Fréttablaðið - 14.09.2004, Blaðsíða 16

Kalt á toppnum – kominn á ís
Eitt af síðustu embættisverkum Hall-
dórs Ásgrímssonar og Sivjar Friðleifs-
dóttur sem utanríkisráðherra og um-
hverfisráðherra fólst í því
að koma stóreflis
ísklumpi í póst til út-
landa. Ráðherrarnir
voru báðir mættir aust-
ur á jökulsandana í gær
og fylgdust þar
með því þegar
klakanum var
komið upp á
vörubíl með
miklum til-
færingum,
en honum
er ætlað
að vekja athygli á landi og þjóð á sýn-
ingu erlendis – sem er önnur saga.
Hægt er að leggja misjafna merkingu í
þetta tilkomumikla embættisverk
ráðherranna; Halldór sé með
þessu móti að kynnast því
hversu kalt getur verið á
toppnum, en Siv sé hins veg-
ar að venja sig við það að
vera komin á ís...
Komin út á kant
Framsóknarforystan kom
saman á fundi í Borgarnesi
fyrir helgi og barði þar í
brestina innan flokksins
– en kvennaráð hans
hafa verið æði köld
upp á síðkastið. Helstu
forkólfar flokksins röðuðu sér upp á
sviðið gegnt almúganum frammi í sal
og vakti sérstaka athygli að fráfarandi
umhverfisráðherra valdi sér sæti yst á
kanti langborðsins – og virtist sem
nokkuð þungt væri yfir honum.
Sami ráðherra hefur vanalega
átt fast sæti við hlið formanns
eða varaformanns Framsóknar
þegar forystumennirnir hafa
raðað sér upp á fundum
flokksins enda um sjálfan rit-
ara flokksins að ræða. Fund-
armenn höfðu á orði að Siv
væri greinilega komin út á
kant í flokknum – og tæki
það sjálf bókstaflega...
Undanfarið hafa birst auglýsingar
um íslenska daga í Hagkaupum.
Auglýsingarnar eru styrktar af
ASÍ, Bændasamtökunum og Sam-
tökum iðnaðarins. Framkvæmda-
stjóri Félags íslenskra stórkaup-
manna andskotast út í auglýsing-
arnar og bendir réttilega á að frjáls
verslun stuðlar að efnahagslegri
velmegun í landinu. Tvenn þeirra
samtaka sem að auglýsingunum
standa verða hvorki sökuð um and-
stöðu við frjálsa verslun né and-
stöðu við samvinnu við aðrar þjóðir.
Forsvarsmenn Samtaka iðnaðarins
hafa um árabil verið fremstir í
flokki þeirra sem vekja athygli á
þeim ávinningi sem mætti hafa af
enn nánari samvinnu við ríki Evr-
ópusambandsins, eða með öðrum
orðum af inngöngu Íslands í það
samband. Iðnaðurinn hefur á síð-
ustu áratugum að ég held ekki notið
mikillar verndar ríkisvaldsins,
reyndar miðaðist hagstjórn á Ís-
landi til skamms tíma eingöngu við
forsendur afkomu sjávarútvegsins,
sem síður en svo eru hinar sömu og
iðnaðarins. Ísland gekk í EFTA árið
1970 og iðnaðurinn fékk ákveðinn
aðlögunartíma til að geta svarað
hinni auknu samkeppni sem af því
leiddi. Væntanlega hefur ríkið þó
aldrei pundað jafn miklum pening-
um í sjávarútveginn eins og á þess-
um sama aðlögunartíma, og töluðu
gárungar þá um „skuttogara á hvert
heimili“.
Talsmenn ASÍ þekkja best og
hafa oft bent á þá réttarbót sem
EES-samningurinn færði íslenskum
launþegum og taka virkan þátt í því
starfi á Evrópuvettvangi sem samn-
ingurinn veitir þeim aðgang að, svo
varla verða þeir sakaðir um ein-
angrunar- og haftastefnu. Bænda-
samtökin eru sér á parti í þessari
þrenningu, svo sem eins og í mörg-
um öðrum efnum. Landbúnaður
nýtur óeðlilegrar verndar, sem
draga lífskjör í landinu niður, og
bændur hafa óeðlileg pólitísk áhrif
eins og sést á skipan ríkisstjórnar-
innar. Vonandi horfir þetta þó til
bóta með nýjum reglum á alþjóða-
vettvangi, þó íslenskir ráðamenn
virðist telja það helsta kost sam-
komulagsins sem náðist nýlega í Al-
þjóðaviðskiptastofnuninni að það sé
fullt af smugum sem geri okkur
kleift að halda áfram sömu vitleys-
unni á þessu sviði. En þá reynir á ís-
lenska kjósendur og í kjölfarið nýja
ráðamenn að láta það ekki henda.
Frjálsri verslun fylgir sam-
keppni. Hún bætir líka lífskjörin í
landinu. Sagt er að verkalýðsfröm-
uðurinn Guðmundur jaki hafi ein-
hvern tímann sagt að Pálmi í Hag-
kaup hefði gert meira til að bæta
lífskjör fólksins í landinu með því
að lækka vöruverð en verkalýðsfé-
lögunum tókst með kjarasamning-
um. Þessa dagana er mikið talað um
samkeppni svo ekki sé minnst á alla
umræðuna um fákeppni. Stundum
virðist manni talað eins og engin
samkeppni sé á milli fyrirtækja ef
fá fyrirtæki eru á markaði þ.e. ef
fákeppni ríkir. Samkvæmt fræðun-
um, og í raun, eru slíkar staðhæf-
ingar ekki réttar, samkeppni getur
vel verið mikil þó fákeppni sé á
markaði. Það er augljóst að það er
samkeppni á fjarskiptamarkaði hér
á landi, þó fjarskiptafyrirtækin séu
fá. Fákeppni er einfaldlega stað-
reynd og sérstaklega á litlu mark-
aðssvæði eins og Íslandi og alls ekki
af hinu illa nema fyrirtækin fari að
vinna saman, hafa samráð, með það
að markmiði t.d. að halda uppi verði
eða útiloka aðra frá því að koma inn
á markaðinn. Þá er á útlensku talað
um kartel og á íslensku um hringa-
myndun. Þess vegna eru sett lög um
hvernig fyrirtæki mega hegða sér í
fákeppni og um eftirlitsstofnanir
sem eiga að fylgjast með því að
fyrirtækin misnoti ekki markaðs-
stöðuna og hagnist ekki á kostnað
neytenda. Stundum virðist eins og
menn fjandskapist aðallega út í fá-
keppni hér á landi vegna þess að
önnur fyrirtæki eru ekki mjög
ánægð og minna hugað að neytend-
um, sem þetta á þó allt að snúast
um. Talsmanni stórkaupmanna er
t.d. tíðrætt um fákeppni á smásölu-
markaði. Er hann þá að tala um að
fákeppnin leiði til hærra vöruverðs
til neytenda eða er hann að tala um
að smásölufyrirtækin séu erfið við-
skiptis við fyrirtækin sem hafa ráð-
ið hann til starfa? Ef hann á við hið
síðarnefnda þá þarf ekki að hafa
miklar áhyggjur af því, fyrirtækin
hans verða einfaldlega að standast
þær kröfur sem smásölufyrirtækin
gera til þeirra, annars annast þau
einfaldlega innflutning sinn sjálf
eða leita til annarra fyrirtækja sem
ekki eru endilega í samtökunum
hans. Hins vegar þarf að hafa
áhyggjur ef fyrirtækin á smásölu-
markaðnum bindast samtökum sem
koma í veg fyrir að önnur fyrirtæki
komi inn á þann markað. Ef enginn
fer inn á markaðinn vegna þess að
ekki er hægt að keppa í verði við
fyrirtækin, sem fyrir eru, þá er
samkeppnin virk og ekkert yfir
fákeppninni að kvarta. Það er
nefnilega afkoma neytenda sem
skiptir máli en ekki milliliðanna.
Til að svara spurningunni í fyrir-
sögn já, þá eigum við endilega að
kaupa íslenskt ef við teljum það
góð kaup á hvaða forsendum sem
er. Við búum nefnilega við frjálsa
samkeppni og getum því valið það
sem okkur sýnist. Það er því eng-
in ástæða til amast við auglýsing-
um sem hvetja fólk til þess að
kaupa íslenskt, fremur en auglýs-
ingum um hvað annað eins og t.d.
bara kók. ■
Ummæli Davíðs Oddssonar, fráfarandi forsætisráðherra,um sölu Símans um síðustu helgi benda til þess að sölufyrirtækisins hafi verið frestað um óákveðinn tíma.
Heimildir Fréttablaðsins innan stjórnarflokkanna benda til þess
að algjör óvissa ríki um næstu skref sem stigin verða í málinu.
Þetta eru slæmar fréttir ef réttar reynast og álitshnekkir fyrir
ríkisstjórnina ofan í margvíslegt klúður undanfarinna vikna og
mánaða.
Átta ár eru liðin síðan Símanum var breytt í hlutafélag og
fimm og hálft ár síðan áform um sölu fyrirtækisins voru fyrst
sett í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Fyrir þeim voru færð
sterk og heilbrigð rök: Samkeppnin á fjarskiptamarkaði, eins og
öðrum mörkuðum, var talin líkleg til að bæta símaþjónustu, auka
fjölbreytni og lækka verð. Reynslan af sölu símafélaga erlendis
vísaði enn fremur í þessa átt. Og þessar væntingar hafa þegar
gengið eftir vegna þeirrar samkeppni sem hafin er við innlend og
erlend símafélög. En óeðlilegt er og gegn öllum meginreglum
markaðsbúskapar að ríkið standi í samkeppnisrekstri af þessu
tagi og því er eðlilegt að knúið sé á um fullar efndir fyrirheitanna
um sölu fyrirtækisins. Eru raunar svo sterk efnahagsleg rök
fyrir því að nú sé heppilegur tími til framkvæmda vegna mikils
peningamagns í umferð og vísbendinga um þenslu að furðu vek-
ur að stjórnvöld skuli draga lappirnar í málinu.
Það er sérstakt áhyggjuefni að engin skýr svör fást um það
frá ríkisstjórninni í hvaða stöðu söluferli Símans er nákvæmlega
og hver afstaða ríkisstjórnarinnar er til þeirra fyrirvara sem ein-
stakir stjórnarþingmenn hafa á undanförnum dögum verið að
setja við stuðning við söluna og snúa að aðskilnaði grunnnets og
þjónustu. Hin óljósu svör benda til þess að stefnumörkunin hafi
aldrei verið kláruð og undirbúningsstarf einkavæðingarnefndar
byggt á óskýrum forsendum.
Fyrir þremur árum var gerð tilraun til að selja Símann en þá
voru þau mistök gerð að ákveða verð fyrirtækisins of hátt í upp-
hafi og byrja á almennu útboði í stað þess að finna fyrst kjölfestu-
fjárfesti. Mikilvægt er að slík mistök endurtaki sig ekki enda
mundi það leiða til mikils tjóns fyrir fyrirtækið.
Þegar kaup Símans á stórum hlut í sjónvarpsstöðinni Skjá einum
spurðust út voru mjög algeng og almenn viðbrögð að telja að kaup-
in flýttu fyrir einkavæðingu fyrirtækisins. Óþolandi væri að hluta-
félag í eigu ríkisins væri í öflugum samkeppnisrekstri á tveimur
mikilvægum mörkuðum, í fjarskiptum og fjölmiðlun. Undir þetta
tóku meðal annars þingmenn úr stjórnarflokkunum. Í þessu ljósi er
hin óvænta kreppa í málinu óskiljanleg. Tal fráfarandi forsætisráð-
herra um að formannsskipti í einkavæðingarnefnd feli í sér eðli-
lega töf á málinu er óskiljanlegt í ljósi forsögunnar. Það gefur að-
eins undir fótinn hugmyndum um að annarlegar ástæður búi að
baki, að verið sé að finna yfirvarp til að réttlæta að Síminn fari ekki
á markað eins og lofað hefur verið.
Daginn áður en forsætisráðherraskipti verða í ríkisstjórn Ís-
lands er eitt mikilvægasta stefnumál ríkisstjórnarinnar í upp-
námi. Það er ekki gæfuleg staða. Eðlilegt er að æ fleiri velti því
fyrir sér í fullri alvöru hvort ríkisstjórnarsamstarfið muni halda
út kjörtímabilið. ■
14. september 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Frestun á einkavæðingu Símans er vond hagstjórn
og álitshnekkir fyrir ríkisstjórnina.
Ekkert réttlætir
tafir á Símasölu
Á að kaupa íslenskt?
ORÐRÉTT
FRÁ DEGI TIL DAGS
Viltu ná forskoti í nýsköpun?
Frumkvöðlaskóli Impru nýsköpunarmiðstöðvar
Hagnýtt 28 vikna nám sem veitir þekkingu
og þjálfun í að vinna með viðskiptahugmynd
og koma henni í markaðshæfa vöru eða
þjónustu
Kennsla hefst á Akureyri 7. október 2004
og er kennt einu sinni í viku
Námið er opið einstaklingum úr öllum
greinum atvinnulífs
Umsóknareyðublöð og nánari upplýsingar
eru á www.impra.is og í síma 462 1700.
Glerárgata 34
600 Akureyri
Netfang: arnheidurj@iti.is
ser@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
HERFERÐIN
“VELJUM ÍSLENSKT”
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
Til að svara spurn-
ingunni í fyrirsögn já,
þá eigum við endilega að
kaupa íslenskt ef við teljum
það góð kaup á hvaða for-
sendum sem er. Við búum
nefnilega við frjálsa sam-
keppni og getum því valið
það sem okkur sýnist.
,,
Skakkur forstjóri?
Hann segir sérsaum henta sér
mjög vel þar sem hann sé svolít-
ið skakkur og klæðskerinn hafi
tekið mið af því.
Um forstjóra Össurar.
Tímarit Morgunblaðsins 12. september.
Alcoa gaf og Alcoa tók
Loksins þegar húseignir manns
eru orðnar einhvers virði, þá
kemur Alcoa og gefur það út að
þeir hyggist beita sér fyrir því að
lækka það aftur.
Samúel Sigurðsson á Reyðarfirði.
DV 13. september
Ný tískulögga á vaktinni
Hvers konar maður spilar knatt-
spyrnulandsleik í náttbuxunum
sínum?
Stefán Pálsson um markvörð Búlgara.
DV 13. september
Fylgjum tillögum...
Ég taldi að það ætti að ganga
lengra en þarna var gert, en
þarna finna menn millilendingu
sem ég held að sé hagfelld.
Davíð Oddsson.
Morgunblaðið 12. september
...göngum lengra
Þau stóru mál, sem krefjast úr-
lausnar á næstu mánuðum,
misserum og árum, þ.á m. ný
fjölmiðlalög, löggjöf gegn hringa-
myndun og endurnýjun stjórnar-
skrár kalla á öfluga forystu.
Leiðari.
Morgunblaðið 13. september