Morgunblaðið - 03.12.2005, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þrátt fyrir að nöfninJón og Guðrún séuenn vinsælustu
mannanöfn á Íslandi eru
þau á miklu undanhaldi.
Verulegur munur er á
nöfnum eftir aldri og í
yngstu aldurshópunum
hefur dregið verulega úr
tíðni gamalgróinna
mannanafna. Í yngstu
aldurshópum hafa mörg
þeirra nú vikið fyrir nöfnum sem
engir eða örfáir einstaklingar
báru fyrir nokkrum áratugum.
Þar má nefna nöfnin Birta og Ar-
on, en þau hafa notið mikilla vin-
sælda undanfarin ár. Nafnahefðir
hafa einnig breyst mjög sökum
ört vaxandi vinsælda tvínefna.
Rúmlega 80% landsmanna á aldr-
inum 0–4 ára bera tvö eiginnöfn
samanborið við innan við 20%
einstaklinga yfir 85 ára aldri.
Þetta kemur fram í nýju hefti
Hagstofunnar um mannanöfn og
nafngjafir á Íslandi samkvæmt
þjóðskrá 31. desember 2004.
Hagstofa Íslands hefur nú um
allnokkurt skeið birt upplýsingar
um mannanöfn á vef sínum, en í
heftinu er varpað ljósi á þær
breytingar sem orðið hafa á
nafnavenjum hér á landi á und-
anförnum áratugum. Athyglis-
vert er að þrátt fyrir að Jón og
Guðrún séu enn vinsælustu nöfn
Íslands hefur dregið gríðarlega
úr vinsældum þeirra allt frá árinu
1703. Í manntali 1703 hétu 23,5%
allra karla Jón og 19,7% kvenna
hétu Guðrún. Árið 1801 var hlut-
fall Jóna komið niður í 21,2% og
9,6% árið 1901. Guðrúnum fækk-
aði á sama tíma úr 17,4% í 10,5%.
Í árslok 2004 hétu 3,8% karla Jón
og 3,6% kvenna hétu Guðrún.
Sömu sögu má segja af nöfnunum
Guðmundur og Sigríður, þótt þau
hafi aldrei verið nándar nærri
jafnvinsæl og Jón og Guðrún.
Þrátt fyrir að vinsældir hinna
áður sígildu nafna fari dalandi
halda þau þó enn vissum sessi og
er Jón t.d. algengasta fyrra nafn í
tvínefni barna 0–4 ára. Þannig
heita um 1,87% drengja á þeim
aldri Jón að fyrra nafni. Þá er
Guðrún fjórða vinsælasta nafnið
sem fyrra nafn einnefna á eftir
nöfnunum Anna, Sara og Katrín,
en um 1,38% stúlkubarna 0–4 ára
heita Guðrún að fyrra nafni.
En hvaða nöfn eru það sem eru
óðum að velta Jóni, Gunnu, Sig-
urði og Önnu úr sessi. Þegar litið
er á algengustu fyrri nöfn í tví-
nefni má sjá nöfn á borð við Ar-
on, Söru, Daníel og Katrínu,
Viktor og Telmu. Sígild nöfn eru
þó alls ekki óalgeng þar á meðal
og eru Anna, Sigurður, Gunnar
og Kristín meðal efstu nafna í
listanum.
Eins og áður segir er nú afar
sjaldgæft er að börn séu einungis
skírð einu nafni á Íslandi og má í
raun sjá nokkurs konar stund-
arglass-laga kúrvu í aldursdreif-
ingu einnefna og tvínefna. Leiða
má að því líkur að þeir foreldrar
sem brjóta upp þá nýju hefð að
gefa börnum tvö nöfn séu þá
einnig þannig stemmd að þau vilji
ekki heldur gefa börnum sínum
hefðbundin nöfn. Algengustu
einnefni drengja 0–4 ára eru
Kári, Dagur, Bjarki, Alexander,
Daníel og Sindri, en einungis
0,11% drengja á þessum aldri eru
skírð Jón. Þá eru nöfnin Sara,
Freyja, Andrea, Katrín, Birta og
Rakel í efstu sætum stúlkna, en
Guðrún situr við sama borð og
Jón, afar neðarlega á listanum.
Þá er einnig afar forvitnilegt
að líta á seinni nöfn sem njóta
mikillar hylli, en þar trónir Þór
langefstur meðal drengja, en um
4,4% drengja í yngsta aldurshópi
heita því nafni að seinna nafni, en
fast á eftir koma þeir Ingi, Örn,
Máni, Freyr og Snær. María er
algengust meðal seinni nafna
stúlkubarna, en þær Ósk, Rós,
Sól, Rún og Björk fylgja á eftir.
Almennt má segja að tíðni
gamalgróinna nafna hafi lækkað
miðað við það sem áður var, en í
skýrslu Hagstofunnar segir að
mörg algeng nöfn hafi nú vikið
fyrir tískunöfnum sem engir eða
aðeins örfáir einstaklingar báru
fyrir nokkrum áratugum. Áber-
andi er að nokkur biblíunöfn sem
notið hafa vinsælda í mörgum
Evrópulöndum um langt skeið
njóta nú sívaxandi vinsælda á Ís-
landi. Þar má nefna sem dæmi
Daníel, Davíð, Rakel og Söru, en
þessi nöfn eru afar óalgeng í elstu
aldurshópum.
Ört vaxandi vinsældir tvínefna
hafa eins og áður segir verið
áberandi breyting á nafnahefðum
Íslendinga undanfarna áratugi.
Ólíkt einnefnum hafa vinsælustu
fyrri nöfn í tvínefnum tekið frem-
ur litlum breytingum og það er
raunar ekki fyrr en í allra yngstu
aldurshópunum sem tískunöfn
komast á lista yfir þrjú vinsæl-
ustu nöfnin. Í skýrslunni eru
leiddar líkur að því að kannski
hafi foreldrar tilhneigingu til að
þjóna hefðinni við val á fyrra
nafni en tískunni við val á seinna
nafni.
Þá má einnig velta því fyrir sér
hvort fjölgun tvínefna geti átt
rætur sínar að rekja til þess að
nýbakaðir foreldrar sjái ekki
fram á að eignast eins mörg börn
og foreldrar fyrri áratuga, en vilji
engu að síður skíra börn sín eftir
foreldrum og öðrum ættingjum
sem teljast mikilvægir.
Fréttaskýring | Ný skýrsla Hagstofunnar
um nöfn barna sýnir áhugaverða þróun
Jón og Gunna
á undanhaldi
Tvínefnum hefur fjölgað mjög undan-
farna áratugi og eru nú um 90% nafna
Hverjar eru líkurnar á að þessi heiti Jón?
„Heitustu“ nöfnin breyt-
ast ört á milli ára
 Ef gluggað er í vinsælustu
karlmannsnöfn eftir aldri nafn-
bera má sjá þróun þá sem hefur
orðið á nöfnum barna. Sigurður,
Guðmundur og Jón skiptast mik-
ið á að ráða ferðinni hjá karl-
mönnum 25 ára og upp úr, en í
yngri aldursflokkum koma inn
alls konar ólík nöfn eins og
Davíð, Gunnar, Arnar, Bjarki,
Daníel, Dagur og Ísak að ónefnd-
um Kára, sem er langvinsælastur
í yngsta aldursflokki.
Eftir Svavar Knút Kristinsson
svavar@mbl.is
THELMA Ásdísardóttir varð fyrir
valinu sem Ljósberi ársins 2005.
Tilkynnt var um val samstarfshóps
um Ljósbera í húsi Stígamóta á
Hverfisgötu í gær. Samstarfshóp-
urinn um Ljósberann hefur valið
Ljósbera sl. fjögur ár og valdi hóp-
urinn Thelmu í ár sökum þess að á
einu andartaki hafi henni með
ógleymanlegum hætti tekist að
snerta við þjóðarsálinni þegar hún
steig fram og valdi að kynna upp-
vaxtarár sín til þess að gefa öðrum
viðhorf og styrkir dómgreind og
siðvit þjóðarinnar í að vinna gegn
óheilbrigðum aðstæðum barna,“
segir m.a. í rökstuðningi hópsins.
Að mati samstarfshópsins hefur
Thelma náð aðdáanlegum árangri í
eigin úrvinnslu og í að ná til fólks
með gildishlaðna umræðu sem
styðja við leiðarljós samstarfshóps
um Ljósberann.
Thelma Ásdísardóttir er starfs-
maður Kvennaathvarfsins og situr í
stjórn Stígamóta.
styrk til að takast á við óhugnað og
eyðingu í sjúkum uppeldis-
aðstæðum.
Samstarfshópur um Ljósberann
túlkar það svo að saga Thelmu og
úrvinnsla hennar marki spor sem
myndi þáttaskil í samfélaginu í að
túlka rétt barna og í að styrkja
samfélagslega ábyrgð á granna sín-
um. „Thelma sýnir mikið hugrekki.
Hún rís upp gegn ranglæti og kem-
ur af stað mikilli umræðu sem
hreyfir við velferðarkerfinu, mótar
Thelma Ásdísardóttir Ljósberi ársins 2005
Morgunblaðið/Sverrir
Samstarfshópurinn tilkynnti í gær um val sitt á Ljósbera ársins 2005 og er það Thelma Ásdísardóttir.
„Gefur öðrum styrk“