Fréttablaðið - 05.08.2004, Blaðsíða 20

Byltingarflokkur
Nokkurn kvíða kann að setja að frið-
sömum borgurum við þær fréttir sem
berast úr Svarfaðardal, að þar í sveit
hvetji maður nokkur til þess að stofnað-
ur verði byltingarflokkur á Íslandi í því
augnamiði að kollsteypa núverandi
þjóðskipulagi á Íslandi, „auðvalds-
skipulaginu“ sem hann kallar svo, en
það ágæta orð hefur varla heyrst eða
sést á prenti hér á landi í aldarfjórð-
ung. Maður þessi heitir Þórarinn
Hjartarson og er sagnfræðing-
ur, búsettur á þeim fræga bæ
Tjörn, bróðursonur Kristjáns
Eldjárn, fyrrverandi forseta.
Boðskapinn um byltinguna
flytur hann á vefritinu Múrn-
um, sem gáfu- og menntafólk í
flokki Vinstri grænna heldur úti á net-
inu. Aðferðin er „leið harðnandi stétta-
baráttu (fólksins sjálfs, grasrótar) og svo
pólitísk og efnahagsleg bylting, þegar
þjóðnýttar eru í snatri eignir stórauð-
valdsins,“ skrifar Þórarinn. Og um það
hvort áflog og bardagar séu
framundan á Íslandi segir hann:
„Um möguleika á friðsemd bylting-
ar vil ég ekkert fullyrða hér og nú
en um er að ræða afnám hins
kapítalíska hagkerfis, ekki
viðgerð eða endurnýjun.“
Hér er með öðrum orðum
ekki verið að boða
„umræðustjórnmál“
heldur „átakastjórn-
mál“ af nýrri stærð-
argráðu.
Uggur í Múrverjum
En jafnvel hinum róttæku Múverjum
finnst Þórarinn ganga helsti langt. „Í
greinum Þórarins birtist athyglisverð
sýn á samfélag okkar tíma og hægt er
að taka undir margt sem hann segir
um það,“ segir einn helsti hugmynda-
fræðingurinn á Múrnum, fræðimaður-
inn Sverrir Jakobsson, en bætir við: „Á
hinn bóginn er sérstakt að Þórarinn
skuli gera kröfu um stofnun byltingar-
flokks á Íslandi og ástæða til að taka
það mál til sérstakrar skoðunar.“ Hin
„sérstaka skoðun“ leiðir svo í ljós að
ekki er tímabært að byltingarflokkur
leysi Vinstri græna af hólmi, að minns-
ta kosti ekki fyrr en búið er að benda á
hvað eigi að koma í staðinn fyrir auð-
valdsskipulagið.
Stjórnmálaflokkar eru eins og
annað fólk: þeir reynast misvel.
Sumir flokkar hafa reynzt svo
herfilega, að þeim er eiginlega
betur lýst sem glæpafélögum en
flokkum. Kommúnistaflokkur
Sovétríkjanna sálugu var form-
lega ákærður fyrir glæpi á árun-
um eftir 1990, þegar nýr ríkis-
saksóknari komst að þeirri nið-
urstöðu, að flokkurinn væri í
raun réttri glæpafélag. Gjald-
keri flokksins fleygði sér niður
af svölum háhýsis frekar en að
opna bækurnar. Réttarhaldið fór
þó út um þúfur af tæknilegum
ástæðum. Með líku lagi leystust
nokkrir helztu stjórnmálaflokk-
ar Ítalíu upp um svipað leyti,
þegar uppvíst varð um gríðar-
lega spillingu í herbúðum þeir-
ra. Að vísu höfðu allir alltaf vit-
að um spillinguna þarna suður
frá, ekki síður en í Sovétríkjun-
um. Það, sem breyttist eftir
1990, var það, að dómstólarnir
tóku sér loksins meira sjálfstæði
gagnvart flokkunum, og heið-
virðum dómurum tókst að koma
svo lögum yfir spillta stjórn-
málamenn, að flokkarnir neydd-
ust til að leggja upp laupana.
Enginn vafi er þó á því, að báð-
um löndum vegnar miklu betur
nú, eftir að gömlu spilltu flokk-
arnir hurfu sjónum eða a.m.k.
frá völdum. Samt fer því fjarri,
að öll kurl séu komin til grafar í
löndunum tveim.
Því þrátt fyrir allt hefur enn
of lítið breytzt í báðum löndum
frá fyrri tíð. Byrjum í Rússlandi.
Vladímir Pútín forseti vann fyr-
ir leyniþjónustuna KGB á valda-
tíma kommúnista. Slíkir menn
hafa yfirleitt ekki umtalsverðan
kjörþokka, enda var honum í
upphafi fært forsetaembættið á
silfurfati. Það gerði Boris
Jeltsín, forveri Pútíns. Þegar fá-
valdarnir, sem höfðu staðið vörð
um Jeltsín og lagt blessun sína
yfir Pútín, komust að þeirri nið-
urstöðu, að Pútín dygði ekki til
þeirra verka, sem þurfti að
vinna, og kusu heldur að styðja
við bakið á andstæðingum hans,
þá brauzt út kalt stríð og stendur
enn. Fávaldarnir hafa að undan-
förnu átt þriggja kosta völ:
halda sér saman, flýja land eða
fara í fangelsi. Þetta er valda-
barátta, þar sem forsetinn beitir
ríkisvaldinu fyrir sig með harðri
hendi og leggur fjölmiðla að fót-
um sér eða lokar þeim, og dóm-
stólarnir dansa með. Blaðamenn
í Rússlandi hafa verið myrtir í
tugatali – einn þeirra nú nýlega
fyrir ekki aðra sök en þá að hafa
birt lista yfir ríkustu menn
landsins. Ekkert þessara morða
hefur verið upplýst; sum þeirra
hafa jafnvel ekki verið rannsök-
uð.
Ástandið er miklu skárra á
Ítalíu, en ekki gott samt. Silvio
Berlusconi forsætisráðherra
hóf ferilinn sem dægurlaga-
söngvari á ferjum, en tók síðan
að stunda viðskipti og sá sér þá
hag í að stofna til vinfengis við
stjórnmálamenn, þar á meðal
Bettino Craxi, sem var forsætis-
ráðherra landsins 1983-87 og
eyddi sjö síðustu árum ævi sinn-
ar í útlegð í Túnis á flótta undan
14 ára fangelsisdómi. Á skömm-
um tíma varð Berlusconi um-
svifamesti viðskiptajöfur Ítalíu
og ríkasti maður landsins og
lagði m.a. undir sig sjónvarps-
stöðvar, svo að dagskrá þeirra
minnir nú helzt á skemmtiatriði
á ferjum og flóabátum. Kærurn-
ar á hendur Berlusconi – fyrir
mútur, fjársvik o.fl. – hafa hrúg-
azt upp, en honum hefur m.a.
tekizt að beita pólitísku valdi til
að aftra dómstólum frá því að
sækja hann til saka. Hann gæti
endað í útlegð eins og Craxi vin-
ur hans.
Rússneskir og ítalskir stjórn-
málamenn og einkavinir þeirra
hafa neytt fjölbreyttra bragða
til að maka krókinn. Á Ítalíu
gerðu menn þetta aðallega með
því að skammta sjálfum sér og
vinum sínum hlunnindi og mis-
nota aðstöðu sína á alla enda og
kanta, en í Rússlandi með því að
sölsa undir sig náttúruauðlindir
og aðrar þjóðareignir.
Morgunblaðið sagði nýlega í
ritstjórnargrein af skyldu til-
efni: „Skattalagabreytingarnar
þýddu, að hægt var að fresta
skattgreiðslum af söluhagnaði
endalaust og alla ævi með því að
fjárfesta í eignarhaldsfélögum í
Lúxemborg og flytja milljarða-
tugi af hagnaði vegna kvótasölu
þannig úr landi. Þessir peningar
koma aldrei aftur til Íslands og
af þeim verða aldrei borgaðir
skattar hér. Þeir verða aldrei til
hagsbóta fyrir íslenzkt atvinnu-
líf og munu aldrei bæta hag ís-
lenzkra launþega. Skattalaga-
breytingarnar sneru því beint að
þeim viðskiptum, sem þá voru
stunduð af miklu kappi með
kvóta og voru efnislega með
þeim hætti, að þeir sem fengu
þennan hagnað til sín og fluttu
hann úr landi í svonefndar end-
urfjárfestingar þurfa aldrei að
borga krónu í skatt – allt lög-
legt“. Morgunblaðið er hér að
lýsa ráðstöfunum, sem ríkis-
stjórn undir forsæti Sjálfstæðis-
flokksins gerði fyrir örfáum
árum. Þegar allt var klappað og
klárt, var svohljóðandi setning
sett inn í stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar, í maí 2003:
„Ákvæði um að auðlindir sjávar
séu sameign íslensku þjóðarinn-
ar verði bundið í stjórnarskrá“.
Ekki er ráð, nema í tíma sé tek-
ið. Kannski forsætisráðuneytið
láti svo lítið að upplýsa, hversu
margir þeir voru milljarða-
tugirnir í frásögn Morgunblaðs-
ins? – og hverjir fluttu þá úr
landi. ■
5. ágúst 2004 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Endalok strandsiglinga ráðast af raunsæju mati á
markaðsaðstæðum
Við þurfum ekki nýja
skipaútgerð ríkisins
Að gera hlutina í réttri röð
ORÐRÉTT
Bara fyndið
Það er eins og sumir haldi að
skopteikningar eigi að gegna
fræðsluhlutverki í Morgunblað-
inu.
Magnús S. Magnússon hagfræðingur
fjallar um skopteikningar Sigmunds.
Morgunblaðið 4. ágúst.
Ríkið aftur í siglingarnar?
Gæti verið ráð að samfélagið
tæki höndum saman um að
koma á strandsiglingum að
nýju? Fyrirtækið gæti t.d. heitið
Skipaútgerð ríkisins.
Ögmundur Jónasson alþingismaður
bregst við ákvörðun Eimskips að
hætta strandsiglingum.
Morgunblaðið 4. ágúst.
Fjallkonan ríkisborgari?
Við innsetningarathöfn forseta
Íslands var haft eftir þingmönn-
um sem ekki vildu þó láta nafns
síns getið, að þar sem skautbún-
ingurinn væri klæðnaður Fjall-
konunnar þyrfti að gera þá kröfu
til þeirra sem honum klæddust
að þeir væru íslenskir ríkisborg-
arar.
Frétt í DV: „Dorritt í skautbúningi
vekur spurningar“.
DV 4. ágúst.
Í taugarnar á Ingva Hrafni
Það er bara þessi löngun hjá
Ólafi Ragnari Grímssyni að vera
í sviðsljósinu og hafa áhrif sem
fer í taugarnar á mér. Mér hefur
fundist hann vera mikill óþurft-
armaður í íslenskum stjórnmál-
um og íslensku þjóðlífi.
Ingvi Hrafn Jónsson á Útvarpi Sögu í
tímaritsviðtali.
Mannlíf ágúst 2004.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
RÚSSLAND OG ÍTALÍA
ÞORVALDUR
GYLFASON
Kannski forsætis-
ráðuneytið láti svo
lítið að upplýsa, hversu
margir þeir voru milljarða-
tugirnir í frásögn Morgun-
blaðsins? – og hverjir fluttu
þá úr landi.
,,
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
F lest bendir til þess að ákvörðun stjórnenda Eimskipafé-lags Íslands nú um mánaðamótin að hætta strandsigling-um innanlands og flytja varninginn í staðinn landleiðina
sé byggð á raunsæju mati á markaðsaðstæðum. Komi á daginn
að svo er ekki munu lögmál samkeppni og frjáls markaðar inn-
an tíðar sjá til þess að aðrir fylli í skarðið sem myndast hefur.
Áhyggjur landsbyggðarfólks af afleiðingum þessarar
ákvörðunar eru skiljanlegar því breytingar af þessu tagi hafa
óhjákvæmilega í för með sér röskun og óþægindi fyrir ýmsa í
sjávarplássum landsins þegar til skemmri tíma er litið. Eitt-
hvert tekjutap hafnarsjóða er einnig fyrirsjáanlegt. Í umræð-
um um málið á undanförnum dögum hefur helst verið rætt um
áhrifin á þjóðvegakerfið. Efasemdir heyrast um að það sé fært
um að annast þá miklu flutninga sem framundan eru, en
Eimskip hefur árlega flutt um 140 þúsund tonn af varningi sjó-
leiðina umhverfis landið. Mörgum finnst blóðugt að miklar op-
inberar fjárfestingar í hafnarmannvirkjum, sem meðal annars
hafa verið réttlættar með vísan til strandflutninga skipafélag-
anna, nýtist nú illa.
Við aðstæður sem þessar kemur ekki á óvart að stjórnlyndir
þingmenn og sveitarstjórnarmenn krefjist þess að ríkisvaldið
grípi á einhvern hátt í taumana. Árni Þór Sigurðsson, forseti
borgarstjórnar Reykjavíkur, sagði í sjónvarpsviðtali í vikunni
að ekki væri sjálfgefið að það væri einkamál fyrirtækja
hvernig flutningum væri háttað. Stjórnvöld þyrftu að bregðast
við þeirri nýju stöðu sem upp væri komin. Samflokksmaður
hans, Ögmundur Jónasson, þingmaður Vinstri grænna, hvatti til
þess í Morgunblaðinu í gær að „samfélagið“ tæki höndum
saman um að koma á strandsiglingum að nýju, til dæmis með
því að endurreisa Skipaútgerð ríkisins, sem lögð var niður 1992
eftir margra milljarða taprekstur.
Ekki skal dregið í efa að viðbrögð þessara stjórnmálamanna
og ýmissa annarra sem tekið hafa í sama streng byggjast á
góðum hug þeirra til landsbyggðarinnar. En menn mega ekki
horfa fram hjá staðreyndum. Í dag fara rúmlega 80% af öllum
flutningum innanlands um þjóðvegina; Þróunin undanfarin ár
hefur öll verið í átt til aukinna landflutninga; er skýrt dæmi um
það ákvörðun Samskipa, helsta keppinautar Eimskipafélagsins,
fyrir fjórum árum að hætta öllum strandsiglingum. Ástæðan
fyrir þessari framvindu er krafa fólks og fyrirtækja um aukna
og hraðari þjónustu. Svo dæmi séu tekin vill almenningur ekki
bíða í viku eftir búslóð sem hægt er að fá samdægurs og versl-
anir vilja fá grænmeti, ávexti og aðra ferskvöru fljótt og örugg-
lega til að geta boðið neytendum betra vöruval. Á 21. öld eru
vikulegar skipakomur eins og hestaflutningar á fyrri öldum.
Ísland er ekki lengur kyrrstöðuþjóðfélag heldur samfélag í
stöðugri deiglu og framrás. Bætt lífskjör byggjast á því að þjóðin
og athafnamenn hennar séu á hverjum tíma reiðubúnir til að laga
sig að breyttum aðstæðum, eftirspurn og tækni. Án vilja og hæfni
til slíkrar aðlögunar staðnar þjóðfélagið og lífskjörin versna.
Hugmyndir um að stofna til nýrrar skipaútgerðar ríkisins
eru fráleitar. Stuðningur við bætt vegakerfi í kjölfar breytts
flutningamynsturs væru eðlilegri og nútímalegri viðbrögð
stjórnmálamanna en tilraunir til að handstýra flutningaþróun-
inni. Í því sambandi er rétt að hafa í huga að flutningafyrirtæk-
in greiða stórfé í vegasjóð og ríkisvaldið hefur margvíslega
möguleika til að haga skattlagningu sinni með tilliti til breyttra
aðstæðna. ■