttum.
Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að
rólegra var fyrir kosningarnar og á
kjördag en búist hafði verið við. Mikill
öryggisviðbúnaður hefur verið í að-
draganda kosninganna, en einnig hefur
getum verið leitt að því að uppreisn-
armenn hafi einfaldlega haldið að sér
höndum í þeirri von að stjórnarskráin
yrði felld.
Flest bendir til þess að atkvæða-
greiðslan hafi að mestu leyti farið vel
fram – ef hægt er að nota það orðalag
um kosningar við þær kringumstæður,
sem nú ríkja í Írak. Hins vegar er eft-
irtektarvert að bandarísk stjórnvöld
eru nú mun varkárari í orðavali þegar
þau fjalla um kosningarnar, en þau voru
þegar kosið var í Írak í janúar. Í frétta-
skýringu í The New York Times í gær
er því haldið fram að farið sé að draga
úr trú Bandaríkjastjórnar á að upp-
reisnin muni hjaðna þegar lýðræðislegt
stjórnarfar nái fótfestu. Þetta megi
rekja til þess að í skýrslum, sem nú ber-
ist embættismönnum, sé því haldið
fram að uppreisnarmönnum muni vaxa
ásmegin. Bush spái enn sigri Banda-
ríkjamanna í Írak, en nú sé hann farinn
að tala um það að uppreisnin sé að
breytast í víðtækari baráttu, sem snúist
um að „koma á róttæku, íslömsku
heimsveldi, sem nái frá Spáni til
Indónesíu“.
Stjórnarskrárdrögin kveða á um að
Írak verði sjálfstætt sambandsríki og
íslam verði ríkistrú. Ef stjórnarskráin
verður samþykkt er næsta skrefið
kosningar 15. desember þar sem Írakar
munu kjósa um stjórn til að leysa af
hólmi bráðabirgðastjórnina, sem kosin
var til að semja stjórnarskrá. Þær
kosningar munu líkast til leiða í ljós
hvað framtíðin ber í skauti sér fyrir
Írak. Þessar kosningar eru sögulegar í
Írak, en það er ógerningur að segja
hvert þær munu leiða. Bush Banda-
ríkjaforseti hefur sagt að hver þjóð eigi
að koma á lýðræði með sínum hætti.
Sterk öfl berjast gegn lýðræði í Írak og
hernám Bandaríkjamanna fór með öðr-
um hætti en ætlað var. Bandaríkja-
menn geta að miklu leyti kennt sjálfum
sér um hvernig komið er, en að eru eng-
ar auðveldar lausnir til í Írak. Versti
kosturinn væri að snúa baki við Írökum
og gefa landið uppreisnarmönnum á
vald.
ÞAKKARVERT FRAMTAK
Í TRÚARBRAGÐAFRÆÐSLU
Þórhallur Heimisson, prestur íHafnarfjarðarkirkju og trúar-
bragðafræðingur, ræddi í Morgun-
blaðinu á sunnudag um nýja bók sína,
Hin mörgu andlit trúarbragðanna, í
viðtali við Skapta Hallgrímsson. Hann
fjallar þar um það hvernig trúarbrögð-
in eru alltaf nálæg í mannlegu sam-
félagi og hvernig lykillinn að því að
skilja aðra, ekki sízt þá sem koma úr
öðrum menningarsamfélögum, er að
kunna skil á trúarbrögðum þeirra.
Þórhallur segir að mörgum þyki ein-
kennilegt að íslenzkur þjóðkirkjuprest-
ur hafi svona mikinn áhuga á öðrum
trúarbrögðum en kristindómnum.
„Fólki finnst þetta kannski skrýtið
vegna þess að margir halda að þeir sem
fylgja ákveðnum átrúnaði séu alltaf í
skotgröfunum og telji alla aðra lygara
og illmenni. En svo er auðvitað ekki,“
segir Þórhallur. „Ég hef þvert á móti
kynnst mörgum sem aðhyllast aðra trú
en ég og hafa sterka trúarsannfæringu,
og það hefur styrkt mína trúarsann-
færingu hvernig aðrir trúa og líta á al-
mættið. Ég get tileinkað mér margt af
þeirra hugmyndum og það opnar mér
nýja sýn á guð. Það dýpkar skilning
minn á guði að sjá hvernig aðrir mæta
honum við sínar aðstæðar og í sinni
menningu.“
Þarna eru komnar a.m.k. tvær góðar
ástæður fyrir fólk að kynna sér önnur
trúarbrögð en sín eigin; að dýpka
skilning sinn á öðrum menningarheim-
um og auka skilning sinn á eigin trúar-
brögðum. Hvort tveggja er mikilvægt í
nútímanum, þar sem samfélag okkar
einkennist af stóraukinni menningar-
legri fjölbreytni og þörfin fyrir sið-
ferðilega kjölfestu trúarbragðanna fer
jafnframt vaxandi, ef eitthvað er.
Þórhallur Heimisson bendir á að víð-
ast hvar í hinum vestræna heimi sé
trúarbragðafræðsla skyldufag. Svo er
raunar einnig hér á landi; í aðalnám-
skrá grunnskóla segir að fag, sem kall-
að er kristin fræði, siðfræði og trúar-
bragðafræði sé skyldugrein í 1. til 8.
bekk grunnskóla. Hins vegar er það
svo, eins og Þórhallur Heimisson bend-
ir á, að margir kennarar telja sig ekki í
stakk búna að uppfræða nemendur um
önnur trúarbrögð, kennsla í þessum
fræðum í Kennaraháskóla Íslands er
afar takmörkuð og ónógur kraftur er í
kennslu trúarbragðafræða í Háskóla
Íslands. „Ég hef bent á þetta en ekki
fengið hljómgrunn; ég vil því vekja fólk
til umhugsunar um að efla trúar-
bragðafræði til að koma í veg fyrir for-
dóma og efla skilning,“ segir Þórhallur
í viðtalinu.
Útgáfa bókar Þórhalls er mikilvægt
framlag til að auka gagnkvæman skiln-
ing milli trúarbragða á Íslandi, eyða
fordómum og tryggja að vel sé tekið á
móti þeim, sem hér setjast að og eiga
sér önnur trúarbrögð en meirihlutinn.
Ekkert er líklegra til að eyða fordóm-
um og hatri en þekking og fræðsla.
Framtak Þórhalls Heimissonar er því
þakkarvert.
M
á búast við breytingum á
starfsháttum og stefnu
Sjálfstæðisflokksins und-
ir nýrri forystu flokks-
ins?
„Ég geri ekki ráð fyrir því að það
verði nein sérstök stefnubreyting við
þessar mannabreytingar. Ég hef verið
varaformaður flokksins í sex ár og þar
áður þingflokksformaður í sjö ár og Þor-
gerður Katrín hefur verið í ráðherra-
hópnum í tæp tvö ár og í þingflokknum
frá 1999. Það er því af og frá að hér séu
að eiga sér stað algjör umskipti. Hins
vegar segir það sig sjálft að nýtt fólk
mun setja sinn eigin svip á starf flokks-
ins og smám saman á stefnuna eftir því
sem að stæður krefjast,“ segir Geir.
„Ég hef hugsað mér að virkja stofn-
anir flokksins meira en verið hefur,“
heldur hann áfram. „Ég ætla til dæmis
að nýta betur krafta þeirra sem hafa
gefið kost á sér í miðstjórn flokksins. Ég
hyggst líka nýta mér þann mikla með-
byr og þá góðu strauma sem ég finn í
minn garð meðal flokksfélaganna. Ég
ætla vera duglegur að fara um landið
eins og ég hef gert, bæði til fundarhalda
og til að hitta trúnaðarmenn flokksins,
treysta þau bönd og halda áfram upp-
byggingu flokksstarfseminnar með þeim
hætti.“
– Framgangur kvenna vakti athygli á
landsfundinum. Þorgerður Katrín hefur
verið kjörin varaformaður flokksins og
af ellefu fulltrúum sem kjörnir voru í
miðstjórn eru níu konur. Einnig má
minna á að formaður þingflokksins er
kona. Má í ljósi þessa búast við í fram-
haldinu að lögð verði áhersla á aukinn
hlut kvenna á framboðslistum flokksins?
„Ég held að þar sé um að ræða þróun
sem gerist af sjálfu sér. Niðurstaða
landsfundarins þar sem níu konur völd-
ust í ellefu sæti í miðstjórn, var ekkert
skipulagt átak til að bæta hlut kvenna.
Þessar konur buðu sig allar fram á eigin
forsendum og það er langheppilegast að
breytingarnar gerist með þeim hætti.
Ég er sannfærður um að konur eiga eft-
ir að verða virkari í flokknum og þar
með talið á framboðslistum bæði til
sveitarstjórna og Alþingis,“ segir Geir.
Til staðar sé öruggt
velferðarkerfi fyrir alla
Hann var spurður hvort ekki mætti
draga þá ályktun af ýmsum áherslum,
m.a. í félags- og heilbrigðismálum, sem
fram komu í ræðu hans á landsfundinum
sl. laugardag, að Sjálfstæðisflokkurinn
muni undir hans stjórn sækjast í aukn-
um mæli eftir atkvæðum kjósenda á
miðju stjórnmálanna.
Geir segir mjög hæpið að draga slíka
ályktun. „Ég tel mig vera fulltrúa hinn-
ar klassísku sjálfstæðisstefnu og þeirra
gilda sem hún stendur fyrir, atvinnu-
frelsi og frelsi einstaklingsins, en jafn-
framt að til staðar sé öruggt velferð-
arkerfi fyrir alla og þannig sé um
hnútana búið í þjóðfélaginu að þeir sem
eiga undir högg að sækja hafi öruggt
skjól. Þetta er ekkert nýtt, heldur er
þetta sjálfstæðisstefnan eins og henni
hefur verið fylgt allt frá stofnun Sjálf-
stæðisflokksins.
Ég hef margoft undirstrikað þá skoð-
un mína að undirstaða þessa er að efna-
hagslífið okkar sé þannig úr garði gert
að það geti skapað þau verðmæti sem
þarf til að geta staðið undir þessu. Það
er lykilatriðið,“ segir hann.
Ánægður með veganesti fundarins
Geir hlaut yfir 94% atkvæða í formanns-
kjörinu á landsfundinum og segist vera
bæði þakklátur og stoltur af því mikla
trausti sem honum var sýnt á fundinum.
„En það færir manni jafnframt mikla
ábyrgð,“ segir hann.
„Ég er líka ánægður með það vega-
nesti sem við fáum í ályktunum og
stefnumótun landsfundarins. Þar er ekki
um neina grundvallarstefnubreytingu að
ræða en eins og alltaf er, koma fram
nýjar áherslur með breyttum tímum. Ég
tel að við höfum þar mjög góðan grunn
að byggja á.
Ég tek við mjög góðu búi af mínum
forvera í Sjálfstæðisflokknum og mun
reyna að fylgja því eftir af bestu getu,
bæði hvað varðar stjórn flokksins og í
samstarfi um stjórn landsins.“
Selja hluta af Landsvirkjun
Meðal þeirra verkefna sem framundan
eru er áframhaldandi einkavæðing að
sögn Geirs. Hann vakti m.a. máls á sölu
Landsvirkjunar í ræðu sinni á lands-
fundinum en hann segir þó ekki tíma-
bært að gera ráð fyrir að ráðist verði í
það verkefni á yfirstandandi kjör-
tímabili.
Geir minnir á að stigin hafa verið stór
skref í einkavæðingu á á undanförnum
árum. „Ég tel að eftir nokkur ár eigi að
byrja á að selja hluta af Landsvirkjun,
til dæmis til lífeyrissjóða eða annarra
langtímafjárfesta. Þannig má losa um
það fjármagn sem almenningur hefur
bundið í Landsvirkjun og beina því í
önnur verkefni, með svipuðum hætti og
við höfum ákveðið að gera við sölu Sím-
ans. Þetta veltur auðvitað á ýmsu. Það
þarf að ganga frá samningum um yfir-
töku ríkisins á hlut sveitarfélaga í fyr-
irtækinu o.fl. Þetta er því ekki tímabært
fyrr en Landsvirkjun er komin yfir þann
kúf framkvæmda sem nú eru í gangi.
Hins vegar finnst mér líka mikilvægt
að gefa einkarekstrinum tækifæri til að
koma víðar að þeirri þjónustu sem fjár-
mögnuð er af hinu opinbera. Það er ekki
einkavæðing í hefðbundnum skilningi,
heldur aukið valfrelsi og svigrúm fyrir
fleiri rekstrarform, jafnvel þó hið op-
inbera standi straum af kostnaðinum.
Það er mín sannfæring að hægt sé að
gera hlutina með hagkvæmari hætti
með því móti og veita betri þjónustu fyr-
ir sama pening en ella væri. Þetta er
mjög mikilvægt verkefni, sem við þekkj-
um öll af þeirri reynslu sem við höfum
t.d. af rekstri sjálfstæðra skóla hér á
landi og einkarekinni heilbrigð-
isstarfsemi.“
Geir segist ekki sjá að menn geti sett
sig á móti breytingum af þessu tagi af
málefnalegum ástæðum. „Þetta er
spurning um að ná fram hagkvæmni og
ég tel því að andstaða við þetta hljóti að
byggjast fremur á fordómum en mál-
efnalegri skoðun. Ég er þeirrar skoð-
unar að ef fólk vill setja börnin sín í
einkarekna skóla þá eigi það að hafa
leyfi til þess og fá sams konar opinberan
stuðning til þess eins og þeir fá sem
setja börnin sín
hinu opinbera.
landi er mjög g
mikið á undanf
skapast svigrúm
að bæta hana o
árangri. En hér
veita svigrúm t
arforms þjónus
eð er af hinu op
Ganga lengra
er í fjölmiðlas
– Telurðu mögu
framkvæmd í n
starfi umfram þ
ið ákveðið?
,,Já ég tel gó
verið boðin út þ
legum hætti t.d
á undanförnum
Geir H. Haarde, formaður Sjálfstæðisflokksins, segis
Mikilvægt
rekstrinum
„Ég hef hugsað
Geir H. Haarde, utanríkisráðherra og nýkjörinn for-
maður Sjálfstæðisflokksins, segist líta á sig sem full-
trúa hinnar klassísku sjálfstæðisstefnu. Engin sérstök
stefnubreyting verði við mannabreytingar í forystu
flokksins en nýtt fólk muni setja sinn eigin svip á starf
flokksins og smám saman á stefnuna eftir því sem að-
stæður krefjast. Ómar Friðriksson talaði við Geir.