Fréttablaðið - 27.09.2004, Blaðsíða 12

Framleiða stjórnmálamenn
Svokölluð umræðustjórnmál eru til um-
fjöllunar í nýjasta hefti Ritsins, tímarits
Hugvísindastofnunar Há-
skóla Íslands. Eiga
þar greinar Ingi-
björg Sólrún Gísla-
dóttir og heim-
spekikennararni r
Róbert Haraldsson
og Sigríður Þorgeirs-
dóttir. Gerir Sigríður
meðal annars að
umtalsefni að
innan Sam-
fylkingarinn-
ar hafi ekki
feng-
ið að
þrífast gagnrýnin umræða um Kára-
hnjúkavirkjun. Ingibjörg Sólrún bregst
við með þeim orðum að án efa sé ótti
við það í Samfylkingunni eins og öðrum
flokkum að tala opinskátt gegn form-
legri stefnu flokksins í einstökum mál-
um. Hún bætir síðan við þessari athygl-
isverðu hugleiðingu: „Í stjórnmálaflokk-
um er gjarnan litið á það sem ógnun
við flokksheildina og lögð áhersla á að
flokkar tali einni röddu ñ komi fram
sem liðsheild. Þetta er skiljanlegt en án
efa þrengir að flokksstarfi og gerir það
að verkum að fólk og umræða finnur
sér ekki farveg í stjórnmálaflokkum.
Smátt og smátt breytast flokkarnir í fyr-
irtæki sem framleiða stjórnmálamenn í
stað þess að vera öflugur umræðuvett-
vangur fyrir fólk með hugmyndir og
hugsjónir“.
Fátt um svör
Einkennilegt er að ekki skuli hægt að fá
skýr svör um það í ráðuneytunum hver
gegni ráðherraembætti hverju sinni úr
því að sú regla er í gildi að menn fari
ekki úr landi án þess að staðgengill fari
með málaflokkinn á meðan. Í Fréttablað-
inu á laugardaginn kom fram að í fjár-
málaráðuneytinu vissu menn ekki hver
leysti Geir H. Haarde af hólmi meðan
hann væri á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna í New York. Var fyrst svarað að
það væri Sturla Böðvarsson en þegar
blaðamaður benti á að Sturla væri líka
utanlands var Árni Mathiesen nefndur.
„Árni er raunar staddur í Bandaríkjunum
og ekki væntanlegur heim fyrr en um
miðja næstu viku. Fátt var um svör þeg-
ar bent var á þetta,“ segir í fréttinni.
Að setja Jón Steinar í Hæstarétt er
eins og að gera Eirík Jónsson að
ríkissáttasemjara upp úr kennara-
verkfalli. Það er eins og að taka
aðaltuddann í vörn annars liðsins í
fótbolta og gera hann að dómara í
miðjum leik.
Þetta passar ekki. Sú hugmynd
að Jón Steinar geti verið hlutlaus
dómari hreinlega passar ekki. Allt
þetta undarlega brölt verður einna
helst skilið sem framhald af bar-
áttu Davíðs Oddssonar við Hæsta-
rétt út af síendurteknum lögbrot-
um ríkisstjórnar hans sem réttur-
inn þurfti að úrskurða um, einkum
gagnvart öryrkjum. Oft voru þessi
lögbrot ríkisstjórnarinnar einmitt
að undirlagi Jóns Steinars. Sem nú
virðist hafa ákveðið að þetta gangi
ekki lengur, hann verði sjálfur að
fara þarna inn og taka til hendinni.
Að minnsta kosti er augljóst að
valdamikil öfl telja að mikið sé í
húfi að honum hlotnist embættið.
Morgunblaðið gerist skyndi-
lega sérstakt málgagn þessa til-
tekna lögmanns og skrifar tvo leið-
ara um hvílík ósvinna það sé hjá
Hæstarétti að sinna lögboðnu hlut-
verki sínu um að gefa umsækjend-
um umsagnir en einkum þó að
dirfast að setja Jón Steinar ekki
ofar á blað en raunin er. Þar tókst
að eyðileggja enn frekar gamla
viðleitni til að gera Moggann að
þjóðarblaði og er nú lítið að verða
eftir af því.
Hópur lögmanna hefur líka
farið þá einstæðu leið að safna
undirskriftum til stuðnings Jóni
Steinari – og mun það vera hend-
ing ein að bréfið það arna var
skrifað á tölvuna hans. Þessir lög-
menn virðast ekki hafa hugsað út
í þá stöðu sem það setur þá í
gagnvart honum í hugsanlegu
dómarasæti í málum sem þeir
sækja. Að ekki sé talað um þá
sem ekki skrifa undir. Þetta upp-
átæki virkar óneitanlega á utan-
aðkomandi eins og verið sé að
tryggja sér sæti nálægt hlýju
valdsins.
Jón Steinar virkar reyndar á
mann sem býsna glúrinn lögmað-
ur – þó að ég hafi náttúrlega ekki
hundsvit á þessu fagi. En þótt
klókur kunni að vera þá er hann
enginn Njáll – og þaðan af síður
nokkur Salómon. Hann er harð-
drægur fyrir hönd umbjóðenda
sinna, fundvís á veilur hjá and-
stæðingum, ástríðufullur og iðu-
lega ófyrirleitinn í málflutningi,
umfram allt afar einsýnn og hefur
ekki til þessa orðið uppvís að því
að sjá tvær hliðar á sama máli.
Hann þolir ekki að tapa og er
einhver umsvifamesti deiluaðili
seinni tíma hér á landi. Af blaða-
skrifum hans að dæma virðist hann
eins og margir Íslendingar hafa
sérkennilega unun af þrasi og hefur
átt hlut að flestum stórum – og jafn-
vel smáum – ágreiningsefnum sem
upp hafa komið í þjóðlífinu síðustu
árin. Hann er raunar svo þrasgjarn
og gefinn fyrir að eiga síðasta orðið
að ég minnist óvæginnar ritdeilu
sem hann átti eitt sinn í sem for-
maður yfirkjörstjórnar við fatlaðan
mann sem hafði kvartað yfir að-
gengi hjólastóla í kjördeild sinni.
Hann vill með öllum ráðum fá
sitt fram, sem er ekki ákjósanlegur
eiginleiki hjá dómara þótt nauð-
synlegur sé góðum verjanda –
hann hefur ekki áru þess manns
sem sker úr um mál, sættir, leitar
sannleikans og hinnar réttlátu nið-
urstöðu sem öllum sé fyrir bestu
og kveður upp viturlega úrskurði.
Jón Steinar hefur ekki áru manns
sem vegur mál og metur. Hann er
alltaf viss.
Því verður mér svo tíðrætt
um áru Jóns Steinars í þjóðlífinu
að hún skiptir hér meginmáli.
Hana hefur hann sjálfur búið til
með opinberri framgöngu sinni.
Og hún er eldrauð af langvinnu
þjarki um stórt og smátt. Vel
kann að vera að hann sé ein-
hverjum þeim kostum búinn
sem nauðsynlegir eru dómara –
hvað veit maður? – hann er
kannski annálaður mannasættir
í Lunch united en það er ekki sú
hlið sem hann snýr að almenn-
ingi. Allt snýst þetta um traust.
Okkur borgurum þessa lands er
það höfuðnauðsyn að geta treyst
Hæstarétti og dómum hans. Þótt
manni kunni stundum að sýnast að
lagatæknilegir annmarkar á mála-
tilbúnaði verði til þess að sekir
menn sleppi með sýknu og manni
gremjist það þá er það enn ríkari
ástæða fyrir því að dóminn skipi
fólk sem maður grunar ekki um
græsku.
Með öðrum orðum: þótt við
getum ekki alltaf treyst því að nið-
urstöður dóma séu réttlátar sam-
kvæmt almennri réttlætiskennd þá
verðum við að geta treyst því
að dómararnir leiti hinnar réttu
niðurstöðu.
En kannski skiptir þetta engu
máli þegar upp verður staðið:
vandséð er í hvaða málum Jón
Steinar Gunnlaugsson getur
dæmt. Hann hefur í gegnum árin
staðið í svo mörgum rifrildum að
sem hæstaréttardómari verður
hann sennilega alltaf vanhæfur í
öllum málum, þarf ævinlega að
víkja sæti, fær aldrei að gera
neitt. Verður svo forseti Hæsta-
réttar og hefur þann starfa helst-
an með höndum að fara með jöfnu
millibili út á Keflavíkurflugvöll
til þess að taka á móti Ólafi Ragn-
ari Grímssyni. ■
Sú var tíð að ýmsir sjúkdómar, ekki síst geðrænir, voruslíkt feimnismál að um þá var lítt eða ekkert rætt á opin-berum vettvangi. Þessi þögn, sem stafaði líklega helst af
vanþekkingu og arfteknum fordómum, var hvorki hinum sjúku
og fjölskyldum þeirra né þjóðfélaginu í heild til gagns. Hún
stuðlaði að einangrun fólks og vanlíðan og hefur án efa einnig
stuðlað að því að ónóg samfélagsleg hjálp og stuðningur var í
boði.
Viðhorf í þessum efnum hafa gerbreyst á undanförnum
árum. Nú er talað opinskátt um sjúkdóma eins og þunglyndi og
fólk sem hefur veikst af þeim treystir sér til að koma fram í
fjölmiðlum og ræða opinskátt um líðan sína og læknismeðferð.
Ein afleiðing þess er að fólk, sem áður var nánast dæmt til út-
legðar frá samfélaginu, er nú virkir þátttakendur á vinnumark-
aði og öðrum sviðum þjóðlífsins. Þetta er fagnaðarefni.
Fjölmiðlar gegna mikilvægu hlutverki í viðleitni til að rjúfa
þögn um sjúkdóma sem enn eru feimnismál. Miklu skiptir að
það sé gert af nærfærni og skilningi. Til þess að geta sinnt
þessu verkefni er þörf á samstarfi við almenning og vanda-
menn sjúklinga. Til fyrirmyndar er hvernig Jóna Hrönn Bolla-
dóttir miðborgarprestur segir í Fréttablaðinu í gær söguna
af heilabilun – Alzheimersjúkdómi – föður síns, séra Bolla
Gústavssonar í Laufási, eins þekktasta kennimanns þjóðar-
innar. Enginn sem les frásögn hennar og Gunnars Hjaltested,
sem segir frá sama sjúkdómi konu sinnar, getur verið ósnortinn
af æðruleysi þeirra. Heilabilun er einhver átakanlegasti sjúk-
dómur nútímans og skapar jafnt sjúklingunum sem fjölskyld-
um þeirra og vinum mikla erfiðleika og sálarangist. Tilhneiging
til að fara með sjúkdóminn í felur til að verja sjúklinginn er
skiljanleg en misráðin. Það bætir hvorki líðan hinna heilabiluðu
eða vandamanna þeirra að loka sig frá umhverfinu.
Jóna Hrönn segir að ýmsir veigri sér við að hitta hana og
föður hennar á förnum vegi. Sumum finnist það óþægilegt og
láti sig því hverfa. Þá hafi gestakomum fækkað á heimili
þeirra. „Einstaka perlur koma enn í heimsókn og mæta pabba
af óttaleysi og umhyggju. Slíkt er ómetanlegt,“ segir hún. Von-
andi verða þessi orð öllum sem þekkja heilabilað fólk að um-
hugsunarefni. Í umgengni við hina heilabiluðu þarf í senn að
sýna kjark og tillitssemi. Þeir sem það gera stækka sjálfa sig og
bæta þjóðfélagið.
Í niðurlagi greinarinnar í Fréttablaðinu í gær segir: „Það er
sorgleg staðreynd að gleymnir gleymast. Við sem munum
getum breytt svo miklu í lífi minnissjúkra og aðstandenda
þeirra. Munum það“. Undir þetta skal tekið. ■
27. september 2004 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Sjúkdómar eiga ekki að vera feimnismál.
Gleymum ekki
hinum gleymnu
ORÐRÉTT
Góður faðir
„Hann [Jón Steinar Gunnlaugs-
son] stendur með fólki sem er
misrétti beitt. Hann ver rétt-
lætið. Alltaf. Hann er engin
heybrók, eins og svo margir, sem
eru alltaf að passa að hafa alla
góða og vera þess vegna óum-
deildir. Fleiri þyrftu að vera eins
og hann. Of mikið óréttlæti við-
gengst vegna þess að gott fólk
þorir ekki að takast á við það.“
Gunnlaugur Jónsson svarar gagnrýni
Ólafs Hannibalssonar á föður sinn,
Jón Steinar Gunnlaugsson. Frétta-
blaðið 26. september.
Ný gullaldarrás
„Við höfum oft saknað þess að
vera ekki með fleiri en eina sjón-
varpsrás. [...] Ef við hugsum síð-
an til alls gamla safnaefnisins
sem alltaf er gaman að rifja upp
og endursýna, gætum við opnað
nýja „gullaldarrás.“
Markús Örn Antonsson útvarpsstjóri
um stefnu Ríkisútvarpsins. Frétta-
blaðið 26. september.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Fjölmiðlar gegna mikilvægu hlutverki í viðleitni til
að rjúfa þögn um sjúkdóma sem enn eru feimnis-
mál. Miklu skiptir að það sé gert af nærfærni og skilningi.
Til þess að geta sinnt þessu verkefni er þörf á samstarfi
við almenning og vandamenn sjúklinga.
,,
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
DÓMARAR
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Þetta passar ekki.
Sú hugmynd að Jón
Steinar geti verið hlutlaus
dómari hreinlega passar
ekki. Allt þetta undarlega
brölt verður einna helst skil-
ið sem framhald af baráttu
Davíðs Oddssonar við
Hæstarétt út af sí-
endurteknum lögbrotum rík-
isstjórnar hans sem réttur-
inn þurfti að úrskurða um,
einkum gagnvart öryrkjum.
,,
Við þurfum að
treysta dómurum