Fréttablaðið - 04.10.2004, Blaðsíða 14

Morgunblaðið er samt við sig í
fyrri hálf-leiðara sínum sl. laug-
ardag. Í anda níðþröngrar, gagn-
rýnislausrar fylgispektar við
valdasetu Sjálfstæðisflokksins
og allt sem af hálfu flokksins er
sagt og gert er Halldór Blöndal
ausinn lofi fyrir framgöngu sína
við þingsetninguna á föstudag-
inn. Þeim sem ekki þekkja Morg-
unblaðið, og sérstaklega aftur-
hvarf þess undanfarin misseri til
áratuga gamalla flokks-, harð-
línu-, og hlutdrægniviðhorfa,
gæti orðið það á að halda að blað-
ið væri að gera grín að þingfor-
seta, sbr. að oflof er háð. En al-
deilis ekki. Framganga blaðsins
nú er rökrétt framhald af af-
stöðu þess og skrifum sl. sumar.
Við í stjórnarandstöðunni, okkar
viðhorf, málflutningur og fram-
ganga er að engu hafandi. Nú
heitir það að við séum lítilla
sanda og lítill sé og hafi verið
(“lítill var og er“) metnaður okk-
ar fyrir hönd þingsins. Verður
ekki af orðalaginu ráðið hvort
þetta gildi einkum um tímann að
undanförnu eða eigi við alla
framgöngu viðkomandi stjórn-
málamanna á þeirra ferli.
Aðferðafræði Morgunblaðs-
ins er einföld. Sú málsvörn þing-
forseta að hann sé að standa á
rétti Alþingis og verja það er
tekin góð og gild. Allri gagnrýni
á það hvaða stað og stund forseti
velur sem og á efnislegt innihald
ræðu hans er ýtt til hliðar, og það
sem meira er. Morgunblaðið gef-
ur sér þá forsendu að framgöngu
Halldórs Blöndal helgi eingöngu
óblendinn vilji til varðstöðu um
Alþingi, stöðu þess og réttindi
þingmanna. Blaðið hefur ekki
svo mikið sem minnsta fyrirvara
á gagnvart því að eitthvað fleira
geti hér komið við sögu. Eru þá
allir þeir á algerum villigötum
sem velta því fyrir sér hvort hér
kunni a.m.k. einnig að eiga sinn
þátt hlutir eins og flokkspólitísk
þjónkun, undirgefni við fram-
kvæmdavaldið, persónuleg
andúð á forseta lýðveldisins eða
ósköp einfaldlega hefnigirni og
heiftrækni í tapsárum manni?
Morgunblaðið hefur áður aus-
ið aldursforseta Engeyjarættar-
innar á þingi lofi og talið innlegg
hans í umræður um synjunar-
vald forseta og stjórnarskrána
bera af öðru. Mín niðurstaða er
sú hin gagnstæða að Halldór
Blöndal hafi enn á ný afhjúpað
yfirgripsmikla vanþekkingu sína
á inntaki stjórnarskrárinnar og
þeirri vel meðvituðu og þraut-
ræddu niðurstöðu sem varð 1944
þegar gengið var frá 26. gr. eins
og hún hefur staðið síðan.
Hvorki Halldór Blöndal né
Morgunblaðið virðast hafa kynnt
sér ferilinn í aðdraganda setn-
ingar stjórnarskrárinnar, eink-
um á árunum 1942-1944, ekki
hafa skoðað gögn um starf
stjórnarskrárnefndanna, ekki
hafa lesið umræður á Alþingi,
ekki hafa rýnt í breytingatillögur
og dregið ályktanir af afdrifum
þeirra. Vekur furðu að aðilar
sem svo illa virðast að sér skuli
treysta sér til að tala jafn digur-
barkalega og raun ber vitni. Van-
þekkingu sína afhjúpar Halldór
m.a. með samlíkingu synjunar-
valds eða málskotsréttar þjóð-
kjörins forseta í lýðveldi og
stöðu arfakónga á einveldistím-
um miðalda. Morgunblaðið talar
fyrir sig með því að taka spekina
upp í leiðara, innan gæsalappa,
og leggja út af sem heilögum
sannleik. Halda Blöndal og
Mogginn kannski að stjórnar-
skrárgjafanum hafi alls ekki ver-
ið það ljóst 1944 að verið væri að
stofna lýðveldi?
Þingræðisást í nösum
Þá um þingið og stöðu þess.
Undirritaður er ekki klígjugjarn
maður, en það skal viðurkennt að
iðulega hefur sett að mér ógleði
undanfarna mánuði þegar ráð-
herrar í ríkisstjórn, Morgunblað-
ið eða þess vegna Halldór Blön-
dal lýsa andvökum sínum og
miklum áhyggjum yfir stöðu Al-
þingis.
-Hvar voru Morgunblaðið og
Halldór Blöndal þegar ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar ákvað
að henda stjórnarandstöðunni út
úr forustu þingnefnda og kæfa
alla viðleitni í kjölfar stjórnar-
skrár- og þingskapalagabreyt-
inga 1991 til að styrkja stöðu
þingsins gagnvart framkvæmda-
valdinu?
-Hvar voru þessir aðilar þeg-
ar Davíð Oddsson líkti Alþingi,
með fyrirlitningu, við gagn-
fræðaskóla?
-Hvar voru menn þegar til-
kynnt var úti í bæ snemma árs
2003 hver yrði forseti Alþingis,
sem þingið á að nafninu til að
kjósa sjálft leynilegri kosningu,
haustið 2005?
-Hvar voru Morgunblaðið og
þingforsetinn þegar Halldór Ás-
grímsson og Davíð Oddsson
brutu lög og hundsuðu utanríkis-
málanefnd og Alþingi með því að
lýsa stuðningi við Írakstríðið án
lögboðins samráðs?
-Hvar hafa menn verið þegar
ítrekað hefur verið þrengt að
rétti þingmanna til að krefja
ráðuneyti og opinberar stofnanir
um upplýsingar? Gekk þingfor-
seti í lið með þingmönnum þegar
forsætisráðuneytið neitaði að
sundurliða kostnað vegna einka-
væðingarnefndar? Nei, hann
varði flokksformann sinn og leið-
toga.
-Styrktu bréfaskriftir Hall-
dórs Blöndal til Hæstaréttar ( og
minnist nú enginn maður ógrát-
andi á meðferðina á honum,
þ.e.a.s. Hæstarétti ) stöðu þings-
ins og voru þær til þess ætlaðar?
Nei, ekki aldeilis. Það var bréfað
í þeim tilgangi að greiða götu
þess að framkvæmdavaldið gæti
þröngvað í gegn um Alþingi brot-
um á stjórnarskránni sem síðar
voru dæmd svo vera. Hvar var
Morgunblaðið þá?
-Er meðferð Framsóknarfor-
ustunnar á þingmanninum
Kristni H. Gunnarssyni liður í
því að standa vörð um sjálfstætt
og sterkt Alþingi gagnvart fram-
kvæmdavaldinu. Nei, öðru nær.
Þingið og vinnan innan þess, sem
og réttur þingmannsins og sam-
viskuákvæði stjórnarskrárinnar,
er einskis metið í samanburði við
mikilvægi þess að þjóna foringj-
unum og valdasetu þeirra mögl-
unarlaust. Hvernig stóð Morgun-
blaðið þá þingræðisvaktina? Jú,
með hálf-leiðara Framsókn til
stuðnings og þakklætis.
Staða Alþingis veik
Á ráðstefnu í Háskóla Íslands
sl. vetur var það gagnumgang-
andi viðhorf að staða Alþingis
væri mjög veik gagnvart fram-
kvæmdavaldinu og Ísland skæri
sig úr í samanburði innan Norð-
urlanda í þeim efnum. Þróunin
hér væri einnig frekar afturábak
en áfram. Heildarmyndin er
skýr. Yfirgangur framkvæmda-
valdsins og frekja í samskiptum
við Alþingi fer vaxandi í tíð nú-
verandi valdhafa. Forseti Al-
þingis, Halldór Blöndal, hefur
þegar í harðbakkann slær ætíð
valið að þjóna því valdi, hlýða
foringjum sínum, flokkurinn
fyrst, þingið svo. Morgunblaðið
leggst svo endilangt í öftustu
vörn. Til að allrar sanngirni sé
gætt þá skal tekið fram að Hall-
dór Blöndal hefur sem forseti átt
ágætan hlut í því að halda áfram
umbótum á starfsaðstöðu og allri
umgjörð þinghaldsins. Fylgir
hann þar fram góðu fordæmi
forseta á undan sér eins og Þor-
valds Garðars Kristjánssonar,
Guðrúnar Helgadóttur, Salóme
Þorkelsdóttur og Ólafs G. Ein-
arssonar. En jákvætt sem það er
dregur það skammt. Þegar kem-
ur að sjálfu inntaki samskipta
framkvæmdavalds og löggjafar-
valds er staðan dapurleg, frá
sjónarhóli þingsins, og fer versn-
andi. Þeim sem á því bera
ábyrgð, eða þá aðila hafa stutt,
væri því rétt komið grútarbragð
í munn þegar þeir tala hátíðlega
um mikilvægi þess að standa
vörð um þingið og þingræðið.
Höfundur er formaður Vinstri-
hreyfingarinnar-græns framboðs
og hefur setið á Alþingi síðan
1983.
4. október 2004 MÁNUDAGUR14
Síðbúnar áhyggjur Morgun-
blaðsins af stöðu Alþingis
Lífeyrir aldraðra verður að stórhækka
Foreldrar bera ábyrgð
Ég er kennari hér í borg og er
stoltur af starfi mínu og það eru
forréttindi að tilheyra stéttarfé-
lagi sem fer í kjarabaráttu. Það er
ekki sjálfgefið að tilheyra slíku
stéttarfélagi í dag, þar sem bar-
áttuandi ríkir. Því slík stéttarfélög
eru sjaldgæf á Íslandi nú. Þetta
ástand er raunar mjög alvarlegt í
verkalýðshreyfingunni og einkum
fyrir framtíð launamanna hér í
landi ef þessi lognmolla heldur
áfram. Ég tel mig býsna kunnugan
í íslenskri verkalýðsstétt og starf-
aði þar af miklum móð í áratugi og
gerði allnokkra kjarasamninga
fyrir mína stétt og lenti oft í átök-
um. Það hafa afar fá stéttarfélög á
Íslandi gert sjálfstæða kjarasamn-
inga síðustu 20 árin og það þarf að
leita vel til að finna baráttuanda og
þrek meðal þeirra.
Hver er svo vinnuveitandi
grunnskólakennara? Því er
fljótsvarað, það eru foreldrar
barna á grunnskólaaldri og þeir
geta ekki skýlt sig á bak við ein-
hverja samninganefnd sveitafé-
laganna. Við erum að semja við
foreldra. Jafnvel þótt framkvæmd
grunnskólalaganna sé á ábyrgð
sveitafélaganna lögum sam-
kvæmt. Lokaábyrgðin er og verð-
ur alltaf í höndum foreldra. Það
eru þeir sem bera ábyrgð á því að
börn þeirra fái notið skólagöngu
og menntun sem hæfir þeirra
börnum. Það er einnig á ábyrgð
foreldra að það fáist hæft starfs-
fólk í grunnskólana hvort sem það
eru kennarar og eða aðrir starfs-
menn. Það er því algjörlega
ábyrgð foreldranna að þessir
starfsmenn þeirra sem þeir leyfa
sér að varpa svo mikilli ábyrgð á
eins og raun ber vitni um, njóti
sæmilegra kjara.
En njóta þessir starfsmenn
þeirra svo, sæmilegra kjara? Ég
segi nei, þá er sama hvort litið er á
störf kennaranna er hafa lægstu
laun sem tíðkast meðal háskóla-
borgara eða skólaliðanna sem hafa
herfileg laun. Og til að benda á ein-
hvern samanburð við laun annarra
mætti benda t.d. háskólagengnum
blaðamönnum á að bera saman sín
laun við okkar laun og einnig má
benda á nýja launakönnun hjá
Verslunarmannafélagi Reykjavík-
ur. Flestir blaðamenn tilheyra hópi
vinnuveitenda okkar kennara.
Hvenær hafa vinnuveitendur ver-
ið ánægðir með, að þeirra starfs-
menn fari í verkfall? Það hefur
aldrei verið. Verkföll launamanna
bitna alltaf á vinnuveitandanum og
ekki síður á launamanninum sjálf-
um sem er í verkfalli. Það verður
að segjast, að það er ótrúlega lág-
kúrulegt að láta verkfall bitna á
þriðja aðila eins og margir foreldr-
ar virðast ætla að láta gerast nú.
Blaðamenn eru tæplega hlutlausir
í skrifum sínum um þessa launa-
deilu finnst mér, eins og sjá má á
sparðatíningi þeim sem þeir halda
uppi til að sverta okkur með. Rit-
stjórar, hlutlausa menn í skrifin!
Foreldrar, verkfallið bitnar
ekki á börnum ykkar nema þið lát-
ið það gerast. Þið ættuð að vita
manna best að þið getið ekki hlaup-
ið frá börnum ykkar nema að sjá
til þess að allt sé í lagi með þau og
munið það, að þið þurfið einnig að
sjá þeim fyrir eðlilegu grunnskóla-
námi, samkv. lögum. Þið getið ekki
varpað ábyrgðinni á okkur kenn-
ara og kennt okkur um þótt við
reynum að nýta okkar rétt til að
leiðrétta launakjör okkar, alveg
eins og þið hafið rétt til að gera.
Margir launamenn geta einnig far-
ið í launaviðtöl og beðið um launa-
hækkun. Kannanir hafa sýnt að
slík viðtöl hafa áhrif (sbr. launa-
skrið). Þetta getum við kennarar
ekki gert.
Ágætu launamenn! Hvar sem
þið eruð í samfélaginu ættuð þið að
vita það manna best að launamenn
komast ekki upp með það, að vinna
ekki fyrir launum sínum. Það á
einnig við um starfsfólk skólanna
og er þá sama hvort um er að ræða
skólaliða eða kennara. Ég verð
reyndar að segja ykkur, að ég er
rétt um sextugt og hef verið við
kennslu í 13 ár. Ég hef starfað sem
verkamaður og iðnaðarmaður frá
15 ára aldri, en fór í það nám sem
ég hafði efni á að fara í jafnframt
því að ala upp fjögur börn. Störf
okkar kennara eru jafn erfið og
störf annars launafólks. Það er
ótrúleg þjóðsaga sem segir að við
getum bara haft það rólegt í vinn-
unni og séum í fríi hálfu daganna.
Það virðast margir trúa svona bá-
bilju. Þvert á móti er þetta býsna
erfið vinna, þó ég hafi oft verið í
erfiðari vinnu. Það er að eyði-
leggja og sliga starfið, öll þessi
skriffinnska og fundarhöld sem
yfirvöld krefjast af okkur kennur-
um endalaust og síðan bíður eftir
okkur allur undirbúningur vegna
morgundagsins. ■
Hver er framfærslukostnaður aldr-
aðra á mánuði? Hagstofan kannar
ekki sérstaklega útgjöld eða fram-
færslukostnað aldraðra. Hins vegar
framkvæmir Hagstofan reglulega
neyslukannanir, þ.e. athugar hver
meðaltalsútgjöld heimila og einstak-
linga í landinu eru. Síðasta slík könn-
un var gerð árin 2000 til 2002 og var
niðurstaða hennar birt í júní sl. Sam-
kvæmt henni eru meðaltalsútgjöld
einhleypinga í landinu 161 þús. kr. á
mánuði. Inni í þeirri tölu er húsnæð-
iskostnaður en mjög lágt áætlaður,
aðeins 38 þús. Það er að sjálfsögðu
mun lægri fjárhæð en leiga fyrir
litla íbúð er. En ástand aldraðra í
húsnæðismálum er vissulega mjög
misjafnt. Sumir eiga skuldlitlar
íbúðir en aðrir verða að leigja á al-
mennum markaði og enn aðrir hafa
komist í þjónustuíbúðir. Ég tel þó, að
38 þúsund á mánuði sé of lítil upp-
hæð fyrir húsnæðiskostnað. Engin
opinber gjöld eru inni í tölunni 161
þús. kr. á mánuði. Tekjuskattar eru
ekki inni í þessari tölu og ekki held-
ur fasteignaskattar eða bifreiða-
gjöld. Lóðarleiga, vatnsskattur og
sorphirðugjald er meðtalið. Nokkra
aðra liði vantar inn í þessa tölu svo
sem félagsgjöld, vexti o.fl.
Hvað segir þessi tala okkur um
framfærslukostnað aldraðra? Þurfa
aldraðir eitthvað minna sér til fram-
færslu en almenningur yfirleitt? Ég
held ekki. Að vísu vitum við það, að
aldraðir eru oft nægjusamir og veita
sér oft minna en aðrir. En ég tel, að
þegar lífeyrir aldraðra er ákveðinn
eigi að miða við það, að aldraðir
þurfi hið sama sér til framfærslu að
meðaltali og aðrir í þjóðfélaginu.
Aldraðir eiga að geta lifað með reisn.
Í bók sinni „Fátækt á Íslandi í upp-
hafi nýrrar aldar“ taldi Harpa Njáls
félagsfræðingur, að það vantaði tæp-
lega 40 þús. kr. á mánuði upp á, að
bætur aldraðra og annarra frá
Tryggingastofnun dygðu til fram-
færslu. Hennar mat var miðað við
verðlag árið 2000. Á þeim tíma námu
bætur Tryggingastofnunar til aldr-
aðra einstaklinga 63% af áætluðum
lágmarksframfærslukostnaði þeirra
en Harpa áætlaði þá lágmarksfram-
færslukostnað einstaklinga rúmlega
100 þús. kr. á mánuði og tók hún við
mat sitt tillit til þess sem félags-
málaráðuneyti taldi, að hver einstak-
lingur þyrfti nauðsynlega á að halda
sér til framfærslu. Harpa segir í bók
sinni: „Þar [hjá félagsmálaráðuneyt-
inu] er skilgreint að allir eigi að geta
keypt sér fæði, klæði, hreinlætis- og
snyrtivörur, heimilisbúnað, lyf og
læknishjálp. Þeir eigi að geta greitt
afnotagjald af síma og ríkisútvarpi,
hita og rafmagn, húsaleigu eða eðli-
legan húsnæðiskostnað og staðið
undir kostnaði af rekstri bifreiðar.“ Í
tölum Hörpu um lágmarksfram-
færslukostnað er ekki kostnaður
vegna ferðalaga, hótel- og veitinga-
kostnaðar, áfengiskaupa, afborgana
af bíl eða menntunar svo nokkrir lið-
ir séu nefndir sem vantar. Með hlið-
sjón af síðustu neyslukönnun Hag-
stofunnar tel ég að það vanti meira
upp á en fram kemur í bók Hörpu
Njáls. Ég tel, að það vanti 60-80 þús.
kr. á mánuði upp á að bæturnar nægi
til framfærslu einstaklinga. Er þó
ekki í þeim tölum tekið fullt tillit til
skattgreiðslna. Lífeyrir aldraðra ein-
staklinga frá Tryggingastofnun er í
dag um 105 þús. kr. á mánuði. Er þá
miðað við þá, sem ekki njóta lífeyris
úr lífeyrissjóðum. Ljóst er, að sú
upphæð verður að stórhækka. ■
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
KJÖR ALDRAÐRA
STEINGRÍMUR J. SIGFÚSSON
ALÞINGISMAÐUR
UMRÆÐAN
RÆÐA FORSETA AL-
ÞINGIS
Halda Blöndal og
Mogginn kannski
að stjórnarskrárgjafanum
hafi alls ekki verið það ljóst
1944 að verið væri að
stofna lýðveldi?
,,
SAMNINGAFUNDUR Stíft hefur verið fundað í kjaradeilu kennara nú um helgina.
UMRÆÐAN
KRISTBJÖRN ÁRNASON GRUNN-
SKÓLAKENNARI SKRIFAR UM KENN-
ARAVERKFALLIÐ