Tíminn - 15.12.1972, Blaðsíða 10

TÍMINN
Föstudagur 15. desember 1972
10
ALÞINGI
LImsjon:
Elias Snæland Jónsson
Halldór E. Sigurðsson, fjármálaráðherra, um fjárlagafrumvarpið:
Endurspeglar félagslega
stefnu ríkisstjórnarinnar
— Þetta fjárlagafrumvarp endurspeglar hina fél-
agslegu stefnu rikisstjórnarinnar, og sýnir þvi aðra
mynd af stjórnarstefnunni en fjárlagafrumvörp
fyrrverandi rikisstjórnar. Við teljum nauðsynlegt,
að vinna að félagslegri uppbyggingu með skynsam-
legum hraða og á skipulegan hátt og jafna þannig
kjör fólksins i landinu, — sagði Halldór E. Sigurðs-
son, fjármálaráðherra, við 2. umræðu um fjárlaga-
frumvarpið i sameinuðu alþingi i gær.
Fjárlagafrumvarpiö var eina
málið á dagskrá. 1 upphafi fundar
kvaddi Jóhann Hafstein (S) sér
hljóðs utan dagskrár og sagöi, að
2. umræða væri seint á ferðinni,
en samt lægi enn ekkert fyrir um
mikilvæga tekjuöflunarleiðir rik-
isstjórnarinnar. Við slikar að-
stæður væri óhæft að taka frum-
varpið til 2. umræðu, og legði
hann þvi til, að henni yröi frestað
og tekið fyrir næsta mál á dag-
skrá.
Forseti sameinaös þing9,varð
ekki viö þessari beiðni, og var
samþykkt með 29 atkvæöum að
láta umræðuna fara fram. 22 sátu
hjá en 9 voru fjarverandi.
Gcir Gunnarsson (AB)var fram-
sögumaður meirihluta fjárveit-
inganefndar. 1 upphafi ræddi
hann starfsaðferðir nefndarinnar
og störf undirnefndar, sem einn
maður úr hverjum þingflokki á
sæti i, að auknum sparnaði i
rekstri rikisstofnana, og er nánar
greint frá þvi á öðrum stað.
Hann ræddi siðan stuttlega
hinar efnahagslegu forsendur
varðandi frumvarpið. Það, sem
gerzt hefði frá þvi siðustu f járlög
voru afgreidd, væri i fyrsta lagi,
að með kjarasamningunum i
fyrra hefði kaupmáttur tima-
kaups hækkað svo, að hann hafi
aldrei verið jafn hár áður, og i
öðru lagi hefði orðið veruleg rýrn-
un þeirra þátta i fiskafla lands-
manna, sem mestu máli skipta i
þjóðarbúskapnum. Jafnframt
þyrftu atvinnuvegirnir að standa
undir 6% kauphækkun á næsta
ári. Ljóst væri, að útflutningsat-
vinnuvegirnir stæðu höllum fæti,
og nauðsynlegt að gripa til sér-
stakra efnahagsaögerða til að
tryggja atvinnuöryggi, og sömu-
leiðis að gera ráðstafanir til að
tryggja hallalausan rikisbúskap.
Þessar aðgerðir hlytu að marka
nokkuð afgreiðslu fjárlaga, og
meirihluti nefndarinnar gerði þvi
ekki tillögur um breytingar á
tekjuhliö frumvarpsins við þessa
umræðu. Slæmt væri, að slik
óvissa rikti við 2. umræöu, en það
hefði þvi miður veriö of algengt á
undanförnum árum.
Hann lagði áherzlu á, að i
breytingartillögunum væri meg-
ináherzla lögð á tvennt. Ann-
ars vegar að greiða sem mest upp
af þeim skuldum við sveitarfélög
og aðra framkvæmdaaðila, sem
rikissjóður safnaði upp á dögum
viöreisnarstjórnarinnar, og hins
vegar að taka tillit til þeirra
lækkana á fjárveitingum þessa
árs, sem ákveönar voru með
bráöabirgðalögum i sumar. Þær
fjárveitingar, sem ekki koma af
þessum sökum til útborgunar á
þessu ári, og eru endurveittar nú,
nema samtals 174.6 milljónum
króna.
Breytingartillögur þær, sem
fjárveitinganefnd flytur sameig-
inlega, valda um 268 milljón
króna nettógjaldaukningu hjá
rikissjóði. Rakti þingmaðurinn
siðan þessar breytingartillögur
hverja fyrir sig og orsakir þeirra.
Kom fram, að tillögur um fjár-
veitingar til byggingar mennta-
skóla biða til 3. umræðu og eins
afgreiðsla nokkurra erinda.
Matthias
Bjarnason (S)
mælti fyrir
nefndaráliti 1.
minnihluta, þ.e.
Sjálfstæðis-
manna. Rakti
hann þróun
efnahagsmála
og fjármála rik-
isins frá þvi nú-
verandi stjórn
tók við völdum. Taldi hann, að
fjárlög fyrir 1973 yröu aö upphæð
til tvöföld miðað við siðustu fjár-
lög Viðreisnarstjórnarinnar.
Rikisstj. hefðj sjálf haft frum-
kvæði um að auka verðbólgu i
landinu. Skattbyrðin væri orðin
óhófleg, enda hefði álagður tekju
og eignaskattur hækkað úr
1.525 milljörðum 1971 i 4.429
milljarða árið 1972 eða nær þre-
faldazt. Verðbólgan hefði stór-
vaxið, eins og sæist af þvi, aö
byggingarvisitala hefði hækkað
úr 535 stigum i 689 stig, eða um
28.79% frá þvi núverandi rikis-
stjórn tók við völdum. Rikisbákn-
ið þendist út, þrátt fyrir yfir-
lýsingar ráöherra i stjórnarand-
stöðu um, að þar ætti samdráttur
að eiga sér stað. Þannig hefði
fastráðnum rikisstarfsmönnum
fjölgað frá valdatöku rikisstjórn-
arinnar um 685, eða úr 6798 i júli
1971 i 7383 i dag.
Þá rakti þingmaðurinn m.a.
ákvæði málefnasamningsins um
vinnutimastyttingu, sem hann
taldi misráðið að hafa i þeim
samningi. Einnig minnti hann á
þann niðurskurð framkvæmda,
sem varð á þessu ári um 174.6
milljónir, og taldi.að niðurskurð-
urinn hefði átt sér stað i þeim
framkvæmdum, og þeim lands-
hlutum, sem sizt skyldi.
Varðandi verklegar fram-
kvæmdir sagði þingmaðurinn, að
framlög til þeirra hækkuðu ekki i
hlutfalli við verðbreytingar.
Þingmaðurinn taldi, að fjárlög-
in nú væru spegilmynd af efna-
hagsástandinu, og frumvarpið
ákaflega ófullkomið og opið i
báða enda. Það væri rikisstjórn-
inni að kenna, þvi enn væri um
enga stefnumörkun t.d. varðandi
tekjuöflun hjá henni að ræða.
Þingmaðurinn taldi óhæft, að
ekki lægi fyrir ákvarðanir varð-
andi tekjuöflun, en það kæmi i
veg fyrir, aö hægt væri að taka á
ábyrgan hátt afstöðu til fjár-
veitinga. Askildi hann sér allan
rétt til að flytja breytingartillög-
ur við 3. umræðu.
Jón Arniann
Héöinsson (A)
mælti fyrir áliti
2. minnihluta
fjárveitinga-
nefndar (Al-
þýðuflokksins).
Hann ræddi
fyrst störf und-
irnefndar, sem
nánar er getið á
öðrum stað hér
á siðunni. Siðan fjallaði hann
um tekjuhlið frumvarps-
ins, og sagði állt i óvissu um
þaðenn. og að stjórnarandstaðan
vissi ekki enn neitt um endanlega
tekjuöflun til þess að mæta út-
gjaldaþörf á komandi ári. Alvar-
legast væri þó, að innan rikis-
stjórnarinnar og stjórnarflokk-
anna væri ekki samstaða um leið-
ir til tekjuöflunar. Við slikar að-
stæður væri óraunhæft að flytja
breytingartillögur, en hann
geymdi sér allan rétt til að flytja
slikar tillögur siöar.
Þingmaðurinn ræddi siðan
efnahagsmálin og taldi rikis-
stjórnina hafa staðið óviturlega
að þeim málum og tekið heljar-
stökk varöandi bætt kjör launa-
þega i stað þess að hafa sigandi
hraða i þróun þeirra mála eins og
skynsamlegast væri.
Þá ræddi hann fjáröflunarþörf-
ina varðandi niðurgreiðslur,
rekstrargrundvöll atvinnuveg-
anna og fjárþörf fjárfestingar-
sjóða og taldi, að heildar fjár-
magnsþörfin væri a.m.k. 4 mill-
jarðar. Spurði hann um, hver
þessi þörf raunverulega væri.
Siðan fjallaði þingmaðurinn um
verklegar framkvæmdir og um
þann niðurskurð á framkvæmd-
um, sem varð s.l.sumar með
bráðabirgðalögum.
Loks fjallaði hann um þær
sögur, sem gengu um hugsan-
legar efnahagsráðstafanir. Þær
hefðu skapað spennu og jafnvel
kaupæði og aukið á vandann.
Rikisstjórnina vantaði bæði dug
og áræði, og svo virtist, sem engin
samstaða væri um úrræði i efna-
hagsmálum.
Ilalldór E. Sig-
urösson, fjár-
málaráðherra,
tók næstur til
máls. Hann
svaraði fjöl-
mörgum atrið-
um, sem fram
komu i mál-
flutningi tals-
manna stjórn-
arandstöðunnar
varðandi sjálft fjárlagafrum-
varpið og útgjöld rikissjóðs.
1 upphafi vék hann að ræðu Jó-
hanns Hafsteins og sagði ummæli
hans afsakanleg, ef um nýliða
væri að ræða. Svo væri þó ekki.
Siðan rakti ráðherra mörg dæmi
um það frá stjórnartið viðreisn-
arinnar, að fjárlög hefðu kcmið
Geir Gunnarsson, formaður fjárveitinganefndar:
Unnið að auknum sparnaði
í rekstrí ríkisstofnana
X Tramsöguræöu Geirs
Gunnarssonar (AB), for-
manns fjárveitinganefndar, er
hann mælti fyrir áliti meiri-
hluta nefndarinnar um fjár-
lagafrumvarpið i sameinuöu
Alþingi i gær, kom fram, aö
undirnefnd f j á r v eit ing a-
ncfndar hefur á þessu ári
unnið aö könnun á ýmsum
þáttum i rikisbúskapnum i
þeim tilgangi, aö koma við
auknum sparnaöi og hagsýni i
rekstri stofnana rikisins.
Meðal þeirra mála, sem
undirnefndin hefur kannað og
er að láta kanna, eru:
Kostnaður viö mötuneyti.
Hið opinbera greiddi 59
milljónir i kostnað viö 27
mötuneyti 1971. 2400 rikis-
starfsmenn höföu aögang að
þeim mötuneytum. Erlendur
sérfræðingur kannar nú þessa
' starfsemi, og þar á meðal,
hvort hagkvæmt sé að elda
allan mat i þessi mötuneyti i
hinu nýja eldhúsi Land-
spitalans og flytja hann til
mötuneytanna.
Tryggingar og ábyrgðir
rikisins. Könnun var gerð hjá
26 rikisstofnunum. 1 ljós kom,
að árið 1969-1971 fengu þær 62 ■
milljónir i tjónabætur, en
aðeins eitt þessara ára, 1971,
voru 60 milljónir greiddar i
iðgjöld. Kannað er, hvort
hagkvæmara væri, að rikið
stofnaöi eigin tryggingarsjóð,
gerði samning við eitt trygg-
ingarfélag eða byði út allar
tryggingar.
Verkstæöi einkum á vegum
pósts og sima.Stefnt að þvi að
fækka verkstæðum og sam-
eina. Erlendur sérfræðingur
hefur könnun málsins með
höndum.
Rekstur Try ggingastofn-
unarinnar. Sérstakt hag-
ræðingarfyrirtæki kannar
rekstur hennar.
Aukatekjur innheimtu-
manna rikisins. Þessar tekjur
námu 9 milljónum áriö 1970.
Könnun er gerð á skilum á
innheimtum sköttum og
gjöldum hjá innheimtu-
mönnum.
Utanferðir rikisstarfs-
manna. Samkvæmt upp-
lýsingum frá 12 rikisstofn-
unum voru utanferðir starfs-
manna árið 1971 samtals 234
talsins, og stóðu i 2857 daga.
Kostnaður var um 11
milljónir. Dæmi um, að utan-
ferð stæði i 3 mánuði. Nefndin
telur nauðsynlegt, að reglur
verði settar um, hvernig
ákveða skuli utanferðir rikis-
starfsmanna.
Sameiginlegur rekstur á
Keldnaholti eftir þvi sem
kostur er á i stað þess, að hver
stofnun annist ýmis konar
störf, sem ódýrari gætu orðið
sameiginleg.
Ýmsar minni rikisstofnanir
færist saman i húsnæði,
þannig aö ýmis kostnaður
verði þar sameiginlegur.
Þegar hefur veriö auglýst eftir
húsnæði.
Loks hefur nefndin kannað
ýmis atriði varöandi stofnanir,
sem tengdar eru rikinu, en
hafa ekki sömu reglur t.d. um
launakjör, bifreiðakostnað og
fleira. Nauösynlegt talið að
samræma þetta, e.t.v. með
lagasetningu.
Á fundi sameinaðs alþingis i
gær var eitt mál á dagskrá —
fjárlagafrumvarp rikisstjórn-
arinnar. Var það til 2. um-
ræðu, og er nánar skýrt frá
umræðunum — og nefndar-
álitunum — á öðrum stað hér á
siðunni.
Atkvæöagreiðslur um
breytingartillögur munu
væntanlega fara fram i dag,
föstudag.
Tvö ný þingmál voru lögð
fram i dag. Endurflutt var
stjórnarfrumvarp um vá-
tryggingastarfsemi * frá sið-
asta þingi með smávægilegum
breytingum.
Þá var lagt fram stjórnar-
frumvarp um breytingar á
lögum um eiturefni og hættu-
leg efni. Felur það i sér, að
metanól (tréspititus) verður
óheimilt að selja nema gegn
eiturbeiðnum eða sérstökum
leyfum, og að hexakrórófeni
verði sett á lista yfir hættuleg
efni og i framhaldi af þvi verði
settar nánari reglur um notk-
un og bann við notkun efnisins
i fegrunar- og snyrtivörum.
seint til 2. umræðu —- jafnvel 16.
desember, og eins, að oftsinnis á
stjórnarferli núverandi stjórnar-
andstæðinga hefði tekjuhlið fjár-
lagafrumvarpsins ekki legið ljós
fyrir við 2. umræðu. Nefndi hann
um það dæmi, og eins um það, að
efnahagsráðstafanir hefði verið
gerðar skömmu eftir afgreiðslu
fjárlaga, eins og t.d. 1968.
Ráðherra kvað það rétt, sem
fram kom hjá Matthiasi Bjarna-
syni, að fjárlagafrumvarp væri
sppegilmynd af stjórnarstefnunni
á hverjum tima. Það fjárlaga-
frumvarp, sem nú lægi fyrir,
sýndi aðra mynd af stjórnarstefn-
unni en fjárlagafrumvörp Við-
reisnarstjórnarinnar. Þar væri
sérstaklega áberandi, að hið
félagslega svið ætti miklu meira
fylgi að fagna i fjárlagafrum-
varpinu nú og i fyrra, heldur en i
tið fyrrverandi rikisstjórnar. Það
væri þvi félagsleg stefna, sem
endurspeglaðist i fjárlagafrum-
varpi rikisstjórnarinnar.
1 þessu sambandi ræddi ráð-
herra skattalagabreytinguna i
fyrra og sagði, að hún hefði verið
nauðsynleg, vegna breytinga á
tryggingakerfinu til þess að létta
af byggðarlögunum byrðum, sem
annars hefðu orðið þeim alger-
lega ofviða.
Þá rakti ráðherra það, að
kosningaárið 1971 hefði fyrrver-
andi rikisstjórn samþykkt marga
bagga á rikissjóð, sem fyrst hefðu
komið fram i útgjöldum eftir
kosningar og núverandi rikis-
stjórn þess vegna þurft að glima
við.
Um fjárlagafrumvarpið sagði
ráðherra einnig, að i þvi, eins og
frumvarpinu i fyrra, væri stefnt
að þvi að draga úr þeim skuldum
i framkvæmdaliðum, sem hlaðist
hefðu upp. Nefndi hann þar sér-
staklega hafnargerð, en með
frumvarpinu nú væri þess freist-
að aö greiða skuldirnar upp, svo
hægt væri að byggja á hreinum
grunni þegar nýju hafnarlögin
tækju gildi.
Varðandi fjölgun rikisstarfs-
manna sagði ráðherra, að frá 1970
hefði veriö rikjandi sú stefna, að
gera lausráðna menn, sem voru
fjölmargir, einkum hjá rikis-
spitölunum, að fastráðnum
mönnum, og væri það verk langt
komið.
Er ráðherra hafði svarað ýms-
um öðrum atriðumi málflutningi
stjórnarandstöðunnar, lagði hann
áherzlu á', að nauðsynlegt væri að
vinna að félagslegri uppbyggingu
með skynsamlegum hraða og á
skipulegan hátt og jafna þannig
aðstöðu fólksins um landið.
Að lokinni ræðu ráðherra var
fundi frestaö til kl. 20.30. Var bú-
ist við, að umræður stæðu fram á
nótt.