Morgunblaðið - 25.11.2005, Blaðsíða 16

16 Jólablað Morgunblaðsins 2005
Hrísgrjónagrautur fyrir fjóra
2 l mjólk
200 g búðingshrísgrjón
Setjið hrísgrjónin og mjólkina í pott og
komið upp suðu. Lækkið hitann, setjið
lok á og látið grautinn malla á lágum
hita í u.þ.b. 50 mínútur. Hrærið í hon-
um annað slagið.
Þegar allir eru búnir að borða hrís-
grjónagrautinn sinn með kanelsykri,
eða kannski eins og Danir gera með „en
smørklat og kanelsukker“, fer það sem
er eftir af honum í Ris a la Mande.
Ris a la Mande
kaldur hrísgrjónagrautur
hakkaðar möndlur
vanillusykur
þeyttur rjómi
og að sjálfsögðu ein mandla og
möndlugjöf.
Magnið af þessum hráefnum fer eftir
því hversu mikið er af grautnum. Mað-
ur verður bara að sirka og smakka til.
Með ris a la Mande er alltaf boðið upp á
kirsuberjasósu, heita eða kalda.
Kirsuberjasósa
1 dl kirsuberjasafi
200 g sultuð og steinlaus kirsuber
2 tsk kartöflumjöl hrært út í of-
urlítið af köldu vatni
kirsuberjavín
Setjið kirsuberjasafann og kirsuber í
pott og komið upp suðu. Takið pottinn
af hellunni og þykkið með kartöflujafn-
ingnum, hrærið í á meðan. Bragðið til
með kirsuberjavíninu.
Berið sem sagt sósuna fram heita sem
kalda.
Ef ekki vinnst tími til sósugerðar þá
mæli ég með „Den gamle fabriks kirse-
bærsauce“ sem fæst í flestum góðum
matvöruverslunum.
Ef maður hefur lítinn tíma fyrir sósu-
gerð mæli ég með „Den gamle fabriks
kirsebærsovs“ sem fæst í flestum góð-
um matvöruverslunum.
Eplaskífur, u.þ.b. 20 stk.
¼ l hveiti
½ tsk natron
1 tsk sykur
1 hnífsoddur salt
½ tsk kardemommur
rifinn börkur af 1 sítrónu
2 egg
2 dl súrmjólk
2 msk olía
smjör til steikingar
eplaskífupanna
Setjið í skál hveiti, natron, sykur, salt,
kardemommur og rifinn sítrónubörk.
Þeytið eggjarauður og súrmjólk saman
og hrærið því síðan saman með hveit-
inu. Setjið út í olíuna og látið deigið
hvílast í hálftíma.
Þeytið eggjahvíturnar stífar og blandið
þeim varlega út í deigið. Hitið epla-
skífupönnuna og setjið smásmjör í
hvert gat.
Fyllið u.þ.b. 2⁄3 af deigi í hvert gat og
þegar kanturinn er orðinn bakaður
snýr maður eplaskífunni við. Til að at-
huga hvort hún sé nógu bökuð notast
prjónn.
Með heitum eplaskífum ber maður
góða sultu og flórsykur til að dýfa þeim
í.
Steiktar rjúpubringur fyrir fjóra
4 rjúpur
smjör
salt og pipar
Skerið bringur úr rjúpunum og steikið
þær upp úr smjöri á pönnu í u.þ.b. 3
mínútur á hvorri hlið. Saltið og piprið
meðan á steikingu stendur.
Steiktur nýsjálenskur strútur
fyrir fjóra
600 g strútskjöt
salt og pipar
Hreinsið kjötið og brúnið á pönnu á öll-
um hliðum. Kryddið með salti og pipar
og setjið inn í 175°C heitan ofn í 8–10
mín. Steikingartíminn fer eftir hversu
þykkt kjötið er og hvernig maður vill
hafa það steikt.
Villibráðarsósa
Afskurður og bein af rjúpum og
strúti
100 g sellerístilkar
2 gulrætur
1 tsk einiber
2–3 greinar af timían
½ l rjómi
smjör
salt og pipar
kjötkraftur
rifsberja- eða hrútaberjahlaup
Skerið afskurðinn af rjúpunni í litla
bita og brúnið upp úr smjöri í víðum
potti, ásamt hjörtum og hreinsuðu fó-
arni úr rjúpu og strúti. Kryddið með
salti og pipar. Skerið gulrætur og sell-
erí í grófa bita og bætið út í pottinn.
Brjótið 1 tsk af einiberjum og brúnið
með ásamt 2–3 greinum af timían. Setj-
ið vatn út í og látið ná rétt upp að miðju.
Látið sjóða. Hellið yfir ½ l rjóma og
sjóðið við vægan hita í 1½–2 tíma. Sigt-
ið sósuna í pott og þykkið hana ef þarf.
Smakkið sósuna til með kjötkrafti.
Hrærið að lokum rifsberja- eða hrúta-
berjahlaupi út í sósuna og berið fram.
Sætt kartöflurösti fyrir fjóra
400 g sætar kartöflur
40 g smjör
Kartöflurnar eru flysjaðar, rifnar niður
og þerraðar. Blandið saman við brætt
smjörið og setjið í fjórar sátur á ofn-
skúffu eða í eitt springform. Bakað við
175°C hita í 20 mínútur.
Brúnaðar gulrætur og epli
200 g smágulrætur
2 stk. epli
100 g sykur
40 g smjör
bolli af vatni
Gyllið sykur og smjör á pönnu og bætið
vatni út í. Sjóðið gulræturnar í þessu.
Afhýðið epli og fjarlægið kjarna. Skerið
í hæfilega þykka báta og bætið út í
pottinn rétt áður en gulræturnar eru
tilbúnar.
8 stk. vorlaukar
Steikið vorlaukinn í smjöri og látið
krauma undir loki í 5–6 mínútur.
Einnig mun ég bera fram heimagert
hrútaberjahlaup úr berjum sem fjöl-
skyldan tíndi saman í Hallormsstað-
arskógi sl. haust.
Fíkjudesert
„Hvað varðar eftirréttinn þá ætla ég
að prófa að bera á borð ferskar fíkjur
í koníaks-karamellusósu með Ris a la
Mande í ár,“ segir Hulda.
8–12 ferskar fíkjur
2 msk smjör
safi úr 2 sítrónum
4 msk sykur
5 cl koníak (má sleppa)
Bræðið smjörið, sykurinn og sítr-
ónusafann á pönnu. Þegar allt er farið
að bráðna og brúnast, látið þá fíkjurnar
sem eru skornar í tvennt út í. Blandið
þessu vel saman og eldið í nokkrar mín-
útur við miðlungshita. Hellið koníakinu
út í og kveikið í. Berið fram með Ris a
la Mande eða góðum heimagerðum ís.
„Á JÓLUNUM verð ég að vera inn-
an um börn, þau eru það sem skiptir
öllu máli og gleði þeirra og vænt-
ingar skapa jólastemninguna“ segir
Hulda Elisabeth Daníelsdóttir á
Egilsstöðum. Hún á og rekur ásamt
manni sínum Gunnlaugi Jónassyni
Gistihúsið Egilsstöðum, eitt virðu-
legasta og fínlegasta gistihús lands-
ins, þar sem gamlar hefðir eru í
heiðri hafðar, enda Gistihúsið verið
rekið viðstöðulítið frá árinu 1912 af
ætt Gunnlaugs. Leiðir Huldu hafa
legið víða, ekki síst á æskuárum.
Hún fæddist í Klakksvík í Fær-
eyjum, flutti til Íslands með fjöl-
skyldu sinni þriggja mánaða gömul,
bjó á Egilsstöðum til sex ára aldurs,
flutti þá til Klakksvíkur aftur og var
í eitt og hálft ár. Þá fór hún sumarið
1980 til Álaborgar í Danmörku þar
sem hún var í sex ár uns hún settist
að í Kaupmannahöfn til næstu
þrettán ára. Það var svo árið 1997
sem hún kom til Egilsstaða ásamt
manni sínum Gunnlaugi, þau keyptu
Gistihúsið Egilsstöðum og hófu þar
endurbætur og rekstur. Þau hjónin
eiga tvö börn, þau Maríu Jóngerð og
Jónas Pétur, sex og fjögurra ára
gömul.
„Flest af mínum jólum hafa verið
dönsk, en frá bernskunni á ég minn-
ingar frá dönskum, færeyskum og
íslenskum jólum,“ segir Hulda.
Rastkjöt og siginn fiskur
Hugurinn leitar fyrst til Klakks-
víkur, sem er fimm þúsund manna
dalabyggð með fjöll á tvo vegu og
hafið til beggja handa. Mest búa í
Klakksvík rótgrónar fjölskyldur og
sjómenn. Hús Huldu er afa- og
ömmuhús, hjá Elisabeth og Kamar
sem eru rúmlega sjötug. „Húsið er
tvílyft og stórt, svart og hvítt að lit,
Ljúffengur
strútur á
jólaborðinu
Hulda Elisabeth Daníelsdóttir á og rekur
Gistihúsið Egilsstöðum. Hún ólst upp í
Færeyjum, Danmörku og á Íslandi og sagði
Steinunni Ásmundsdóttur frá mismunandi
jólahaldi og undirbúningi í þremur löndum.
tjargaður viður að ofanverðu og
steinn að neðan,“ rifjar Hulda upp.
„Við vorum öll þarna saman,
mamma, pabbi og við systurnar, auk
systkina mömmu og afa og ömmu.
Það var fullt af fólki og alltaf gesta-
gangur. Ég sé ömmu og afa fyrir
mér skima út og afi situr í gömlum
tréstól við eldhúsborðið undir glugg-
anum, grípur gamla svarta kíkinn og
segir „Nú er Samúel bóndi uppi á
fjalli!“ eða eitthvað þess háttar. Áð-
ur fyrr var siginn fiskur með tólg á
aðfangadagskvöld hjá ömmu og hún
hefur núna endur í jólamatinn. Með-
lætið er brúnaðar kartöflur, hvítar
kartöflur, rauðkál, einfalt Waldorf-
salat, soðið grænmeti og sósa.“ Í
þurrkhjallinum utan við húsið hang-
ir skerpukjötið og rastkjötið. Það er
alltaf gengið á fjöll í Færeyjum í
október og í kjölfarið slátrað og lær-
in, bógar og frampartar hengd í
hjallinn. Það var einmitt um miðjan
nóvember sem fyrsta rastkjöt þessa
árs var tilbúið úr hjallinum. Það er
ævinlega borðað á jóladag og þá
annaðhvort eldað í ofni með kart-
öflum og dryl, sem er færeyskt
brauð, eða soðið og borið fram með
kartöflum og súpu með gulrótum og
hvítkáli. Þegar kjötið er búið að
hanga í október og nóvember er það
orðið afar bragðmikið og ilmurinn af
því er yndislegur. Hulda segir Fær-
eyinga ekki reykja mat né sýra,
hvorki kjöt né fisk, matur sé hang-
inn eða ferskur.
Sandskúrað og saumuð jólaföt
Í desember gera Klakksvíkingar
hreint. Viðra út, skrúbba og sand-
skúra hátt og lágt, sauma jólagard-
ínur, bóna, berja sængur og gera allt
fínt. „Amma stóð á haus og blótaði
karlmönnunum fyrir að gera ekki
neitt,“ heldur Hulda áfram. „Og
þarna fór enginn í búð að kaupa jóla-
föt, heldur var keypt efni og saumað
upp á krakkana. Alltaf fékk maður
nýjan kjól, stóð uppi á kolli meðan
títuprjónunum var nælt í til að mæla
fyrir. Margrét Pétursdóttir, tengda-
móðir mín, man ennþá eftir því þeg-
ar við systurnar vorum á jólaballi í
Valaskjálf á Egilsstöðum í fær-
eyskum hátíðarbúningum sem
Hulda Elisabeth Daníelsdóttir og Gunnlaugur Jónasson ætla að elda strútskjöt um jólin.