Morgunblaðið - 28.12.2005, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. DESEMBER 2005 25
Á SAMEIGINLEGUM
fundi stjórna Læknafélags
Íslands og Læknafélags
Reykjavíkur hinn 22. nóv-
ember sl., var ákveðið að
skipta um ritstjórn Lækna-
blaðsins, en ég var þá einn
eftir í ritstjórninni, og að
nýr ritstjóri/
ábyrgðarmaður
tæki við. Ég
hafði gegnt rit-
stjórastarfinu í
12 ár og aldrei
verið fundið að
störfum mínum.
Rökstuðningur
fyrir uppsögn-
inni hefur ekki
komið fram
þrátt fyrir fyr-
irspurn til
læknafélaganna.
Uppsögn mín og
aðdragandi hennar er dæmi
um að eigendur virði ekki
sjálfstæði ritstjóra. Frelsi
ritstjóra læknablaða er ekki
síður mikilvægt en sjálfstæði
ritstjóra annarra blaða og
fjölmiðla, það er að segja að
þeir séu óháðir eigendum
sínum og öðrum, bæði mönn-
um og málefnum, sem til
umfjöllunar eru hverju sinni.
Dæmisagan af Læknablaðinu
hefur því víðtæka skír-
skotun.
Læknablaðið er ekki að-
eins fræðirit, heldur einnig
félagsrit lækna. Blaðið er
vettvangur umræðna um
málefni læknisfræðinnar á
Íslandi, sjúklingum og sam-
félagi til hagsbóta, og það er
hefð fyrir hreinskiptum og
hispurslausum skoð-
anaskiptum. Gagnrýnin um-
ræða af þessu tagi er einnig
að finna í erlendum lækna-
tímaritum eins og tvö nýleg
dæmi í New England Journ-
al of Medicine sýna. Í sept-
embertölublaði Læknablaðs-
ins birtist grein eftir Jóhann
Tómasson: „Nýi sloppur
keisarans. Í greininni er
fjallað um afleysingastörf
Kára Stefánssonar á Land-
spítala –háskólasjúkrahúsi
og margir aðilar gagnrýndir,
meðal annars landlæknir,
fyrir stjórnsýsluhætti og
Landspítalinn fyrir skort á
gæðaeftirliti. Jóhann gaf
meðal annars í skyn að Kári
hafi fengið almennt lækn-
ingaleyfi með skilyrðum og
vísaði til heimilda um það
efni. Ég tók einn afstöðu til
þess hvort birta ætti grein-
ina, en það var venjan að rit-
stjórinn gerði varðandi efni í
félags- eða umræðuhluta
blaðsins.
Lögmaður Kára sendi 12.
september tölvupóst til ein-
stakra ritnefndarmanna og
til ritstjórans og spurði
hvort þeir teldu að birting
greinarinnar hefðu verið
mistök og hvort eðlilegt væri
að greinin yrði afturkölluð
og tekin af vefútgáfunni. Er-
indið var ekki sent til rit-
stjórnarinnar sem slíkrar,
eins og venja er um sam-
skipti við læknablöð, enda
hefur mér vitanlega enginn
svarað þessu.
Ákveðið var að halda fund
og ég spurði ritnefndarmenn
hvort þeir hefðu tengsl við
málið og fjórir af fimm sögð-
ust vera í samstarfi við Ís-
lenska erfðagreiningu eða
Kára um rannsóknir. Á fundi
mínum og ritnefndarmanna
20. september lögðu rit-
nefndarmenn til eftirfarandi:
Það skyldi viðurkennt að
birting greinarinnar hefðu
verið mistök, biðja ætti Kára
afsökunar og greinin skyldi
tekin af vefútgáfunni. Tveir
ritnefndarmenn sögðu að
það yrði að gera þetta eða
eitthvað viðlíka til að milda
reiði og viðbrögð Kára. Ég
féllst ekki á þessar tillögur
og benti á að samkvæmt ís-
lenskum lögum ber höf-
undur ábyrgð á grein sem
birtist undir nafni. Jafn-
framt benti ég
á að við skyld-
um nota þetta
tilefni til að
ræða og
ákveða hvern-
ig fara ætti
með svipaðar
greinar í fram-
tíðinni. Enn
fremur að rit-
stjórnin skyldi
fara varlega í
að gefa út yf-
irlýsingar um
greinina þar
sem fjórir af fimm ritnefnd-
armönnum væru í starfs-
tengslum við Kára.
Á næsta fundi mínum og
ritnefndarmanna 27. sept-
ember kom framkvæmda-
stjóri læknafélaganna og
skýrði út fyrir ritstjórninni
að vegna starfstengsla ein-
stakra ritnefndarmanna við
Kára væri öll ritstjórnin að
hans áliti vanhæf til að fjalla
um málið. Ritnefndarmenn
vildu samt tjá sig um birt-
ingu greinarinnar og gerðu
fjórir ritnefndarmenn það í
yfirlýsingu sem birtist í
októbertölublaði Lækna-
blaðsins.
Eigendum Læknablaðsins
bárust ábyrgðarbréf dagsett
19. október frá lögmanni fyr-
ir hönd Kára Stefánssonar. Í
þeim bréfum krafðist lög-
maðurinn þess að eigend-
urnir, Læknafélag Íslands og
Læknafélag Reykjavíkur,
gripu þegar til eftirfarandi
aðgerða vegna birtingar
greinar Jóhanns í Lækna-
blaðinu: 1) að greinin yrði
tekin af vefútgáfunni; 2) að
eigendur gæfu út yfirlýsingu
um að birting greinarinnar
hefðu verið mistök; 3) að
hann væri beðinn afsökunar
og 4) að ef ekki væri hægt
að verða við kröfum hans
öðruvísi en reka ritstjórann
úr starfi þá skyldi það gert.
Lögmaðurinn lauk bréfinu á
því að ef ekki yrðu hafnar
aðgerðir til að verða við
kröfum hans innan viku frá
móttöku bréfanna, áskildi
hans sér rétt til að grípa til
allra annarra tiltækra rétt-
arúrræða án frekari viðvar-
ana. Fyrstu bréflegu við-
brögð stjórnar Læknafélags
Íslands voru að neita að
verða við þessum kröfum en
jafnframt vísaði stjórnin
grein Jóhanns til umfjöllunar
í siðanefnd Læknafélags Ís-
lands. Auk þess kærði Kári
mig til siðanefndarinnar fyr-
ir birtingu greinarinnar í
Læknablaðinu.
Haldinn var sameiginlegur
fundur útgáfustjórnar
Læknablaðsins og ritnefnd-
armanna hinn 31. október,
að ósk ritnefndarmanna.
Ágreiningurinn í ritstjórn-
inni var ræddur. Eftir ósk
ritnefndarmanna um stutt
fundarhlé, þar sem þeir réðu
ráðum sínum, bar einn rit-
nefndarmanna fram tillögu
þess efnis að öll ritnefndin
segði af sér ásamt ritstjóra.
Ritnefndarmaðurinn sagði
jafnframt að þetta þýddi
ekki að menn væri ekki til-
búnir að snúa aftur til starfa
í ritstjórn ef þeir yrðu kall-
aðir til þeirra starfa. Ég var
ekki samþykkur þessari til-
lögu.
Læknafélögin skipuðu
bráðabirgðaritnefnd vegna
greinar Jóhanns í Lækna-
blaðinu og skilaði hún áliti 18.
nóvember. Hún taldi að Jó-
hann hefði í greininni gefið í
skyn að Kári stundi lækn-
ingar án tilskilinna leyfa.
Þetta taldi hún rangt og
nauðsynlegt að leiðrétta með
því að taka tvær setningar úr
grein Jóhanns af vefútgáf-
unni. Auk þess ætti að biðja
Kára afsökunar með vísun í
bréf landlæknis um að Kári
hefði tilskilin leyfi. Stjórnir
læknafélaganna urðu við
þessum tillögum og báðu
Kára afsökunar auk þess að
taka tvær setningar úr grein
Jóhanns af vefútgáfunni.
Vegna tengsla ritstjórn-
armanna við Íslenska erfða-
greiningu og Kára Stef-
ánsson, ágreiningsins í
ritstjórninni og afsagnar rit-
nefndarmanna, hélt ég eig-
endum blaðsins alltaf upp-
lýstum um gang mála og
bauðst til að finna menn í
nýja ritstjórn. Boði mínu var
ekki tekið og ég beðinn að
bíða átekta. Loks var mér
fyrirvaralaust sagt upp með
símtali hinn 25. nóvember.
Á Íslandi hefur á und-
anförnum misserum verið
rætt um sjálfstæði ritstjórna
íslenskra fjölmiða gagnvart
eigendum og öðrum utan rit-
stjórnar. Ritstjórnir hafa ver-
ið ásakaðar fyrir að draga
taum eigenda sinna eða aug-
lýsenda, sniðganga ákveðna
umfjöllun og segja rangt frá
tilteknum atburðum. Þetta
hefur orðið til þess að hlut-
drægni og trúverðugleiki fjöl-
miðlanna hefur verið dreginn
í efa. Það er mikilvægt að
Læknablaðið njóti almenns
trúnaðartrausts um heiðarleg
óvilhöll vinnubrögð. Ástæða
þess að alþjóðleg læknablöð
leggja áherslu á sjálfstæði rit-
stjóra er sú nánd sem lækn-
ingar hafa við lyfjaiðnaðinn,
lyfsölu, tryggingar, líftækni-
fyrirtæki og lækningatækja-
framleiðendur. Ofangreind at-
burðarás eykur ekki trú á að
ritstjórn Læknablaðsins njóti
ritstjórnarfrelsis samkvæmt
reglum alþjóðlegra lækna-
tímarita (International
Committee of Medical Journ-
al Editors, http://
www.icmje.org/). Eigendur
Læknablaðsins hafa breytt
efni blaðsins á vefútgáfu, beð-
ist afsökunar á birtingu efnis
og rekið ritstjórann eftir að
hafa fengið kröfur um það frá
Kára Stefánssyni. Þeir hafa
ekki beðið úrskurðar siða-
nefndar Læknafélags Íslands
né niðurstaðna hugsanlegra
málaferla um efni grein-
arinnar. Eigendur Lækna-
blaðsins hafa orðið við nánast
öllum kröfum Kára Stef-
ánssonar um aðgerðir vegna
greinar Jóhanns Tómassonar.
Þeir hafa þar að auki skipað
nýja ritstjórn og ritstjóra, og
það vekur athygli að nýi rit-
stjórinn og einn ritnefnd-
armaður voru í gömlu rit-
nefndinni og eru í nánu
samstarfi við Kára Stef-
ánsson.
Ritstjórnarfrelsi
og Læknablaðið
Eftir Vilhjálm Rafnsson ’ Eigendur Lækna-blaðsins hafa … rek-
ið ritstjórann eftir að
hafa fengið kröfur
um það frá Kára
Stefánssyni.‘
Vilhjálmur Rafnsson
Höfundur er fyrrverandi
ritstjóri Læknablaðsins.
að hann endurskoði sína
ákvörðun varðandi hina kjörnu
fulltrúa. Ég tel að það hefði ver-
ið of langt seilst að beina því til
Kjaradóms að hafa líka afskipti
af kjörum t.d. dómara í land-
inu.“
Geir sagði að stjórnvöld
kæmu til með að skoða hvort
ástæða væri til að breyta þess-
ari tvískiptingu milli Kjara-
dóms og kjaranefndar. „Það
liggur ekkert fyrir um hvort
það er eitthvert betra fyrir-
komulag á lausu. Það er ann-
aðhvort hægt að endurskoða
kjör þingmanna og ráðherra
með því að þingið geri það sjálft.
Þannig var það í gamla daga.
Menn gáfust upp á því. Þá var
sérstök þingfararkaupsnefnd
starfandi. Eða það er hægt að
fela þetta verkefni óháðum úr-
skurðaraðila. Þannig er kerfið
núna. Það er þá verið að tala um
eitthvert afbrigði af slíku og
meira samræmi milli kjara-
nefndar og Kjaradóms.“
Geir sagði að endingu að úr-
skurður Kjaradóms frá 19. des-
ember hefði ekki komið á rétt-
um tíma og viss hætta væri á
uppnámi í kjaramálum í þjóð-
félaginu í kjölfar hans. Við því
hefðu stjórnvöld verið að bregð-
ast.
éf vegna launaúrskurðar dómsins
upp nýjan úrskurð
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
ds og Samtaka atvinnulífsins komu til fundar við Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra í gær.
með 600 þúsund í laun um ára-
mót og saksóknari hjá lögreglu-
stjóranum í Reykjavík um 610
þúsund. Varalögreglustjórinn í
Reykjavík og vararíkislögreglu-
stjóri eru með um 630 þúsund í
laun á mánuði.
Sýslumenn í meðalstóru um-
dæmi eins og í Borgarnesi og
Húsavík erum með 600 þúsund í
laun á mánuði.
Þá eru skólameistarar í fram-
haldsskólum með 540–650 þús-
und krónur á mánuði, en þeir
hafa lýst því yfir við kjaranefnd
að þeir séu óánægðir með launin
sín.
Kjaranefnd og Kjaradómur
hafa verið sammála um að hér-
aðsdómarar skuli hafa hærri
laun en saksóknarar, en hins
vegar hefur ekki verið fullkomin
samstaða milli þeirra um hvað
launamunurinn skuli vera mik-
ill, en það skýrir að nokkru leyti
þá ákvörðun Kjaradóms í síð-
ustu viku að hækka laun dómara
og annarra um 8%.
Mánaðarlaun héraðsdómara
verða um áramót 671.596 og
hæstaréttardómara 856.797
þúsund.
Sammála um að
breyta þurfi lögum
Guðrún Zoëga, formaður
kjaranefndar, segist geta tekið
undir með Garðari Garðarssyni,
formanni Kjaradóms, um að rétt
sé að breyta lögum um Kjara-
dóm og kjaranefnd þannig að
það sé einn aðili sem úrskurði
um laun æðstu embættismanna
þjóðarinnar í stað tveggja eins
og nú er. Hún segir að sam-
kvæmt lögunum séu þessar tvær
úrskurðarnefndir óháðar, en
samt sé gert ráð fyrir ákveðnu
sambandi á milli þeirra. Þannig
sé beinlínis kveðið á um það í
lögum að kjaranefnd eigi að taka
mið af ákvörðunum Kjaradóms.
„Það sem er kannski mikil-
vægast er að þessi laun séu
áfram öll uppi á borði þannig að
það sé ekki verið að ákvarða
mönnum laun með alls konar
greiðslum sem eru faldar.“
Guðrún sagðist vera ósam-
mála því sem haft var eftir Gylfa
Arnbjörnssyni, framkvæmda-
stjóra ASÍ, að þetta kerfi sem
kjaranefnd byggði á væri ógagn-
sætt. Hún sagðist ekki sjá
hvernig kerfið geti verið skýr-
ara. Kjaranefnd úrskurðaði um
föst laun embættismanna og
fastar yfirvinnugreiðslur í formi
eininga, en þeir fengju engar
greiðslur þar til viðbótar. Þeir
fengju engar bakvaktar-
greiðslur, yfirvinnugreiðslur eða
greiðslur fyrir að sitja í nefndum
sem tengdust starfi þeirra. Hún
sagði að kerfið væri því bæði
skýrt og einfalt hvað þetta varð-
aði.
n heldur minna en Kjaradómur
kki fylgt
vísitölu

 )**+
- &'''

8<765
789
8<77
7<
5855
=* " )**+




  




  

 
 
 
 
B M#   $   / . %  
HALLDÓR Ásgrímsson for-
sætisráðherra ritaði í gær
Garðari Garðarssyni, for-
manni Kjaradóms, bréf vegna
úrskurðar Kjaradóms um laun
embættismanna og kjörinna
fulltrúa.
„Nýlega náðu aðilar vinnu-
markaðarins samkomulagi um
að kjarasamningar sem gerðir
voru fram til ársins 2007
skyldu halda gildi sínu þannig
að tryggja mætti sem mestan
stöðugleika í efnahagsmálum.
Fram hefur komið hjá að-
ilum vinnumarkaðarins að úr-
skurður Kjaradóms 19. des-
ember sl. um laun
alþingismanna og embættis-
manna geti haft mjög óæski-
leg áhrif á stöðu vinnumark-
aðsmála og stofnað nýgerðu
samkomulagi um kjaramál í
hættu.
Úrskurður Kjaradóms varð-
ar annars vegar þjóðkjörna
fulltrúa, þ.e. forseta Íslands,
alþingismenn og ráðherra, en
hins vegar dómara og tiltekna
embættismenn. Eins og fram
kemur í bréfi yðar dags. 23.
desember sl. helgast launa-
hækkanir til síðarnefnda
hópsins af þeirri nauðsyn
meðal annars að gæta inn-
byrðis samræmis milli þeirra
sem heyra undir Kjaradóm og
kjaranefnd. Öðru máli gegnir
um þjóðkjörna fulltrúa, þar
eiga ekki sömu samræming-
arrök við.
Ég vil þess vegna, að höfðu
samráði við formenn stjórn-
málaflokkanna á Alþingi, for-
menn þingflokkanna og for-
seta Alþingis, fara þess á leit
að Kjaradómur taki sem fyrst
til endurskoðunar úrskurð
sinn að því er varðar laun
þjóðkjörinna fulltrúa.“
Bréf for-
sætisráð-
herra til
Kjaradóms