Tíminn - 20.10.1974, Side 20

20
TÍMINN
fundinum sem við héldum, komu
fram um áttatiu mismunandi
afbrigði af dalium.
— Er dalian einær jurt?
— Hún er svokallað hnýði.
Margir kalla hana lauk, en það er
ekki alls kostar rétt. Hún þolir
ekki frost, og svipar að þvi leyti
mikið til kartöflunnar. Blöð dali-
unnar þola alls ekki meira frost
er kartöflugras, jafnvel heldur
minna. Annars sprettur dalian
vel, ef þess er gætt að setja hana
ekki of snemma út á vorin og ef
hlynnt er vel aðhenni að sumrinu.
— En er okkar islenzka sumar
þá nógu langt?
— Hér verður forræktun að
koma til. Það verður að setja
daliurnar i potta eða kassa fyrst á
vorin og alls ekki láta þær út i
garð, fyrr en maður er nokkurn
veginn viss um að öll frosthætta
sé um garð gengin. Forræktun á
sér einnig stað i nágrannalöndum
okkar.
Kristinn Helgason. Timamynd Gunnar.
EINN ER sá félags-
skapur i Reykjavik, sem
litið hefur látið á sér
bera utan hrings þess
áhugafólks, sem að
honum stendur, og hefur
mestan part helgað sig
þvi markmiði að veita
félagsmönnum sinum
gleði og lifsfyllingu.
Þetta er Daliuklúbbur-
inn.
Nú er ekki óliklegt, að ein-
hverjir lesendur reki upp stór
augu og spyrji: Daliuklúbbur?
Hvað er það eiginlega? Já, það er
nú einmitt það, sem við ætlum að
fræðast ofurlitið um i eftirfarandi
greinarkorni. Þess vegna höfum
við fengið hingað Kristin Helga-
son, formann félagsins, og ætlum
að biðja hann að fræða okkur,
sem sum hver vitum sjálfsagt
varla, hvað dalia er.
Fyrstu sporin
— Hvenær var þessi félags-
skapur stofnaður, Kristinn?
— Hann var stofnaður 15. marz
1967. Tildrögin voru þau, að
þennan vetur hafði verið ákveðið i
Garðyrkjufélagi Islands, en ég
var þá formaður þess félags-
skapar, að efna til kynningar á
dalium, sem þá voru nokkuð
farnar að ryðja sér til rúms i
göðrum hér. Ég hafði gert nokkuð
aö þvi að rækta þessi blóm, og nú
kom það i minn hlut að halda
ræðustúf, þegar daliurnar voru
kynntar. Það kom á annað
hundrað manna til þessarar
daliukynningar, og það var miklu
fleira en við höfðum gert ráð
fyrir, svo að upp úr þvi fór mér að
detta i hug, hvort ekki væri
grundvöllur fyrir þvi að stofna
daliuklúbb, en hér á landi hafði
ekki verið neitt starfandi sér-
blómafélag. Og er ekki enn, utan
þetta eina.
— Voru ekki félagsmenn fáir
fyrst I stað?
— 1 upphafi skrifuðu 27 menn
sig á lista i þvi skyni að gerast
stofnfélagar. Og siðan var félagið
stofnað, eins og ég sagði áðan, um
miðjan marz 1967. Fyrsta árið
var Vilhjálmur Bjarnason for-
stjóri formaður félagsins.
— Hver voru fyrstu verkefnin,
sem félagið beitti sér fyrir?
— Fyrstu árin fóru að mestu
leyti til þess að kynna ræktun
dalia hér á landi, en i þvi efni
urðum við aðallega að læra hvert
af öðru. Fundir voru aðallega
haldnir á veturna, þvi að á
sumrin höfðum við nóg að gera
við ræktunina. Við tókum
snemma upp þann hátt að halda
fund einhvern tima að haustinu,
um það leyti sem blómatimanum
var að ljúka, og að koma þá með
bióm úr görðunum okkar, sem við
sýndum hvert öðru og bárum
þannig saman bækurnar.
— Eru daliur ólikar innbyrðis?
— Já. Þær eru i fyrsta lagi eitt-
hvert litskrúðugasta blóm, sem
til er, en auk þess er stærð þeirra
og lögun mjög mismunandi. Ég
minnist þess, að á fyrsta blóma-
„Þegarblóm Ibrekku oghlfðum /brosa, hvarsem litið er....’
Frakkar ætluðu að
rækta daliu til
manneldis
• —- Er dalian ekki eingöngu
skrautblóm?
• — Ekki er nú hægt að kalla
hana nytjajurt, en þó er hægt að
leggja sér laukinn til munns, og
það hefur verið gert, en að visu
ekki hér á landi. A dögum Napo-
leons átti að reyna að nýta
daliuna sem matjurt I Frakk-
landi, en sú tilraun fór út um
þúfur. Jurtin þótti ekki nógu ljúf-
feng til þess að vera manna-
matur.
• — Vita menn, hvenær byrjað
var að rækta daliuna hér á landi?
■ — Já. Ragnar heitinn Ásgeirs-
son ráðunautur ræktaði fyrstur
manna daliu hér. Það var árið
1922, og afbrigðið sem hann
reyndi, hét Impricate Splendens,
og var svokölluð pompon-dalia,
eða boltadalía. Það er mjög
gaman að vita með vissu, hvenær
þessi ræktun hófst hér á jandi, og
svo vel vill til, að hér fer ekkert á
milli mála, þvi að Ragnar sagði
mér þetta sjálfur. Seinna komst
ég I gamlan verðlista yfir þessa
tegund, og þar kom allt heim og
saman við lýsingu Ragnars á
jurtinni.
• —Hefur ræktun daliunnar færzt
I vöxt eða breiðzt út, siðan þið
stofnuðuð félag ykkar?
■ — Já. alveg tvimælalaust. Þessi
jurt er orðin mjög vinsæl hér á
landi, en þvi miður finnst mér
nokkur misbrestur vera á þvi að
fólk rækti hana á þann hátt, sem
hentar henni bezt. Ðalian getur
skotið mörgum öngum upp úr
hnýði sinu, en það þýðir ekki að
láta hana hafa meira en einn, eða
I mesta lagi tvo, sprota, hina
verður að brjóta af. Ef hnýðið er
látið hafa of marga stilka að
fæða, má alveg eins búast við þvi
að enginn þeirra nái að blómstra.
Enn er þess að geta, að daliur
biómstra mjög mismunandi
fljótt, það getur munað allt að
tveim mánuðum. Við höfum ekki
efni á þvi að rækta jurtir, sem
ekki bera blóm fyrr en undir
haust, þegar næturfrost eru I
þann veginn að gera vart við sig.
Þess vegna þarf að hugsa vel um
innflutninginn, að ekki sé verið að
flytja inn afbrigði, sem ill a henta
okkar aðstæðum.
Innflutningur
og tollamál
— Hafið þið reynt að hafa áhrif
á innflutninginn?
— Við höfum undanfarin ár flutt
okkar laukjurtir inn sjálf, og þá
jafnan með það fyrir augum, að
þær séu fljótblómstrandi, fremur
en að keppa að þvi að flytja endi-
lega inn ódýrustu tegundirnar.
— Hvaðan hafið þið flutt inn?
— Það er mest frá Hollandi.
Hollendingar eru manna snjall-
astir á þessu sviði og framleiða
mest, enda eru laukjurtir yfirleitt
ódýrari hjá þeim en öðrum. Hins
vegar eru Bretar orðnir skæðir
keppinautar Hollendinga i þvi aö
koma fram með ný afbrigði.
Enda höfum við reyndar lika flutt
inn þaðan. Ég hef það á tilfinning-
unni, að við gerum of litið að þvi
að kynna okkur það sem Skotar
gera á þessu sviði. Hvort tveggja
er, að við getum ýmislegt af þeim
lært, og svo er veðurfar landanna
að mörgu leyti áþekkt.
Sunnudagur. 20. október. 1974
Sunnudagur. 20. október. 1974
TÍMINN
21
Ég hef verið i Skotlandi og talað
við marga ágæta ræktunarinenn
þar, og ég hef ekki getað betur
séð, en að þeir eigi við mörg sömu
vandamál að striða og við, hvað
veðurfarið snertir.
— Er ekki mikill tollur af
þessari vöru, hvort sem hún er
flutt inn frá Hollandi eða Skot-
landi?
— Þeir hlutir hafa sem betur fer
breytzt mikið. Sú var tiðin, að
daliur voru flokkaðar með lúxus-
vöru, tollurinn var hvorki meira
né minna en áttatiu af hundraði,
og hafði verið það siðan á striðs-
árunum.
En laukræktendur undu þvi
heldur illa að þurfa að greiða svo
háan toll af dalium á sama tima
og tollurinn af rósastilkum og
öðru sliku var ekki nema fjörutiu
af hundraði. Við fórum þvi á
stúfana, gengum á fund ráðherra
og fengum mjög góðar undir-
tektir. Það er svo ekki að orð-
lengja, að i nýju tollalögunum,
sem tóku gildi á þessu ári, er
dalium skipað á bekk með öðrum
innfluttum jurtum, hvað tollinn
snertir.
Við höfðum bæði
gagn og gaman af
Skotlandsferðinni
• — Þú sagðist áðan hafa talað
við ræktunarmenn á Skotlandi.
Eru slikar kynnisferðir kannski
liður i starfsemi ykkar?
—- Ekki vil ég nú segja að það
sé fastur liður. Ég held, að það
hafi verið dálitið nýstárlegt,
þegar við nú i ár fórum i hópferð
til Skotlands og Norður-
Englands. Við vorum 27, félagar i
Daliuklúbbnum, og gestir þeirra,
og fórum gagngert til þess að
skoða sýningar, sem þar voru á
þessum tima. Við vorum átta
daga i ferðinni, skoðuðum
gróðrarstöðvar og ræddum við
fjölda fólks. Enn fremur sáum við
hvernig blóm verða bezt upp sett
til skreytingar. Allt var það unnið
af áhugafólki, og yfirleitt má
segja hið sama um það sem fyrir
augun bar þar sem við komum.
Bæði sýningarnar og annað var
flest unnið af áhugafólki. Yfirleitt
voru ekki þarna verk lærðra
garðyrkjumanna, nema i
auglýsinga-skyni, og þó i smáum
stil.
Þessi ferð tókst i alla staði vel,
og það var gaman að veita þvi
athygli, að flestir sem þátt tóku I
henni voru öruggari eftir en áður,
enda er það sannast mála, að við
þurfum ekki að dragnast með
neina minnimáttarkennd, þótt við
búum á norðlægari slóðum.
Gróðasjónarmiðið
er ekki viðurkennt
— Er ekki hagkvæmt fyrir þá,
sem áhuga hafa á garðrækt að
ganga i félag ykkar?
— Jú, vist er það hagkvæmt
fyrir þá, sem verulegan áhuga
hafa á þessum málum. Það er
alltaf ávinningur að þvi að
kynnast þeim sem lik áhugamál
hafa, og læra af annarra reynslu.
En ef einhver gengur i félagsskap
okkar til þess eins að hafa af þvi
fjárhagslegan ábata, þá er alveg
eins gott fyrir þann hinn sama að
láta það ógert. Félagið er ekki
stofnað i gróðaskyni, og við
ætlum ekki að leyfa neinum
gróðasjónarmiðum að festa þar
rætur. Við höfum aldrei fengið
neinn styrk frá borg eða rfki, og
viljum hann ekki heldur. Ef við
getum orðið hvert öðru að liði án
þess, þá er það gott og blessað, en
meiri kröfur gerum við ekki.
— Veiztu, hversu margt manha
er I félaginu núna?
— Við erum rétt um fimmtiu.
Sú tala hefur verið nokkuð stöðug
og jöfn undanfarin ár, en þó er
hún vitanlega ekki á neinn hátt
bindandi. Ef á fjörur okkar rekur
gott fólk, þá sláum við auðvitað
ekki hendinni á móti þvi — siður
en svo.
Við lengjum
sumarið
— Er ekki nauðsynlegt fyrir þá,
sem stunda ræktun af þessu tagi,
að koma sér upp gróðurhúsi?
— Það er að minnsta kosti ákaf-
lega æskilegt, og það er einmitt
Blómasýning.
það, sem mörg okkar hafa gert.
Islenzka sumarið er stutt, eins og
við vitum öll, að þvi ógleymdu, að
það er svalara en i flestum
nálægum löndum. En ef við
eigum litið glerhús fyrir plönt-
urnar okkar, jafnvel þótt það sé
óupphitað, þá getum við lengt
sumarið um að minnsta kosti tvo
mánuði, — og það er satl að segja
stór hluti hins íslenzka sumars.
— Og þið bætið auðvitað framan
við sumarið— að vorinu — en
reynið ekki að teygja það fram á
haustið?
— Já. Við lengjum það með þvl
að setja niður inni snemma vors
og hafa plönturnar tilbúnar,
þegar okkur þykir timi til kominn
að taka þær úr glerhúsinu og setja
þær út I garð. Enda blómstra þær
miklu fyrr með þvi móti. Það er
satt að segja átakanlegt að sjá
fólk vera að kaupa lauka,
einhvern tima i máimánuði, i
þeirri veiku von að þeir beri blóm
á þvi sumri, sem er næstum úti-
lokað, nema að skilyrði séu
einstaklega hagstæð, til dæmis ef
sett er niður i miklu skjóli við
húsvegg, eða annað sllkt. Dalia,
sem sett er niður seint I mai, ber
varla blóm fyrr en i september, —
ef lauf hennar er þá ekki þegar
fallið i „frostnóttinni fyrstu”.
— En hvenær er heppilegast að
setja niður á vorin, ef menn hafa
gróðurhhús, vel að merkja?
— Bezti timinn er um mánaða-
mótin marz og april. Eini gall-
inn við að byrja svo snemma,er
sá, að þá hættir plöntunni
til þess að spira upp. Margir
hafa kvartað undan þvi hér, hve
plönturnar verði hávaxnar, en
það stafar mest af forræktuninni.
Bezta ráðið við þvi er að topp-
stýfa plöntuna, þvi að i fyrsta lagi
nær hún þá aldrei þeirri hæð, sem
hún annars hefði náð, en auk þess
brýtur hún sig þá frekar, eins og
það er kallað. Það er að segja,
hún greinist, en það stuðlar aftur
að betri og fljótari blómgun.
Önnur verkefni
— Hefur félagsskapur ykkar
ekki sinnt öðru en þessu eina
blómi, sem hann dregur nafn af?
— Jú, ekki er þvi að neita. Fyrir
tveimur árum fóru að heyrast
raddir um það, að þetta væri of
þrögt svið. Þá brugðum við á það
ráða að skipa nefnd til þess að
velja þrjár til fimm tegundir af
skrautrunnum, sem lítt eða ekki
hefur verið reynt að rækta hér á
landi, i þvi skyni að flytja þá inn
og gera tilraun með tæktun
þeirra, en hér á landi er þvi miður
ekki til neinn garður, sem
eingöngu helgar sig tilraunum i
þessa átt,þótt vissulega sé okkur
mikil nauðsyn á að vita, hvaða
tegundir er hægt að rækta hér og
hverjar ekki.
— Við minntumst áðan á inn-
flutning. En seljið þið ekki blóm?
— Nei. það gerum við ekki. Við
skiptumst aðeins á blómum inn-
byrðis. Hins vegar selja blóma-
búðir hér mikið af blómlaukum
og hnýðum, meðal annars daliur.
— Er þér kunnugt um að félags-
skapur hliðstæður þessum ykkar,
sé starfandi viðar en hér á landi?
— Já, já, daliuklúbbar eru til út
um allan heim. Sjálfur er ég
félagsmaður i brezka dalíusam-
bandinu, og nú i haust var hér á
ferðinni formaður danska daliu-
klúbbsins, ákaflega fróður
maður, sem gaman var að hitta
og fræðast af.
Hvild og
upplyfting
— En borgar þetta sig? Fær
fólk nokkurn tima endurgoldið
allt það erfiði, sem það útheimtir,
að „annast blómgaðan jurta-
garð”?
— Já, sannarlega borgar það
sig. Það er alltaf lifrænt og upp-
byggjandi að vera innan um
gróður, hvort sem þar er um að
ræða lítil blóm eða hávaxin tré.
Þaö getur enginn trúað þvi, nema
sá sem reynt hefur, hversu mikil
hvild það er að ganga um garðinn
sinn, þegar maður kemur heim
eftir erilsaman vinnudag. Og sá
maður, sem á annað borð hefur
lært að veita gróðri jarðar
athygli, er alltaf að kynnast
einhverju nýju. Þar þarf engum
að leiðast.
—VS
Þessi dalla kefur klotið verftlauu, eins og sjá má. Verðlaunabikarinn
steudur kið ncsta henni.
Þær eru ekki dónalegar þessar, sem Kristinn er hér með i fanglnu,
enda unir hánn félagsskapnum sýnilega harla vel.