Fréttablaðið - 16.05.2004, Qupperneq 20

Göngutúr í hádeginu getur gert kraftaverk fyrir andlega og líkamlega heilsu
þeirra sem vinna innivinnu. Hvort sem úti er sól eða sumarskúr er hressandi
að rölta aðeins um, kíkja á sumarblómin og borða nestið sitt undir bláum
himni. Útiloftið endurnærir þig og gerir vinnudaginn bærilegri.
Verið er að fella burtu megin-reglu sem kveður á um
sérstakt áminningarferli vilji
forstöðumaður segja starfs-
manni upp á grundvelli tiltek-
inna ávirðinga. Afnám þessa
lagaákvæðis þýðir að starfs-
maður hefur ekki lengur
möguleika á að bæta ráð sitt og
afstýra uppsögn,“ segir Erna
Guðmundsdóttir, lögfræðingur
hjá BSRB. „Þá er grundvallar-
breyting á andmælarétti þar
sem ekki á að veita hann í öllum
tilvikum. Málsmeðferð við upp-
sögn á samkvæmt frumvarpinu
að ráðast af því hvort starfs-
maður hafi brotið starfsskyldur
sínar eða er sagt upp störfum af
öðrum ástæðum. Ekki á að veita
andmælarétt ef starfsmanni er
sagt upp vegna þess að hann
hefur ekki þá kunnáttu eða
reynslu sem forstöðumaður
ákveður að hann þurfi að hafa.
Þá er lagt til að gefa skuli
starfsmanni kost á að tjá sig um
ástæður uppsagnar áður en hún
tekur gildi ef þær eiga rætur að
rekja til þess að hann hafi
brotið starfsskyldur sínar,
nema slíkt sé augljóslega
óþarft.“
Hefur þessi andmælaréttur
litla þýðingu fyrir starfs-
manninn að mati Ernu þar sem
þá hefur þegar verið tekin
ákvörðun um að segja honum
upp. „Þarna er verið að setja
reglu sem er að mínu mati and-
stæð grunnsjónarmiðum stjórn-
sýsluréttar. Því tel ég að það
verði óljóst hvernig beita eigi
reglu stjórnsýslulaganna um
andmælarétt samhliða þessari
tillögu. Verður þessari réttar-
óvissu ekki eytt nema fyrir
dómstólum.“
Erna bendir á að í lögunum
eru skýr ákvæði sem heimila
uppsagnir vegna hagræðingar
þannig að sveigjanleikinn er til
staðar. „Ef staðið er rétt að
ráðningu ríkisstarfsmanna og
valinn er hæfasti einstaklingur-
inn í starfið ætti ríkið varla að
þurfa að hafa áhyggjur af hæfni
starfsmanna. Þá er þriggja
mánaða reynslutími eins og á
almenna vinnumarkaðinum.
Reglum sem eru í gildi hefur
hins vegar ekki verið ekki fylgt
eins og á að gera.“
Erna segir jafnframt að með
frumvarpinu verði réttarstaða
fjölmargra starfsstétta ólík
eftir því hvort menn starfa hjá
ríki eða sveitarfélögum þar sem
ákvæði um áminningu og and-
mælarétt hjá starfsmönnum
sveitarfélaga er bundið í
kjarasamninga. ■
Með frumvarpi um breytingar á lögum um réttindi
og skyldur starfsmanna ríkisins ræðst fjár-
málaráðherra á eigin starfsmenn á ómálefnalegan og
ósanngjarnan hátt og setur komandi kjarasamninga í
uppnám að mati forystumanna BHM,
BSRB og KÍ. Í frumvarpinu kemur
meðal annars fram að ekki er lengur
skylt að áminna ríkisstarfsmenn áður
en þeim er sagt upp störfum. Félögin
hafa lýst sig andvíg þeirri breytingu
enda sé nægt svigrúm til uppsagna í
lögunum eins og þau eru.
Telja forsvarsmenn þessara félaga
að frumvarpið feli í sér breytingar á
grundvallarréttindum ríkisstarfsmanna
hvað varðar starfsöryggi. Þar að auki sé
þetta gert án minnsta samráðs við fél-
ögin. Þótt vissulega megi leita leiða til
að gera ferlið skilvirkara sé afnám
áminningarskyldunnar sé ekki rétta
leiðin.
Ráðningaröryggið tekið í burtu
Elsa B. Friðfinnsdóttir, formaður Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga og varaformaður BHM, segir
frumvarpið skerða starfskjör fólks því starfs-
öryggið sé tekið í burtu. „Ferlið hefur verið þannig
að fyrst þarf að boða að væntanleg sé áminning,
starfsmaður getur þá andmælt og er svo áminntur
formlega. Þessi aðdragandi að brottrekstri er tekinn
út og er þá í raun hægt að reka almennan starfsmann
fyrirvaralaust. Þetta gildir hins vegar ekki um
forstöðumenn og það er einkennilegt.“
Elsa segir að þótt sett sé inn ákvæði um að starfs-
menn geti tjáð sig um uppsögnina sé óljóst hvort það
eigi við áður en uppsögn tekur gildi. „Það er lítill
gróði að því að starfsmanni sé sagt upp og hann fái
að kvarta eftir á. Það breytir engu.“
Erfitt að losna við forstöðumennina
Elsa segir jafnframt að tal um að erfitt sé að losna
við óhæft fólk úr starfi eigi fyrst og fremst við um
forstöðumenn stofnana en ekki almenna starfsmenn.
Frumvarpið snúist hins vegar um
almenna starfsmenn og jafn erfitt verði
að losna við forstöðumenn úr starfi og
áður. „Forstöðumenn eru ráðnir eftir
flóknara ferli og gagnrýnt hefur verið
að þeir hafa oft fengið sínar stöður í
gegnum pólitík. Hvað almennu starfs-
mennina varðar held ég að sé afar
sjaldgæft að ekki sé hægt að losna við
fólk sem brýtur starfsskyldur og
stendur sig ekki í starfi.“
Líka jafnréttismál
Elsa vill jafnframt benda á að stærsti
hluti almennra opinberra starfsmanna eru
konur en meirihluti stjórnenda eru karl-
menn. Nefnir hún þar heilbrigðiskerfið
sem dæmi. „Ég hef líka viljað leggja þetta
upp frá jafnréttissjónarmiði. Stjórnendurnir eru karlar
og eru jafn öruggir í sínu starfi og áður. Þeir geta hins
vegar losað sig auðveldar við almenna starfsmenn.“
Í frumvarpinu er bent á kostnað vegna
þunglamalegs ferlis. Elsa segir að samkvæmt
upplýsingum frá fjármálaráðuneytinu sýnist henni að
um afar lítinn kostnað sé að ræða vegna uppsagna
almennra starfsmanna. „Ef einhver kostnaður hefur
fallið á ríkið hefur það snúist um forstöðumenn og
embættismenn sem þetta frumvarp tekur ekki til. En
launþegasamtök eru tilbúin að ræða að gera þetta ferli
skilvirkara, opnara og einfaldara í framkvæmd. Við
höfum varpað því fram að það gæti verið hluti af vinnu
við kjarasamninga. Við erum ekki á móti breytingum.“
audur@frettabladid.is
Elsa Friðfinnsdóttir.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/Þ
Ö
K
Opinberir starfsmenn eru meðal annars
lögreglumenn og starfsfólk í heilbrigðisgeiranum.
Stéttarfélög um frumvarp:
Skerðir starfskjör
almennra starfsmanna
Fyrir breytingu:
Forstöðumaður stofnunar hefur rétt til að
segja fólki upp eins og fyrir er mælt um í
ráðningarsamningi, með þriggja mánaða
uppsagnarfrest eins og tíðkast á almennum
markaði og það breytist ekkert.
Ef uppsögn á rætur að rekja til þess að
starfsmaður hafi brotið starfsskyldur að mati
forstöðumanns er skylt að veita honum
áminningu og gefa honum færi á að bæta
ráð sitt. Starfsfólk hefur einnig ákveðinn
andmælarétt áður en áminning er veitt og
ákvörðun um uppsögn er tekin.
Eftir breytingu:
Í frumvarpinu er lagt til að ákvæði um skrif-
lega áminningu og andmælarétt verði fellt
brott. Lagt er til að hafi starfsmaður brotið
starfsskyldur sínar skuli gefa honum kost á
að tjá sig um ástæðu uppsagnar áður en
hún tekur gildi nema slíkt sé augljóslega
óþarft.
Fyrir breytingu:
Samkvæmt lögunum er rétt að veita
embættismanni lausn um stundarsakir ef
hann sinnir illa starfi sínu eða athafnir hans
þykja ósæmilegar, óhæfilegar eða ósam-
rýmanlegar því embætti sem hann gegnir.
Það er skilyrði lausnar um stundarsakir að
embættismaður hafi hlotið áminningu.
Eftir breytingu:
Lagt er til að áminning verði ekki skilyrði
lausnar um stundarsakir. Eftir sem áður er
máli ávallt vísað til meðferðar nefndar og
réttarstaða embættismanns verður óbreytt
að því leyti.
Lögfræðingur BSRB:
Óheillaspor sem
skapar réttaróvissu
Erna Guðmundsdóttir
telur frumvarpið ávísun
á málaferli.
Telur frumvarpið ögrun:
Skýr skilaboð um
húsbændur og hjú
„Með frumvarpinu er stefnt til
fortíðar og starfsmönnum ríkis-
stofnana send skýr skilaboð um
það hverjir eru húsbændur og
hverjir hjú,“ segir Ögmundur
Jónasson, formaður BSRB. Hann
telur einnig ljóst að frumvarpinu
sé stefnt gegn tjáningarfrelsi.
Einstaklingar séu sviptir rétti
sínum til þess að skýra mál sitt og
þrengt sé að fólki sem starfar á
viðkvæmum sviðum þar sem
mikilvægt sé að fólk geti tjáð sig
óþvingað. Þá sé frumvarp fjár-
málaráðherra hrein ögrun stéttarfélögunum þar
sem þau búa sig undir kjarasamninga. ■
Markmið frumvarpsins:
Sveigjanleiki og skilvirkni
Með frumvarpinu er lagt til að skrifleg áminning verði ekki lengur skilyrði
þess að hægt sé að segja starfsmanni upp störfum.
Tilgangur frumvarpsins er í greinargerð sagður í samræmi við þá
stefnumörkun að færa starfsumhverfi ríkisstarfsmanna nær því sem
almennt gerist á vinnumarkaði. Nauðsynlegt sé að forstöðumenn hafi
svigrúm til að bregðast við því ef starfsmenn sinna ekki starfsskyldum
sínum eða valda ekki starfi sínu. Sé það í samræmi við breytingar á
umhverfi ríkisrekstursins með aukinni ábyrgð forstöðumanna og áherslu
á aukinn sveigjanleika þeirra til ráðstafana. Þá hafi starfsumhverfi
ríkisstarfsmanna breyst verulega á undanförnum árum og mörk ríkis-
reksturs og almenns markaðar orðið óljósari. Núgildandi lög hamli
eðlilegum sveigjanleika í ríkisrekstri og því að stjórnendur stofnana geti
nýtt það fé sem veitt er á fjárlögum með árangursríkum hætti. Markmiðið
sé að ríkisrekstur verði hagkvæmari og meiri þjónusta fáist fyrir skattfé. Þá
muni ríkisreksturinn eiga auðveldara með að aðlaga sig að breytingum í
ytra umhverfi.
Ekki náðist í Geir H. Haarde fjármálaráðherra né Gunnar Björnsson,
skrifstofustjóra ráðuneytisins, þegar leitað var eftir umsögn þeirra um
málið. ■
Ögmundur
Jónasson telur
stefnt til
fortíðar með
nýju frumvarpi.