Tíminn - 03.05.1972, Blaðsíða 12

Tíminn - 03.05.1972, Blaðsíða 12
12! TÍMINN Miðvikudagur 3. mai 1972 Miðvikudagur 3. maí 1972 TÍMINN 13 RÆTT VIÐ UNGA STULKU UR MOSFELLSSVEITINNI: HEF ALLTAF ÆTLAÐ MER AD VERA BÓNDAKONA — Ég kann vel við mig líti á landi. Ég er dreifbýlishundur og skal alltaf vera dreifbýlishundur. Það er margt, sem ég hcf áhuga á að gera að loknu menntaskóla- námi, m.a. að læra dönsku, leik- list og hjúkrun. Og svo ætla ég að feröast um landiö og finna mér bónda, giftast honum og eiga 10- 15 börn, og hafa mikið af hundum, ég er algjör hundaaðdáandi. Svona eru viðhorf ungrar stúlku úr Mosfellssveitinni sem á heima hjá foreldrum sinum Auði Sveins- dóttur og Halldóri Laxness og eldri systur, Sigrlði að Gljúfra- steini og stundar nám i Mennta- skólanum viö Tjörnina i Reykja- vik. Ungu fólki I Mosfellssveitinni, sem stundar nám i framhalds- skólum I Reykjavik, er ekið fram og til baka daglega og er Guðný i þeim hóp. Enginn montbragur Guðnýju fellur vel i Mennta- skólanum við Tjörnina. — Þaö er enginn menntaskólamontbragur kominn þar á ennþá, segir hún. — Fólk, sem er i MR þekkist hins- vegar úr á honum. Ég veit veit ekki hvað þaö er, ég held aö talandinn, og svo er það þetta þjóðfélagsádeilukjaftæöi, sem gerir allt vitlaust. En þetta kem- ur sjálfsagt i okkar skóla lika með timanum. — í hvaða bekk ert þú? — Ég er i 2. bekk máladeild. Næsta ár vel ég svo væntanlega milli latinu og nýmáladeildar. Ætli sú siöarnefnda verði ekki fyrir valinu. Annars þarf ég að kynna mér betur möguleikana. bað hefur verið I gangi skoöana- könnun meðal nemenda i sam- bandi viö form um aö gefa meiri kosti á fjölbreytni i náminu. Ég hef ekki fylgzt með þessu nógu vel, þvi ég hef ekki verið i skólan- um að undanförnu, ég var að lesa úti á landi. Gleymdi að lesa — Hvernig stendur á þvi? — Ég gleymdi að lesa i vetur og er farin að finna fyrir þvi núna. Og fór úr bænum til að fá meira næði. — Og hvar varstu? — Ég fór nú ekki lengra en austur á bingvelli, en ég sagði öll- um að ég væri á Grænlandi. bað gekk ágætlega. bað trúðu þvi allir, sem áttu aö gera það. — Hvar ertu á bingvöllum? — Hjá sr. Eiriki bjóðgarðsverði og Kristinu konu hans. Ég hringdi i þau og spurði,hvort ég mætti koma og það var velkomið. A bingvöllum er gott næði og gott fólk. Ég fer þangað aftur i kvöld, það er svo „stressandi” að vera hérna i þessum bæ, maður getur ekki sinnt sinum málum hér. Ég er ekki mikið fyrir aö vera I bænum. Ef freistingarnar... — En átt þú ekki heima uppi I Mosfellssveit? — Jú, en Gljúfrasteinn er stutt frá bænum. Og ég læt auðveldlega undan freistingunum, enda eru þær ekki til annars en falla fyrir þeim, eins og kunnugt er. Ég fer með félög- unum að skemmta mér, á böll og þess háttar. Og svo er mikill gestagangur heima. Nei, það er gott að vera á bingvöllum og hugsa sin mál i ró og næði. — bú ert alin upp i Mosfells- sveitinni, kanntu annars ekki vel við þig þar? — Jú, mikil ósköp. Ég var jafn- mikið á bæ, sem heitir Hraða- staðir eins og ég var heima. bar bjó bóndi, sem hét Bjarni og var aðeins eldri en pabbi. Ég var send þangað kl. 8 á morgnana til að sækja mjólkina og kom aldrei heim aftur fyrr en kl. 12 á kvöldin. betta var sveitabær og mér fannst margt um að vera þar, og Bjarni haföi frá ótalmörgu að segja, eða svo fannst mér að minnsta kosti. — Og þú varst i skóla i sveit- inni? — Já, að Brúarlandi og einnig um tima i Kvennaskólanum. — Hefurðu ekki dvalizt talsvert erlendis með foreldrum þinum? — Nokkuð. begar ég var litil vorum við sinn hvorn veturinn I Sviss og Austurriki og þá gekk ég þar i skóla. bað var ágætt, annars man ég litið eftir þvi. Svo hef ég verið erlendis styttri tima nokkr- um sinnum. Afslöppunarheimili fyrir hippa í sumar var ég t.d. i lýðháskóla I Danmörku. bað var voða gam- an. Skólinn var eiginlega af- slöppunarheimili fyrir hippa. Ég kynntist þar mörgu, og það var hægt að læra lika. — Hvaö áttu við með hippum, taldist meirihluti nemenda til þeirra? — Já, svona 75%. betta fólk, sem var jafnvel i eitri var flutt af heimilum sinum, og hver maður var með hass. En hass er ekkert eiturlyf held ég. Brennivin er miklu hættulegra. Skólastjórinn og skólayfirvöld vissu af þessu en gerðu ekkert i þvi, þ.e.a.s. með boðum og bönnum. bað var fremur komið til móts við nemendurnai Haldnir voru fundir um þessi mál. Nemendur voru látnir skrifa ritgerðir um af hverju þeir væru að þessu. Skólastjórinn var aðeins 27 ára, sá yngsti við dönsku lýð- háskólana, og margir kennararnir voru nemendur um leið. beir vildu kynnast þessu unga fólki og reyktu meira að segja hass með þvi til að vita um hvað var að ræða. Sumir nemenda voru mjög illa farnir af eiturlyfjum, en útkoman varð sú, að margir rifu sig upp úr þessu. — Hvernig höfðu þeir efni á að vera i skóla? — Skólinn var ódýr, um 600 kr. danskar á mánuði. Og þetta fólk átti peninga. Hvaðan þa<fékk þá vissi ég ekki og var heldur ekki að spyrja.í sumum tilfellum höfðu ættingjar kostaö þá i skólann. Ég er ekki að mæla með hass- neyzlu. En mér finnst vera þörf-'á meiri kynningu I þessum málum og óþarfi að tala um þau eins og gert er hér á landi. — Er mikið um hassneyzlu meðal þinna skólasystkina o^g félaga? — Nei, ekki núnabab var mikill áhugi fyrst. En ef einhvern langar i hass þá er auðvelt að fá þaö. — Hvað finnst þér um fólk sem selur hass? — bað eru glæpamenn, sem hugsa fyrst og fremst um fjár- gróða. „Neitarar” — Hvað lærðir þú i lýö- háskólanum? — Ég var I dönsku og uppeldis- fræði en I gegnum það nám kynntist maður fólkinu bezt. Viö unnum á barnaheimili um tima og skrifuðum um veru okkar þar að henni lokinni. barna á skólanum voru lika svokallaðir „neitarar”, eitthvað sextán piltar, sem höfðu neitað að gegna herskyldu. beir unnu á búinu og i eldhúsinu, en tóku einnig þátt i námi og starfi, sem að miklu leyti fór fram i hópum. bað var gaman að kynnast þeim, og friðarmál bar að sjálfsögðu talsvert á góma i skólanum. — Ertu búin að ákveða hvað þú gerir I framtiðinni? — Nei, ég er ekki ákveðin svo kannski er bezt að segja.að ég ætli að læra hundasálfræði eða raf- virkjun. Kannski fer ég^ lika I ' búnaðarskóla eða finn mer bónda langt úti á landi, ég bef alltaf ætlað mér að verða bóndakona. Ekki öðru visi en að eiga ófægan föður — Og hvað ætlarðu að gera I sumar? — Já, það minnir mig á,að ég þarf að sækja um vinnu. Mig langar I byggingarvinnu og það eru mörg hús i smlðum i Mosfellssveitinni, svo ég vona að það gangi. Sumarið 1970 vann ég hjá hreppnum við að girða, tjarga rör og annað þess háttar. 1 sumar þegar ég var búin i skólanum I Danmörku, vann ég þar I görðum, við kirsuberjatinslu, og var barnfóstra um tima. — Hvernig finnst þér að eiga frægan föður eins og Halldór Laxness? — Ég hef aldrei reynt annað. En eg held það sé ekkert öðruvisi en að eiga ófrægan föður. Ég lít bara á hann sem pabba minn, en ekki sem frægan mann. SJ. MAGNI GUÐMUNDSSON: XXVI STJÓRN Á STARFI OG STARFSMÖNNUM Hvort fyrirtæki getur staðið undir rekstri eða ekki, er endan- lega undir þvi komið, að. þaö fái fólk sitt til að skila afköstum. — vinna. Stjórn á starfi og starfs- mönnum er þvi eitt af undir- stöðuverkefnum stjórnsýslu. Hvernig störfinhafa breytztmeðl árunum. — Verkamaður fyrri tiðar, sem aðeins neytti hand- aflsl ; er i dag orðinn vélgæzlu- maður, sem verður að beita dómgreind, þegar hann leggur vélinni til vinnsluefnið og kannar framleiðsluvöruna. Kunnáttu- maðurinn, hinn faglærði, hefir flu> ör vinnustofunni i verk- smiðjuna — og þá oft um leið orðið umsjónarmaður eða iðn- fræðingur. Jafnframt hafa þrjár nýjar starfsstéttir komið til sög- unnar: skrifstofumenn, sérfræð- ingar og stjórnendur. önnur breyting á sér stað: Nútimatækni gefur fyrirheit um nýja þrephækkun allar vinnu- stéttarinnar. Hinn hálf-faglærði vélgæzlumaður verður þjálfaður vélvirki, skrifstofumaðurinn verður tæknifræðingur, og sér- fræðingum og stjórnendum f jölga r stórlega að tiltölu. brátt fyrir allar breytingar verður ekki komizt af án fólks. E.t.v. sést enginn starfandi maður á gólfi sjálfvirkrar verk- smiðju, en þeim mun fleiri eru að tjaldabaki við hönnun vélbún- aðar og framleiðsluvöru, við endurskoðun aðferða, tölvu- mötun, viðhald og mælingar —- að ógleymdri stjórnsýslu. Nútima- tæknin gerir kleift a4ð framleiða meira magn vöru með sömu tölu starfsmanna, en það þarf þó ekki að leiða til atvinnuleysis, eins og skýrt var fyrr i greinar- flokknum (kafla um „Sjálf- virkni”). Fólkið verður hins vegar að hafa meira til brunns að bera. Sjálfvirknin hefir náð aukinni framleiðni með þvi aöal- lega að taka i sina þjónustu há- menntað starfslið i staðinn fyrir ólært og illa þjálfað. Breytingin lýtur að eðli fremur en magni, þvi að þörf er meiri hugsunar og minna erfiðis, en ekki færra fólks. Munur á manni og vél. — Maður að starfi hefir tvær hliðar. Við getum skoðað hann frá tveim sjónarhornum: sem fram- leiðsluþátt og sem mannlega veru. Sem framleiðsluþáttur hefir maðurinn eigindir, er aðrir framleiðsluþættir hafa ekki. bær eru samræmingarhæfileiki, dóm- greind og hugkvæmni. Að öllu öðru leyti eru vélar honum fremri: að afli, leikni og jafnvel næmi. Sem framleiðsluþáttur verður maðurinn „nýttur”, en sem mannleg vera aðeins af sér sjálfum. bað er á valdi einstak- lingsins og hans eins, hvort hann vinnur eða ekki, hversu mikið hann vinnur hversu vel. Til þessa þarf hann innri hvatningu (motivation). Einmitt hvatningin ræður mestu um afköst hans, eins og sýnt mun verða hér á eftir. Tvennt annað greinir mann frá vél: (1) Maðurinn tekur virkan þátt i framleiðslustarfinu, en vélin veitir hlutlæga svörun við fyrirfram ákveðinni hvöt. (2) Framför hjá manni verður ekki með þeim hætti, að óbreyttir eiginleikar hans verði beizlaðir með betri aðferðum, heldur verður hún fyrir lærdóm og þjálfun, innri vöxt hans sjálfs. Segja má, að á liðnum öldum hafi óttinn verið helzta vinnu- hvöt iðnverkamannsins, — óttinn við atvinnuleysi og skort. En með aukinni velmegun og félagslegu öryggi siðari ára er hann að mestu úr sögunni i vestrænum rikjum sem slikur hvati. Verður það að teljast meiri háttar fram- för, þvi að ótti einstakra sam- félasghópa veldur sundrungu og óróa. Mestu máli skiptir að fá já- kvæða vinnuhvöt i staðinn. Möguleikinn til áhrifa á afköst. — Spurningin, sem svar verður að fást við er þessi: Getur stjórn- sýsla I reynd fengið starfslið til að vinna betur, og hvernig má slikt þá takast? í þvi sambandi skal fyrst reynt að kveða niður alkunna goðsögn. Hún er á þá lund, að vinna sé fólki raunverulega andstæð, eins konar nauðung vegna öflunar á lifsgæðunum. Veröi verkamenn þvi aðeins „keyptir” til vinnu. Slikt sé hins vegar aðeins á færi sérfræðinga. bannig höfum við mikið mál, bæði skrifað og talað, um „starfsmannastjórn” Framhald á bls 21. Hið órökræna við- horf til drápa kemur fram í Slátraranum Slátrarinn, á frummálinu, Le Boucher Leikstjóri: Claude Chabrols, handrit er einnig eftir hann. Tónlist: Pierre Jansen. Kvik- myndari: Jean Rabier Frönsk frá 1970 Sýningarstaður: Háskólabió Hér kemur fram viöhorf Chabrols, sem hann setti fram á eftirminnilegan hátt i Landru 1962,hið órökræna við- horf fólks til drápa. Slátrarinn hefur verið að iöju sinni alla sina tiö, , hann hefur verið fimmtán ár I hernum, á þeim slóöum sem ferill Frakka er hvað blóðugastur, Vietnam, Alsir og viðar. Fyrir dáðir sin- ar þar er hann heiðraður með medaliu, en fyrir drápin i Frakklandi er hann réttdræp- ur. begar hann talar um ógnir striðsins, yppa landar hans öxlum og segja „striðiö er hræðilegt”. begar samskonar hryllileg morð á saklausu fólki eiga sér staö við bæjardyrnar, kalla þeir út lögreglulið til að vernda sjálfan sig. Hvers- vegna er rétt aö drepa fólk i fjarlægum löndum aöeins ef stjórnin hefur sagt að þetta séu óvinir? Chabrol nær alveg tilgangi sinum, án þess að vera með nokkur tæknibrögð. Hann notar ljós og myrkur á tákn- rænan hátt og báðar aðalper- sónurnar öölast rétta dýpt án orðaglamurs. Leikur Jean Yanne og Stephanie Audran er frábær. Tónlist Jansen gefur til kynna og undirstrikar á réttan hátt. bað er gleöilegt að Chabrol skuli aftur vera far- inn að takast á við verkefni honum verðug. p.L. A myndinni sjást Jean Yanne og Stephanie Audran I Slátrar- inn, sem sýnd er I Háskólabiói. VISIR flytur nýjar fréttir. Vísiskrakkamir bjóða fréttir sem skrifaðar voru 2 'A klukkustund fyrr. VÍSIR fer í prentun kl hálf ellefu að morgni og er á götunni klukkan eitt. FVrstur með fréttimar VISIR

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.