Tíminn - 08.07.1973, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 8. júlí J973.
Menn oo málefni
Miftnæturskin
Góð afkoma
frystihúsanna
Þaö er merki um góöa afkomu
frystihúsa og annarra fiskkaup-
enda, aö nýlega náðist samkomu-
lag milli fiskkaupenda og fisk-
seljenda um 13% verðhækkun á
fiski til jafnaðar, án þess að yfir-
nefnd þyrfti að fjalla um málið.
Hingað til hefur það gerzt mjög
sjaldan eða aldrei, að samkomu-
lag hafi náöst um svo mikla al-
menna fiskverðshækkun, án mál-
skots til yfirnefndar. Það bendir
hiklaust til þess, að fiskkaupend-
ur áliti afkomu sina mjög sæmi-
lega.
Orsök þessarar hagkvæmu af-
komu hjá frystihúsunum og öðr-
um fiskkaupendum er framar
öðru sú, að fiskverð hefur farið
mjög hækkandi erlendis. Þess
vegna var fiskkaupendum fært að
taka á sig þessa verulegu hækkun
fiskverðsins, þrátt fyrir gengis-
hækkunina, sem hafði verið
ákveðin rétt áður.
Verðhækkun inn-
fluttra vara
Hinar miklu verðhækkanir er-
lendis hafa hins vegar ekki ein-
göngu bjartar hliðar i för með sér
fyrir islenzkt efnahagslif. Verð-
lag á innfluttum vörum hefur
aldrei hækkað meira en siðustu
þrjú misserin og þó alveg sér-
staklega siðustu mánuðina. Sem
dæmi um það má nefna, að inn-
flutningsverð á mótatimbri hefur
hækkað um 137% siðan i ársbyrj-
un 1972 og enn virðist mikil verð-
hækkun framundan. Innflutn-
ingsverð á steypustyrktarjárni,
plötujárni og þakjárni hefur
hækkað um 95% á sama tima og á
steypustyrktarstáli um 85%. Inn-
flutningsverð á bensini hefur
hækkaðum 52%, innflutningsverð
á fóðurvörum um 49% og inn-
flutningsverð á hveiti um 51%.
Ir.nflutningsverð á kaffi hafði
hækkað frá því i ársbyrjun 1972 og
þangað til i febrúar i vetur um
40%, en siðan hefur það hækkað
um a.m.k. 15%. Þannig mætti
rekja áfram hinar miklu verð-
hækkanir, sem orðið hafa á inn-
fluttum vörum og eiga meginþátt
i verðbólgunni nú. Þetta er mjög
ólikt verðlagsþróuninni á árunum
1960-1970, þegar sáralitlar verð-
hækkanir urðu á innfluttum vör-
um.
Gengið
tslendingar hafa fylgt þeirri
reglu undanfarna áratugi, að
miða skráningu krónunnar við
dollara. Þetta hefur þótt eðlilegt
sökum þess, að meginhluti út-
flutningsvara okkar er seldur til
dollararsvæðisins, eða landa, sem
fylgja þvi beint eða óbeint. Engar
tillögur hafa komið fram um það,
t.d. frá stjórnmálaflokkunum, að
þessari reglu verði breytt.
Þegar þessi staðreynd er höfð i
huga, sést bezt hvilik fjarstæða
það er, sem t.d. Morgunblaðið
heldur fram, að gengi krónunnar
hafi verið margfellt af núverandi
rikisstjórn. Gengið hefur aðeins
verið fellt einu sinni af núv. rikis-
stjórn, en siðan verið hækkað aft-
ur. Niðurstaöan er sú, að sölu-
gengi dollarans i dag er kr. 87.80,
en var 88.10, þegar núverandi
rikisstjórn kom til valda. Kaup-
gengið á dollarnum er nú kr.
87.30, en var kr. 87.90, þegar núv.
rikisstjórn kom ti! valda. Þannig
hefur krónan heldur hækkað mið-
að við dollar.
Það verður að teljast næsta
furðulegt, að jafn litilvæg
breyting á gengisskráningunni
skuli talin höfuðsynd af stjórnar-
andstæðingum, þegar athugaður
er ferill þeirra i þessum efnum.
Þegar viðreisnarstjórnin kom til
valda haustið 1959 var dollarinn
skráður kr. 16.10 (sölugengi), en
að viðbættu yfirfærslugjaldi, sem
rann til útflutningsuppbóta, á kr.
25.30. Þegar viðreisnarstjórnin
lét af völdum á miðju ári 1971, var
dollarinn skráöur á kr. 88.10
(sölugengi). Á þessum tima hafði
gengi krónunnar verið fjórum
sinnum fellt miðað við dollara.
Spariféð eykst
Samkvæmt skýrslum peninga-
stofnana jókst sparifé i bönkum
og sparisjóðum um 1948 milljónir
króna fyrstu fimm mánuði þessa
árs. A sama tima i fyrra nam
sparifjáraukningin 1052 millj.
króna. Það lætur þvi nærri, að
hún sé tvöfalt meiri fyrstu fimm
mánuðina i ár en á sama tima
1972.
Þá hefur sala á opinberum
spariskirteinum gengið mjög vel.
Þann 18. júni var búið að selja
spariskirteini fyrir 114 millj.
króna og auk þess voru óaf-
greiddar pantanir að upphæð 25
millj. króna.
Hin mikla sparifjársöfnun á
þessu ári er ekki aðeins merki um
batnandi efnahag, heldur aukna
trú á krónuna. Alménningur finn-
ur, að reynt er að treysta kaup-
mátt hennar, þótt verðhækkanir
innfluttra vara torveldi mjög þá
viðleitni.
Nöldur
stjórnar-
andstæðinga
Stjórnarandstæðingar reyna
öðru hverju að gera sér mat úr
þvi, að miklar verðhækkanir hafa
orðið nær hvarvetna um heim að
undanförnu, og hefur þetta að
sjálfsögðu haft mikil áhrif á verð-
lagsmálin hérlendis siðustu
misserin. Þrátt fyrir það eru allar
horfur á, að fyrstu tvö valdaár
núv. rikisstjórnar verði dýrtiðar-
vöxturinn mun minni en hann var
siðustu þrjú valdaár „viðreisnar-
stjórnarinnar”. Þessi siðustu
valdaár „viðreisnarinnar” urðu
þó miklu minni verðhækkanir á
innfluttum vörum en orðið hafa
að undanförnu. Þó er þess að
gæta, að siðustu mánuðina, sem
„viðreisnarstjórnin” fór með
völd, var verðstöðvun og urðu þá
miklar hækkanir, sem ekki komu
i dagsljósið fyrr en hún var farin
frá og núv. stjórn tekin við. Þær
færast þvi ranglega á reikning
núv. stjórnar.
Kröfugerð
stjórnar-
andstöðunnar
Þegar litið er á, að fyrrv. rikis-
stjórn tókst mun verr i þessum
efnum en núverandi stjórn, fellur
umrædd gagnrýni stjórnarand-
stæðinga um sjálfa sig. Reynslan
sýnir, að þeim tókst ekki að gera
betur, heldur hið gagnstæða. En
þetta er ekki öll sagan. Siðan nú-
verandi rikisstjórn kom til valda
hafa leiðtogar stjórnarandstæð-
inga verið hinir ótrauðu banda-
menn verðbólgunnar. Þær verð-
hækkunarkröfur hafa tæpast ver-
ið gerðar, sem þeir hafa ekki
stutt. Þær kaupkröfur hafa
naumast verið bornar fram, sem
stjórnarandstæðingar hafa ekki
fylgt af alefli. A Alþingi hafa þeir
svo keppzt við að bera fram til-
lögur um stórfelldar útgjalda-
hækkanir. Ef farið hefði verið eft-
ir öllum þessum tillögum hefði
verðbólgan orðið miklu meiri en
hún þó er. Dæmi um kærulausari
stjórnarandstöðu verður tæpast
fundið. Stjórnarandstæðingar
hafa verið eins fullkomnir banda-
menn verðbólgunnar og hugsazt
getur.
Ólíkir starfs-
hættir í Noregi
Fullyrða má . að i nágranna-
löndum okkar er ekki að finna
dæmi um eins kærulausa
stjórnarandstöðu og stjórnarand-
staðan hér hefur verið tvö slðustu
árin. 1 málflutningi stjórnarand-
stæðinga á Norðurlöndum gætir
nú miklu meira ákveðinna til-
lagna um sparnað en um aukin
útgjöld. Þess eru ekki dæmi, að
stjórnarandstaðan hér hafi flutt
tillögu um sparnaö. 1 Noregi
hefur helzti stjórnarandstöðu-
flokkurinn, Verkamanna-
flokkurinn, átt þátt I samningum
verkalýðshreyfingarinnar við
rikisstjórnina um takmarkaðar
dýrtiðaruppbætur. Á sama tima
hafa stjórnarandstöðuflokkarnir
hér ekki mátt heyra annað nefnt,
en að greiddar væru fyllstu dýr-
tiðarbætur, enda þótt þeir lög-
bönnuðu þær um skeið, meðan
þeir sátu i rlkisstjórn.
Þessir starfshættir stjórnar-
andstöðuflokka gera rikisstjórn
að sjálfsögðu örðugra fyrir á
ýmsan hátt. En að öðru leyti
styrkja þeir hana. Með þvi, að
gerast jafn opinberir bandamenn
verðbólgunnar, hafa stjórnarand-
stöðuflokkarnir gert álit sitt enn
minna en það þó reyndist i siðustu
þingkosningum.
Geir og raf-
magnsverðið
Af leiðtogum stjórnarand-
stæðinga nöldra engir meira um
verðhækkanirnar en þeir Geir
Hallgrimsson og Gylfi Þ. Gisla-
son. Sennilega fer engum mönn-
um verr að látast vera miklir
andófsmenn gegn verðhækkun-
um. Það er allkunnugt, að það var
eitt helzta baráttumál Geirs
Hallgrimssonar siðustu árin, sem
hann var borgarstjóri, að fá fram
meiri verðhækkanir á rafmagni,
heitu vatni og strætisvagna-
gjöldum en verðlagsyfirvöldin
vildu fallast á. Ef Geir hefði
fengið að ráða , yrðu Reyk-
vikingar nú að greiða miklu
meira fyrir rafmagnið og heita
vatnið en raun er á og mun þó
flestum þykja, að þessar greiðsl-
ur séu I mesta lagi.
Glöggtdæmi þess, hvernig Geir
Hallgrimsson hélt á þessum mál-
um i borgarstjóratíð sinni, er það,
að á árunum 1966-’71 hækkaði
visitala dagvinnutaxta verka-
manna um 125%,en visitala hita
og rafmagns um 162%. Þessar
lifsnauðsynjar hækkuðu þvi
miklu meira I verði á þessum
tima en kauphækkununum nam.
Gylfi og vísitalan
Svo er það hann Gylfi. Hann
lætur blað sitt fárast yfir þvi, að
launþegar fái vissar verð-
hækkanir ekki bættar I tæpa þrjá
mánuði. Sjálfur setti hann lög,
sem bönnuðu allar visitölubætur
á kaup, svo að launþegar urðu
ekki að biða eftir uppbótum I tæpa
þrjá mánuði, heldur árum
saman! Hversu mikill launþega-
vinur sem Gylfi þykist vera nú,
gleymist ekki þessi fortið hans.
Og hvernig stóð Gylfi sig svo sem
viðskiptamálaráðherra i glim-
unni við verðhækkanir? Þar er
bezt að lita á siðustu stjórnarár
hans. Hinn 1. janúar 1968 kom til
framkvæmda nýr visitölugrund-
völlur og samkvæmt honum var
framfærsluvisitalan merkt 100.
Hinn 1. nóv. 1970 var vísitalan
komin upp i 155 stig. Framfærslu-
kostnaðurinnhafði m.ö.o. hækkað
um 55% á þessum 34 mánuðum
eða sem svaraði 18.6% á ári. í
nóvember 1970 kom verðstöðvun
til sögunnar og var þá öllum verð-
hækkunum frestað um skeið og er
þvi ekki hægt að taka það tímabil
inn I samanburðinn.
Svo kemur þessi gamli við-
skiptamálaráðherra, sem lét
framfærslukostnaðinn hækka um
18.6% á ári og þykist hneykslast
yfir verðhækkununum!
Þögnin sæmdi
Sir Alec bezt
Hvita bókin, sem brezka
stjórnin hefur gefið út um land-
helgisdeilu Breta og Islendinga,
er furðulegt plagg. Hún sýnir, að
brezka stjórnin heldur enn dauða-
haldi I nýlendustefnu og
nauðungarsamninga. Höfuð-
rökin, sem stjórnin byggir mál-
flutning sinn á, eru tviþætt og
bæði jafn fjarlæg réttarhugmynd-
um nýs tima.
Annars vegar byggjast rök
Breta á þvi, að þeir eigi rétt til
fiskveiða á landgrunni Islands,
sökum þess, að þeir hafi stundað
þar veiðar um langt skeið. Al-
mennt er nú að verða viðurkennt,
að landgrunnið sé hluti viðkom-
andi strandrikis og það eigi jafnt
auðæfin, sem eru i botninum, og
hin, sem eru yfir honum. Sjálft
hefur Bretland þegar tileinkað
sér auðæfin i botni landgrunnsins
við strendur landsins. Bretar geta
alveg eins gert tilkall til að vinna
námur i Indlandi og að fiska á
landgrunni íslands, þvi að hvort
tveggja gerðu þeir um alllangt
skeið. Hvort tveggja er ekki
annað en nýlendustefna.
Næstum enn hörmulegri er hin
röksemd Breta, sem þeir leggja á
enn meiri áherzlu. Hun er sú, að
nauðungarsamningurinn frá 1961
sé enn bindandi fyrir íslendinga
og þeim beri þvi bæði að hlita
bráðabirgðaúrskurði og lokaúr-
skurði Haagdómsins. Alþingi ts-
lendinga hefur einróma lýst
þennan samning niður fallinn og
þvi ekki bindandi fyrir ísland
lengur og fært fyrir þvi gild rök.
Þyngst á metunum frá siðferðis-
legu sjónarmiði er þó það, að
Bretar þvinguðu þáv. rikisstjórn
Islands til að gera þennan
samning með ofbeldi og hótunum
um ofbeldi og er skemmst að
minna á bréfin frá Sir Alec i þvi
sambandi. Hann ætti þvi að sjá
sóma sinn I þvi að minnast ekki á
samninginn frá 1961. Þ.Þ.