Morgunblaðið - 16.11.2005, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAGUR ÍSLENSKRAR TUNGU
Í huga okkar er tungumáliðsjálfsagður hlutur. Okkurþykir ekkert eðlilegra en að
geta opnað munninn og gefið frá
okkur hljóð, sem næsti maður skil-
ur án þess að þurfa að hugsa sig
um. Hversdags veltum við ekki
fyrir okkur því undratæki, sem
tungan er. Hugsum ekki út í þann
undraheim, sem málið opnar.
Tungumálið er eitt mikilvægasta
verkfæri mannsins ef ekki það
mikilvægasta, uppspretta bæði
skilnings – og misskilnings. En
hvað sem því líður er ekkert sjálf-
sagt við tungumálið, öll þau ólíku
og margslungnu tungumál, sem
töluð eru á jörðunni.
Íslenska er ekki nema eitt
tungumál af ótalmörgum, sem töl-
uð eru í heiminum, en eins og öll
önnur tungumál hefur hún sína
sérstöðu og sérkenni. Tungumálið
er lykilþáttur í að móta vitund
þjóðar og það á kannski ekki síst
við á Íslandi þar sem hið ritaða orð
ber sögunni vitni, en ekki foldgná-
ar hallir og mannvirki. Í raun er
ekkert síður hægt að segja að
tungan sjálf sé rauður þráður í Ís-
landssögunni, en rás atburða á
landnámsöld eða í sjálfstæðisbar-
áttunni, svo dæmi séu tekin.
Hlutverk íslenskunnar á okkar
dögum er ekki síður mikilvægt nú
en áður. Það er ekki sjálfgefið að
tungumál lifi af, sem aðeins er tal-
að á 300 þúsund manna málsvæði.
Mýmörg dæmi eru um að tungu-
mál hafi horfið og dáið út. Í hvert
skipti, sem það gerist, eykst eins-
leitnin og mannkynið verður
menningarheimi fátækara. Við-
hald hvers tungumáls er því við-
hald arfleifðar mannkyns.
Steðjar slík hætta að íslenskri
tungu um þessar mundir? Þótt
mönnum verði tíðrætt um slettur
og subbuskap í umgengni við ís-
lenskt mál og ýmislegt beri því
vitni að minni rækt sé lögð við stíl
og orðfæri en áður er ekki annað
að sjá en íslensk tunga lifi góðu lífi.
Mikil gróska er í bóka- og blaða-
útgáfu og óumdeilt er að hér skuli
reka málræktarstefnu þótt ekki
séu allir á eitt sáttir um það hversu
mikil fastheldnin eða hreintungu-
hyggjan eigi að vera. Sérstaklega
er jákvætt hversu mikil rækt hefur
verið lögð við að íslenska barnaefni
og er öruggt að það mun skila sér
síðar meir.
Það er hins vegar engin ástæða
til að slaka á þótt tungan standi
vel. Ýmis öfl sækja að henni og ber
þar ekki síst að nefna hina alltum-
lykjandi ensku. Í eðlilegu sam-
hengi eru erlend tungumál þó ekki
ógnvaldur. Þekking á öðrum
tungumálum eykur og styrkir
þekkingu á eigin tungumáli. Auð-
velt væri að bölsótast yfir slettum,
ambögum, þágufallshneigð, óskýr-
mæli og tauti. Dæmin eru fleiri en
á verður komið tölu, en þau mega
ekki draga athyglina frá því að ís-
lenskan stendur traustum fótum.
Á degi íslenskrar tungu ber að
hafa í huga að hún er ekki sjálf-
sagður hlutur. Íslensk tunga er
dýrmæt gjöf, sem á að umgangast
af virðingu. En hún er enginn safn-
gripur og á ekki að vera það. Hún á
að vera lifandi – sprelllifandi – því
að þá fylgir henni kraftur og sköp-
un. Þá mun hún áfram gegna því
lykilhlutverki, sem hún hefur
gegnt í íslenskri þjóðarvitund í
aldanna rás, halda styrk sínum og
hrista af sér áhlaup alþjóðavæð-
ingarinnar.
SAMKOMULAG
Í gær var undirritað samkomu-lag milli Samtaka atvinnulífs-
ins og Alþýðusambands Íslands,
sem tryggir að almennum kjara-
samningum verður ekki sagt upp.
Jafnframt gaf ríkisstjórnin yfir-
lýsingu um ákveðnar aðgerðir af
hennar hálfu, sem áttu þátt í því,
að samkomulag tókst og ekki kom
til uppnáms á vinnumarkaði.
Þetta er það sem máli skiptir.
Svo geta menn haft mismunandi
skoðanir á þeim ráðstöfunum, sem
ríkisstjórnin hefur veitt fyrirheit
um en ljóst að ráðherrarnir hafa
metið það svo, að samkomulagið
sem slíkt skipti meira máli en ein-
stök álitamál í því sambandi.
Velgengni okkar Íslendinga í
efnahagsmálum er mikil um þess-
ar mundir. Þess eru hins vegar
engin dæmi í nútímasögu Íslands,
að slík velmegun hafi staðið til
allrar frambúðar. Ýmist hafa atvik
hér heima fyrir haft áhrif þar á,
eins og t.d. aflabrestur eða áhrif
utan frá vegna alþjóðlegrar efna-
hagsþróunar. Það er hins vegar til
marks um mikinn styrkleika efna-
hagslífsins um þessar mundir, að
svo virðist sem verðhækkun á olíu
valdi þjóðarbúinu ekki jafnmikl-
um búsifjum og stundum áður.
Í allri þessari velmegun getur
verið skynsamlegt að hugsa meira
til framtíðarinnar en við gerum.
Er kannski tímabært að vinna
skipulega að því að auka sparnað
meðal landsmanna, t.d. með aukn-
um greiðslum í lífeyrissjóði eða
með öðrum hætti?
Norðmenn hafa byggt upp mik-
inn olíusjóð, sem grípa á til ef
harðnar í ári og spurning, hvort
við eigum að nýta þá velgengni,
sem við búum nú við til þess að
byggja upp sambærilegan sjóð,
þótt ekki byggist hann á olíutekj-
um.
Líkurnar á því að velgengnin
verði nánast endalaus eru litlar.
Þess vegna er orðið tímabært að
huga að nýjum hugmyndum og að-
gerðum til þess að treysta grund-
völl þjóðarbúsins um langa fram-
tíð.
S
amkomulag náðist síðdegis í gær
milli Alþýðusambands Íslands
og Samtaka atvinnulífsins um
aðgerðir á vinnumarkaði og
halda kjarasamningarnir frá því
í fyrra. Samningsaðilar hafa fundað stíft að
undanförnu og mikið lá undir í gær, því hefði
samkomulag ekki náðst væru kjarasamn-
ingar uppsegjanlegir af hálfu beggja aðila.
Í samkomulagi ASÍ og SA er kveðið á um
26 þúsund króna eingreiðslu til launþega
fyrir 15. desember næstkomandi, að launa-
hækkanir 1. janúar 2007 verði 0,65% hærri
en samið hafði verið um og því alls 2,9% og
að lágmarkstekjur á mánuði fyrir fullt starf
verði 108.000 krónur frá og með næstu ára-
mótum og 110.000 krónur frá og með 1. jan-
úar 2007.
Aðild ríkisstjórnarinnar að viðræðum að-
ilanna hafði úrslitaþýðingu að sögn for-
svarsmanna ASÍ og SA en þeir hittu Hall-
dór Ásgrímsson, Geir H. Haarde, Árna M.
Mathiesen og Árna Magnússon í gær áður
en samningar voru undirritaðir. Þar kynnti
ríkisstjórnin samningsaðilum yfirlýsingu
um að hún myndi draga úr vaxandi örorku-
byrði á lífeyrissjóðum á samningssviði ASÍ
og SA og gera umfangsmiklar breytingar á
atvinnuleysisbótakerfinu. Aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar kosta á bilinu 1.500–1.800
milljónir króna og koma að fullu til fram-
kvæmda árið 2009.
Forsendur brostnar
en samkomulag náðist
Samkomulag ASÍ og SA byggist á við-
ræðum svonefndrar forsendunefndar sem
hefur fundað undanfarnar vikur en í kjara-
samningunum frá því í fyrra var gert ráð
fyrir því að nefndin mæti forsendur samn-
inganna fyrir 15. nóvember 2005. Meginfor-
sendur samninganna voru tvær, annars veg-
ar að verðlag myndi þróast í takt við
verðbólgumarkmið Seðlabankans og að
kostnaðarhækkanir sem í samningnum fól-
ust yrðu almennt stefnumarkandi fyrir aðra
samningsgerð á vinnumarkaði. Mat nefnd-
arinnar var að forsendur samninganna
hefðu brostið en með því samkomulagi sem
vafi. En í ljó
húfi eru þá
urstaða sé a
hagsbóta öll
Ari Edwa
að breyting
fangsmiklar
atvinnuleys
endur munu
og framlag
umfangsme
skamman tí
isstjórnarin
ingu. „Við t
niðurstöðu
skyni að ko
markaðnum
af okkar hál
Gylfi Ar
ASÍ, sagðist
urstaða hef
og Ari og s
hafa haft gr
gert var í gær var tryggt að samningarnir
halda með ákveðnum breytingum. Eins og
áður sagði felast þær breytingar í ein-
greiðslu til launþega innan ASÍ fyrir 15. des-
ember næstkomandi, auknum launahækk-
unum 1. janúar 2007 og hækkun á
lágmarkslaunum.
„Þungt fyrir ákveðinn
hóp fyrirtækja“
Við undirritun samkomulagsins í gær
sagðist Ingimundur Sigurpálsson, formaður
Samtaka atvinnulífsins, ekki vilja hugsa þá
hugsun til enda hver staðan hefði orðið ef til
uppsagna kjarasamninga hefði komið við
núverandi aðstæður. „Þannig að það er mik-
ið fagnaðarefni að menn skuli hafa náð sam-
an. Aðkoma ríkisstjórnarinnar var mjög
mikilsverð á ögurstundu í samningagerð-
inni,“ sagði Ingimundur. Hann sagði að
svigrúm atvinnulífsins til að mæta auknum
launagreiðslum væri ekkert í dag og hefði í
raun minnkað frá undirritun kjarasamn-
inga. „Mér sýnist ljóst að þetta verður þungt
fyrir ákveðinn hóp fyrirtækja, það er ekki
Samkomulag náðist milli Alþýðusambands Íslands
Ýmsar aðgerðir
kjarasamninga
Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is
Samkomulag milli Alþýðusambands Íslands og Samtaka
Þorsteinsson, Ingimundur Sigurpálsson, Þorgeir Baldur
INNLEGG ríkisstjórnarinnar í við-
ræður ASÍ og SA felur í sér að sett
verða lög um starfsmannaleigur,
starfs- og endurmenntun efld og 1.500–
1.800 milljónir króna settar í að koma
til móts við örorkugreiðslur lífeyris-
sjóða á árunum 2007–9.
Þá verða gerðar umtalsverðar breyt-
ingar á atvinnuleysisbótakerfinu,
grunnbætur hækkaðar og m.a. teknar
upp tekjutengingar atvinnuleysisbóta.
Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar var
kynnt samningsaðilum í ráðherrabú-
staðnum síðdegis í gær. Framlag rík-
isstjórnarinnar til að greiða fyrir jöfn-
un á örorkubyrði milli lífeyrissjóða
skiptist þannig að ríkið greiðir 0,15%
af tryggingargjaldsstofni árið 2007,
upp í 0,20% af stofninum árið 2008 og
upp í 0,25% árið 2009. Áætlað að kostn-
aður verði um milljarður árið 2007 og
tæpar 300 milljónir síðari árin tvö.
Tryggingagjaldsstofn er heildarlaun
starfsmanna í landinu, þ.á m. framlag í
lífeyrissjóði, sjúkrasjóði o.s.frv.
Vaxandi örorkubyrði lífeyr-
issjóða
Í yfirlýsingunni segir að forsætis-
ráðherra hyggist skipa nefnd fulltrúa
stjórnvalda, aðila vinnumarkaðarins og
lífeyrissjóða sem hafi það verkefni að
gera tillögur um samræmingu á við-
miðunum til örorkumats í almanna-
tryggingarkerfinu annars vegar og líf-
eyrissjóðakerfinu hins vegar. Þar verði
f
s
á
s
li
e
þ
h
m
a
f
h
m
s
Aðger
kosta u
F
r
HALLDÓR Ásgrímsson forsætisráðherra segir að sam-
komulag Alþýðusambands Íslands og Samtaka atvinnu-
lífsins sé mikill viðburður í efnahagsmálum enda hafi ver-
ið rætt um hugsanlegt óvissuástand í þessu sambandi.
„Það er ljóst að launahækkanir umfram getu atvinnulífs-
ins er það sem veldur mestri verðbólgu, nú hefur skapast
vissa á ný um framhaldið og þess
vegna tel ég að samkomulagið verði til
þess að draga úr verðbólguvænt-
ingum og þar af leiðandi verðbólgu til
lengri tíma litið,“ sagði hann í samtali
við Morgunblaðið í gær.
Halldór sagði að ríkisstjórnin hefði
verið í nánu sambandi við fulltrúa ASÍ
og SA í alllangan tíma og í þeim sam-
tölum hefði lausnin smám saman
þróast. Viðræðurnar hefðu að mestu
hvílt á aðilum vinnumarkaðarins en
þeir hefðu þó fyrir nokkuð löngu gert
ríkisstjórninni grein fyrir því að samkomulag gæti ekki
tekist nema ríkið kæmi myndarlega að málum. Það hefði
ríkisstjórnin gert eins og kæmi fram í yfirlýsingu hennar
frá því í gær.
Áhersluatriði verkalýðshreyfingarinnar
Halldór sagði að öll þau mál sem kæmu fram í yfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar væru atriði sem verkalýðshreyf-
ingin hefði lagt mikla áherslu á.
Aðspurður hvernig eða hvort ríkið ætlaði að spara til
að eiga fyrir þessum auknu útgjöldum sagði hann að allt-
af væri ástæða fyrir ríkið til að spara en það væri gömul
saga og ný að alltaf væri verið að biðja um ný útgjöld.
Ekki hefði sérstaklega verið rætt um sparnað á móti
þessum útgjöldum.
Mikill við-
burður í efna-
hagsmálum
Halldór
Ásgrímsson