Tíminn - 03.05.1972, Blaðsíða 13

12!
TÍMINN
Miðvikudagur 3. mai 1972
Miðvikudagur 3. maí 1972
TÍMINN
13
RÆTT VIÐ UNGA STULKU UR MOSFELLSSVEITINNI:
HEF ALLTAF ÆTLAÐ MER
AD VERA BÓNDAKONA
— Ég kann vel við mig líti á
landi. Ég er dreifbýlishundur og
skal alltaf vera dreifbýlishundur.
Það er margt, sem ég hcf áhuga á
að gera að loknu menntaskóla-
námi, m.a. að læra dönsku, leik-
list og hjúkrun. Og svo ætla ég að
feröast um landiö og finna mér
bónda, giftast honum og eiga 10-
15 börn, og hafa mikið af hundum,
ég er algjör hundaaðdáandi.
Svona eru viðhorf ungrar stúlku
úr Mosfellssveitinni sem á heima
hjá foreldrum sinum Auði Sveins-
dóttur og Halldóri Laxness og
eldri systur, Sigrlði að Gljúfra-
steini og stundar nám i Mennta-
skólanum viö Tjörnina i Reykja-
vik.
Ungu fólki I Mosfellssveitinni,
sem stundar nám i framhalds-
skólum I Reykjavik, er ekið fram
og til baka daglega og er Guðný i
þeim hóp.
Enginn montbragur
Guðnýju fellur vel i Mennta-
skólanum við Tjörnina. — Þaö er
enginn menntaskólamontbragur
kominn þar á ennþá, segir hún. —
Fólk, sem er i MR þekkist hins-
vegar úr á honum. Ég veit
veit ekki hvað þaö er, ég held aö
talandinn, og svo er það þetta
þjóðfélagsádeilukjaftæöi, sem
gerir allt vitlaust. En þetta kem-
ur sjálfsagt i okkar skóla lika með
timanum.
— í hvaða bekk ert þú?
— Ég er i 2. bekk máladeild.
Næsta ár vel ég svo væntanlega
milli latinu og nýmáladeildar.
Ætli sú siöarnefnda verði ekki
fyrir valinu. Annars þarf ég að
kynna mér betur möguleikana.
bað hefur verið I gangi skoöana-
könnun meðal nemenda i sam-
bandi viö form um aö gefa meiri
kosti á fjölbreytni i náminu. Ég
hef ekki fylgzt með þessu nógu
vel, þvi ég hef ekki verið i skólan-
um að undanförnu, ég var að lesa
úti á landi.
Gleymdi að lesa
— Hvernig stendur á þvi?
— Ég gleymdi að lesa i vetur og
er farin að finna fyrir þvi núna.
Og fór úr bænum til að fá meira
næði.
— Og hvar varstu?
— Ég fór nú ekki lengra en
austur á bingvelli, en ég sagði öll-
um að ég væri á Grænlandi. bað
gekk ágætlega. bað trúðu þvi
allir, sem áttu aö gera það.
— Hvar ertu á bingvöllum?
— Hjá sr. Eiriki bjóðgarðsverði
og Kristinu konu hans. Ég hringdi
i þau og spurði,hvort ég mætti
koma og það var velkomið. A
bingvöllum er gott næði og gott
fólk.
Ég fer þangað aftur i kvöld, það
er svo „stressandi” að vera hérna
i þessum bæ, maður getur ekki
sinnt sinum málum hér. Ég er
ekki mikið fyrir aö vera I bænum.
Ef freistingarnar...
— En átt þú ekki heima uppi I
Mosfellssveit?
— Jú, en Gljúfrasteinn er stutt
frá bænum.
Og ég læt auðveldlega undan
freistingunum, enda eru þær ekki
til annars en falla fyrir þeim, eins
og kunnugt er. Ég fer með félög-
unum að skemmta mér, á böll og
þess háttar. Og svo er mikill
gestagangur heima. Nei, það er
gott að vera á bingvöllum og
hugsa sin mál i ró og næði.
— bú ert alin upp i Mosfells-
sveitinni, kanntu annars ekki vel
við þig þar?
— Jú, mikil ósköp. Ég var jafn-
mikið á bæ, sem heitir Hraða-
staðir eins og ég var heima. bar
bjó bóndi, sem hét Bjarni og var
aðeins eldri en pabbi. Ég var send
þangað kl. 8 á morgnana til að
sækja mjólkina og kom aldrei
heim aftur fyrr en kl. 12 á kvöldin.
betta var sveitabær og mér
fannst margt um að vera þar, og
Bjarni haföi frá ótalmörgu að
segja, eða svo fannst mér að
minnsta kosti.
— Og þú varst i skóla i sveit-
inni?
— Já, að Brúarlandi og einnig
um tima i Kvennaskólanum.
— Hefurðu ekki dvalizt talsvert
erlendis með foreldrum þinum?
— Nokkuð. begar ég var litil
vorum við sinn hvorn veturinn I
Sviss og Austurriki og þá gekk ég
þar i skóla. bað var ágætt, annars
man ég litið eftir þvi. Svo hef ég
verið erlendis styttri tima nokkr-
um sinnum.
Afslöppunarheimili
fyrir
hippa
í sumar var ég t.d. i lýðháskóla
I Danmörku. bað var voða gam-
an. Skólinn var eiginlega af-
slöppunarheimili fyrir hippa. Ég
kynntist þar mörgu, og það var
hægt að læra lika.
— Hvaö áttu við með hippum,
taldist meirihluti nemenda til
þeirra?
— Já, svona 75%. betta fólk,
sem var jafnvel i eitri var flutt af
heimilum sinum, og hver maður
var með hass. En hass er ekkert
eiturlyf held ég. Brennivin er
miklu hættulegra.
Skólastjórinn og skólayfirvöld
vissu af þessu en gerðu ekkert i
þvi, þ.e.a.s. með boðum og
bönnum. bað var fremur komið
til móts við nemendurnai
Haldnir voru fundir um þessi
mál. Nemendur voru látnir skrifa
ritgerðir um af hverju þeir væru
að þessu.
Skólastjórinn var aðeins 27 ára,
sá yngsti við dönsku lýð-
háskólana, og margir
kennararnir voru nemendur um
leið. beir vildu kynnast þessu
unga fólki og reyktu meira að
segja hass með þvi til að vita um
hvað var að ræða.
Sumir nemenda voru mjög illa
farnir af eiturlyfjum, en útkoman
varð sú, að margir rifu sig upp úr
þessu.
— Hvernig höfðu þeir efni á að
vera i skóla?
— Skólinn var ódýr, um 600 kr.
danskar á mánuði. Og þetta fólk
átti peninga. Hvaðan þa<fékk þá
vissi ég ekki og var heldur ekki að
spyrja.í sumum tilfellum höfðu
ættingjar kostaö þá i skólann.
Ég er ekki að mæla með hass-
neyzlu. En mér finnst vera þörf-'á
meiri kynningu I þessum málum
og óþarfi að tala um þau eins og
gert er hér á landi.
— Er mikið um hassneyzlu
meðal þinna skólasystkina o^g
félaga?
— Nei, ekki núnabab var mikill
áhugi fyrst. En ef einhvern
langar i hass þá er auðvelt að fá
þaö.
— Hvað finnst þér um fólk sem
selur hass?
— bað eru glæpamenn, sem
hugsa fyrst og fremst um fjár-
gróða.
„Neitarar”
— Hvað lærðir þú i lýö-
háskólanum?
— Ég var I dönsku og uppeldis-
fræði en I gegnum það nám
kynntist maður fólkinu bezt. Viö
unnum á barnaheimili um tima
og skrifuðum um veru okkar þar
að henni lokinni.
barna á skólanum voru lika
svokallaðir „neitarar”, eitthvað
sextán piltar, sem höfðu neitað að
gegna herskyldu. beir unnu á
búinu og i eldhúsinu, en tóku
einnig þátt i námi og starfi, sem
að miklu leyti fór fram i hópum.
bað var gaman að kynnast þeim,
og friðarmál bar að sjálfsögðu
talsvert á góma i skólanum.
— Ertu búin að ákveða hvað þú
gerir I framtiðinni?
— Nei, ég er ekki ákveðin svo
kannski er bezt að segja.að ég ætli
að læra hundasálfræði eða raf-
virkjun. Kannski fer ég^ lika I
' búnaðarskóla eða finn mer bónda
langt úti á landi, ég bef alltaf
ætlað mér að verða bóndakona.
Ekki öðru visi en að eiga
ófægan föður
— Og hvað ætlarðu að gera I
sumar?
— Já, það minnir mig á,að ég
þarf að sækja um vinnu. Mig
langar I byggingarvinnu og það
eru mörg hús i smlðum i
Mosfellssveitinni, svo ég vona að
það gangi. Sumarið 1970 vann ég
hjá hreppnum við að girða, tjarga
rör og annað þess háttar. 1 sumar
þegar ég var búin i skólanum I
Danmörku, vann ég þar I görðum,
við kirsuberjatinslu, og var
barnfóstra um tima.
— Hvernig finnst þér að eiga
frægan föður eins og Halldór
Laxness?
— Ég hef aldrei reynt annað.
En eg held það sé ekkert öðruvisi
en að eiga ófrægan föður. Ég lít
bara á hann sem pabba minn, en
ekki sem frægan mann.
SJ.
MAGNI GUÐMUNDSSON:
XXVI
STJÓRN Á STARFI OG STARFSMÖNNUM
Hvort fyrirtæki getur staðið
undir rekstri eða ekki, er endan-
lega undir þvi komið, að. þaö fái
fólk sitt til að skila afköstum. —
vinna. Stjórn á starfi og starfs-
mönnum er þvi eitt af undir-
stöðuverkefnum stjórnsýslu.
Hvernig störfinhafa breytztmeðl
árunum. — Verkamaður fyrri
tiðar, sem aðeins neytti hand-
aflsl ; er i dag orðinn vélgæzlu-
maður, sem verður að beita
dómgreind, þegar hann leggur
vélinni til vinnsluefnið og kannar
framleiðsluvöruna. Kunnáttu-
maðurinn, hinn faglærði, hefir
flu> ör vinnustofunni i verk-
smiðjuna — og þá oft um leið
orðið umsjónarmaður eða iðn-
fræðingur. Jafnframt hafa þrjár
nýjar starfsstéttir komið til sög-
unnar: skrifstofumenn, sérfræð-
ingar og stjórnendur.
önnur breyting á sér stað:
Nútimatækni gefur fyrirheit um
nýja þrephækkun allar vinnu-
stéttarinnar. Hinn hálf-faglærði
vélgæzlumaður verður þjálfaður
vélvirki, skrifstofumaðurinn
verður tæknifræðingur, og sér-
fræðingum og stjórnendum f jölga
r stórlega að tiltölu.
brátt fyrir allar breytingar
verður ekki komizt af án fólks.
E.t.v. sést enginn starfandi
maður á gólfi sjálfvirkrar verk-
smiðju, en þeim mun fleiri eru
að tjaldabaki við hönnun vélbún-
aðar og framleiðsluvöru, við
endurskoðun aðferða, tölvu-
mötun, viðhald og mælingar —- að
ógleymdri stjórnsýslu. Nútima-
tæknin gerir kleift a4ð framleiða
meira magn vöru með sömu
tölu starfsmanna, en það þarf þó
ekki að leiða til atvinnuleysis,
eins og skýrt var fyrr i greinar-
flokknum (kafla um „Sjálf-
virkni”). Fólkið verður hins
vegar að hafa meira til brunns að
bera. Sjálfvirknin hefir náð
aukinni framleiðni með þvi aöal-
lega að taka i sina þjónustu há-
menntað starfslið i staðinn fyrir
ólært og illa þjálfað. Breytingin
lýtur að eðli fremur en magni,
þvi að þörf er meiri hugsunar og
minna erfiðis, en ekki færra fólks.
Munur á manni og vél. —
Maður að starfi hefir tvær hliðar.
Við getum skoðað hann frá
tveim sjónarhornum: sem fram-
leiðsluþátt og sem mannlega
veru.
Sem framleiðsluþáttur hefir
maðurinn eigindir, er aðrir
framleiðsluþættir hafa ekki. bær
eru samræmingarhæfileiki, dóm-
greind og hugkvæmni. Að öllu
öðru leyti eru vélar honum
fremri: að afli, leikni og jafnvel
næmi. Sem framleiðsluþáttur
verður maðurinn „nýttur”, en
sem mannleg vera aðeins af sér
sjálfum. bað er á valdi einstak-
lingsins og hans eins, hvort hann
vinnur eða ekki, hversu mikið
hann vinnur hversu vel. Til þessa
þarf hann innri hvatningu
(motivation). Einmitt hvatningin
ræður mestu um afköst hans,
eins og sýnt mun verða hér á
eftir.
Tvennt annað greinir mann frá
vél: (1) Maðurinn tekur virkan
þátt i framleiðslustarfinu, en
vélin veitir hlutlæga svörun við
fyrirfram ákveðinni hvöt. (2)
Framför hjá manni verður ekki
með þeim hætti, að óbreyttir
eiginleikar hans verði beizlaðir
með betri aðferðum, heldur
verður hún fyrir lærdóm og
þjálfun, innri vöxt hans sjálfs.
Segja má, að á liðnum öldum
hafi óttinn verið helzta vinnu-
hvöt iðnverkamannsins, — óttinn
við atvinnuleysi og skort. En með
aukinni velmegun og félagslegu
öryggi siðari ára er hann að
mestu úr sögunni i vestrænum
rikjum sem slikur hvati. Verður
það að teljast meiri háttar fram-
för, þvi að ótti einstakra sam-
félasghópa veldur sundrungu og
óróa. Mestu máli skiptir að fá já-
kvæða vinnuhvöt i staðinn.
Möguleikinn til áhrifa á afköst.
— Spurningin, sem svar verður
að fást við er þessi: Getur stjórn-
sýsla I reynd fengið starfslið til
að vinna betur, og hvernig má
slikt þá takast?
í þvi sambandi skal fyrst reynt
að kveða niður alkunna goðsögn.
Hún er á þá lund, að vinna sé
fólki raunverulega andstæð, eins
konar nauðung vegna öflunar á
lifsgæðunum. Veröi verkamenn
þvi aðeins „keyptir” til vinnu.
Slikt sé hins vegar aðeins á færi
sérfræðinga. bannig höfum við
mikið mál, bæði skrifað og talað,
um „starfsmannastjórn”
Framhald á bls 21.
Hið órökræna við-
horf til drápa kemur
fram í Slátraranum
Slátrarinn, á frummálinu, Le
Boucher
Leikstjóri: Claude Chabrols,
handrit er einnig eftir hann.
Tónlist: Pierre Jansen. Kvik-
myndari: Jean Rabier
Frönsk frá 1970
Sýningarstaður: Háskólabió
Hér kemur fram viöhorf
Chabrols, sem hann setti fram
á eftirminnilegan hátt i
Landru 1962,hið órökræna við-
horf fólks til drápa. Slátrarinn
hefur verið að iöju sinni alla
sina tiö, , hann hefur verið
fimmtán ár I hernum, á þeim
slóöum sem ferill Frakka er
hvað blóðugastur, Vietnam,
Alsir og viðar. Fyrir dáðir sin-
ar þar er hann heiðraður með
medaliu, en fyrir drápin i
Frakklandi er hann réttdræp-
ur. begar hann talar um ógnir
striðsins, yppa landar hans
öxlum og segja „striðiö er
hræðilegt”.
begar samskonar hryllileg
morð á saklausu fólki eiga sér
staö við bæjardyrnar, kalla
þeir út lögreglulið til að
vernda sjálfan sig. Hvers-
vegna er rétt aö drepa fólk i
fjarlægum löndum aöeins ef
stjórnin hefur sagt að þetta
séu óvinir?
Chabrol nær alveg tilgangi
sinum, án þess að vera með
nokkur tæknibrögð. Hann
notar ljós og myrkur á tákn-
rænan hátt og báðar aðalper-
sónurnar öölast rétta dýpt án
orðaglamurs. Leikur Jean
Yanne og Stephanie Audran er
frábær. Tónlist Jansen gefur
til kynna og undirstrikar á
réttan hátt. bað er gleöilegt að
Chabrol skuli aftur vera far-
inn að takast á við verkefni
honum verðug. p.L.
A myndinni sjást Jean Yanne
og Stephanie Audran I Slátrar-
inn, sem sýnd er I Háskólabiói.
VISIR flytur nýjar fréttir. Vísiskrakkamir bjóða
fréttir sem skrifaðar voru 2 'A klukkustund fyrr.
VÍSIR fer í prentun kl hálf ellefu að morgni
og er á götunni klukkan eitt.
FVrstur með
fréttimar
VISIR