Fréttablaðið - 26.03.2005, Síða 8

Einhverntíma á búskaparárum mín-
um fyrir vestan sat ég Fjórðungs-
þing Vestfirðinga norður í Bjarnar-
firði á Ströndum. Meginþema
þingsins var iðnvæðing á lands-
byggðinni. Skuttogaravæðingin var
þá nýlega um garð gengin á Vest-
fjörðumog hafði þar eins og víða um
landið hleypt nýju lífi í þorpin, tekj-
ur íbúanna voru yfir landsmeðal-
tali, fólksflóttinn hafði stöðvast og
sums staðar hafði dæmið snúist við
og íbúum heldur fjölgað. Enn var
mönnum ekki ljóst að þetta hafði
gerst með því að ganga á höfuðstól-
inn í sjónum. Við höfðum skipt á er-
lendri rányrkju og innlendri.
En þrátt fyrir velgengnina var
atvinnulífið mjög einhæft. Það vant-
aði störf fyrir konur og karla með
framhaldsmenntun, faglærða menn
og sérhæfða á ýmsum sviðum. Og
nú vildu vestfirskir sveitastjórnar-
menn ráðgast við sérfræðinga úr
Reykjavík um hvernig skjóta mætti
fleiri stoðum undir atvinnulífið.
Þarna voru menn frá Iðntækni-
stofnun og fleiri stofnunum ríkisins
í Reykjavík. Þeir skýrðu frá ýmsum
hugmyndum, sem stofnanir þeirra
höfðu unnið að um ýmiss konar
smáiðnað. Þeir höfðu meira að segja
þróað þessar hugmyndir áfram í
„pakka“, með fullgerðum viðskipta-
áætlunum og hvaðeina, tilbúnum til
að hrinda í framkvæmd. Í sumum
tilfellum gátu byrjunarlán jafnvel
fylgt með. Eini gallinn á þessari rík-
isáætlunargerð var sá að engin eft-
irspurn reyndist eftir pökkunum.
Frumkvöðlar um ýmiss konar
verkstæða- og vinnustofurekstur í
smáþorpum skýrðu frá reynslu
sinni. Og allt bar að sama brunni. Ef
framleitt var fyrir Reykjavíkur-
markað varð flutningskostnaðurinn
fljótt óyfirstíganlegur þröskuldur.
Reyndu menn að yfirstíga þetta
með framleiðslu nýrrar vöru, sem
ekki ætti í samkeppni við sambæri-
lega vöru, reis fljótlega upp sams
konar fyrirtæki á Reykjavíkur-
svæðinu, sem gat sparað sér flutn-
ingskostnaðinn og nýtt sér betur ná-
lægðina við markaðinn. Eina leiðin
til þess að jafna þessa aðstöðu virt-
ist sú að Ríkisskip flytti vöruna
ókeypis til Reykjavíkur. Engum
datt í hug í alvöru að ganga svo
langt til lausnar byggðavandanum.
Þá var það spurningin að fram-
leiða fyrir útlendan markað. Þar
gátu fyrirtæki úti á landi staðið því
sem næst jafnfætis fyrirtækjum á
höfuðborgarsvæðinu. Gallinn var
sá, að í samkeppni við erlend fyrir-
tæki þurftum við að flytja vöruna
tvisvar yfir hafið, hráefnið inn, og
fullunnu vöruna út. Jónas Haralz
lýsti eftir vöru sem væri sambæri-
leg við helstu útflutningsafurð
Svisslendinga, úrin, létt og með-
færileg svo að flutningskostnaður
skipti engu verulegu máli.
Lýst var nýlegum vandamálum
húsgagnaiðnaðarins. Þar hafði
mönnum tekist vel upp með
afburðahönnun, sem hafði mögu-
leika á að slá í gegn á erlendum
markaði á verði sem mögulega gat
vegið upp flutningskostnaðarvand-
ann. En til þess hefðu öll húsgagna-
verkstæði landsins þurft að leggj-
ast á eitt, sérhæfa sig í framleiðslu
ákveðinna hluta og sameinast um
eitt útflutningsfyrirtæki. Sölu-
tíminn var síðustu þrír mánuðir árs-
ins og því hefði þurft að framleiða á
lager hina níu mánuði ársins. Í ljós
kom að okkar fornfálega íslenska,
ríkisrekna bankakerfi réð ekki við
verkefnið. Það átti fullt í fangi með
að fjármagna sjávarútveg og land-
búnað með afurðalánum. Þetta var
því ofviða.
Svo að jafnvel þótt líki sviss-
nesku úranna hans Jónasar Haralz
hefði fundist, hefði framleiðslan
væntanlega strandað á fjármögnun-
inni og markaðssetningunni.
Þegar á þessum árum var talað
um einkavæðingu bankakerfisins.
En það voru engir kaupendur í sjón-
máli nema helst lífeyrissjóðir laun-
þega. Og fyrir því var vissulega
enginn pólitískur vilji að koma þeim
í þeirra eigu. Menn horfðu til þess
að erlendir bankar vildu koma hér
inn á markaðinn, annaðhvort með
stofnun útibús eða kaupum á
einhverjum ríkisbankanum, og
flytja inn ferska vinda og alþjóð-
lega fjármálaþekkingu. Áhuginn
reyndist lítill og tilraunir í þá átt
runnu út í sandinn.
Nú, tuttugu árum eða svo síðar,
blasir við önnur mynd. Ríkisskip er
lagt af. Samgöngur á landi hafa batn-
að, svo og fjarskipti öll. Einka-
væddir bankar fóru öfuga leið:
keyptu erlenda banka, öðluðust með
því þekkingu og víðtæk sambönd inn
í alþjóðleg fjármálakerfi. Og sviss-
neski úralíkinn er fundinn: Íslenskt
hugvit. Það er létt og meðfærilegt og
þarf engan flutningskostnað að bera.
Ísafjörður, Siglufjörður og Stöðvar-
fjörður eiga innan skamms að vera
jafnnáin erlendum mörkuðum og
Reykjavík. Aðeins þegar persónu-
legra samskipta er þörf leggst ferða-
kostnaður á vöruna. Íslenskir bank-
ar eru farnir að nýta sér það, að vera
einu íslensku fyrirtækin sem teygja
anga sína um allt land, til þess að
flytja sérhæfða starfsemi til útibúa
sinna. Símaþjónustu fyrir fyrirtækið
allt má sinna jafnt á Ísafirði sem í
sérstakri deild í höfuðstöðvunum.
Bókhaldið getur farið fram hvar sem
er. Sérfræðingar geta búið hvar sem
er.
Við þurfum að taka okkur tak og
kippa okkur upp úr því hugarfari að
skipta landinu í landsbyggð og
höfuðborgarsvæði og líta í staðinn á
landið allt sem eitt atvinnusvæði.
Við gætum byrjað með því að gera
það að einu kjördæmi og hætta
þessu skæklatogi um ríkisafskipti
hér eða ríkiafskipti þar. Og umfram
allt leggja fyrir róða alla ríkisáætl-
ana „pakka“ um uppbyggingu
málmbræðslna hingað og þangað
um landið.
Létt og meðfærilegt, það er
lóðið. ■
F réttastofa Stöðvar 2 skoraði í fyrrakvöld eitt ævintýra-legasta sjálfsmark sem sést hefur í íslenskri fjölmiðla-sögu. Fréttastofan sölsaði þá undir sig komu Bobby
Fischer til Íslands og ýtti ekki aðeins til hliðar öðrum fjölmiðl-
um heldur einnig þeim mönnum sem hafa lagt á sig mikla vinnu
til þess að fá Fischer lausan úr varðhaldi í Japan og greiða götu
hans hingað til lands.
Í yfirlýsingu sem Einar S. Einarsson, einn af aðalmönnum úr
stuðningsnefnd Fischers, sendi frá sér í gær kemur fram að
ekkert hafi orðið úr lítilli móttökuathöfn sem nefndin hafði
skipulagt, vegna afskipta Páls Magnússonar, fréttastjóra Stöðv-
ar 2, af komu Fischers. Þar segir líka: „Það hlýtur að vera al-
gjört einsdæmi að fréttamiðill taki atburðarásina í eigin hend-
ur af skipuleggjendum og stýri framvindu atburðar til að geta
setið einn að hitunni.“
Nú er síður en svo nokkuð við það að athuga að fjölmiðlar
leggi sig fram um að sitja einir að góðri frétt og skjóta þannig
keppinautum sínum ref fyrir rass en ef það er gert á kostnað
trúverðugleika og hreinlega sannleikans eins og gerðist í
útsendingu Stöðvar 2 í fyrrakvöld er betur heima setið en af
stað farið.
Framkoma fréttamannanna Kristján Más Unnarssonar og
Ingólfs Bjarna Sigfússonar í beinni útsendingu fréttastofunnar
var þeim til minnkunar og hlýtur að vera klárt brot á 1. grein
siðareglna Blaðamannafélags Íslands þar sem segir: „Blaða-
maður leitast við að gera ekkert það, sem til vanvirðu má telja
fyrir stétt sína eða stéttarfélag, blað eða fréttastofu. Honum
ber að forðast hvaðeina sem rýrt gæti álit almennings á starfi
blaðamanns eða skert hagsmuni stéttarinnar. Blaðamaður skal
jafnan sýna drengskap í skiptum sínum við starfsfélaga.“
Öll umgjörð um komu Fischers var greinilega þaulskipulögð
með það fyrir augum að Stöð 2 sæti ein að viðtali við Fischer við
þetta tækifæri. Það var því átakanlegt að fylgjast með leikþætti
Kristján Más og Ingólfs Bjarna þegar þeir reyndu að láta eins
og atburðarásin væri ekki í þeirra höndum. Ingólfur Bjarni náði
einn fréttamanna tali af Fischer þegar hann steig frá borði en í
stað þess að freista þess að fá við hann viðtal teymdi hann skák-
meistarann beint inn í bíl og lét sig hafa það að segja áhorfend-
um að nú færi örþreyttur Fischer beint í háttinn á Hótel Loft-
leiðir. Það er ómögulegt að ætla annað en að þar hafi Ingólfur
Bjarni blákalt hliðrað til sannleikanum vitandi að fréttastofan
myndi sjónvarpa viðtali við Fischer nokkrum mínútum síðar.
Þáttur fréttastjórans Páls Magnússonar í þessari uppákomu
er kapítuli út af fyrir sig. Hann stígur inn í atburði sem þátttak-
andi og gerandi í stað þess að standa fyrir utan þá og flytja af
þeim fréttir. Og sá gjörningur að nýta sér kostun Baugs (aðal-
eiganda þess fjölmiðlafyrirtækis sem Páll starfar fyrir) á
einkaþotu undir Fischer, til þess að skapa sér forskot á frétt, er
auðvitað dæmi um svo undarlega dómgreind að maður verður
nánast orðlaus. ■
26. mars 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Fréttamenn Stöðvar 2 létu kappið leiða sig í gönur þegar
þeir sviðsettu einkaviðtal sitt við Bobby Fischer.
Sjálfsmark
fréttastofu
FRÁ DEGI TIL DAGS
Létt og meðfærilegt
Harður slagur
Ýmsir velta því fyrir sér hvað verði um
Viðskiptablaðið nú þegar slagurinn
milli Fréttablaðsins og Morgunblaðsins
um viðskiptafréttir og auglýsingar fer
harðnandi. Nýtt viðskiptablað, sem
fylgja mun Fréttablaðinu vikulega,
hefur göngu sína í næsta mánuði. Þá
hefur Morgunblaðið tilkynnt með áber-
andi auglýsingum að von sé á „stærra,
efnismeira og öflugra“ viðskiptablaði í
næstu viku. Morgunblaðið er brautryðj-
andi á þessum markaði því það byrjaði
að gefa út vikurit um viðskipti
fyrir tuttugu árum. Á þeim
tíma var tæpast hægt að tala
um hlutabréfamarkað á Ís-
landi og farið var með flest
málefni fyrirtækja landsins
sem leyndarmál.
Leyndarmál
Það þóttu mikil tíðindi fyrir hálfum öðr-
um áratug eða svo þegar viðskiptablað
Morgunblaðsins gat upplýst lesendur
sína hverjir væru fimmtán stærstu eig-
endur Eimskipafélagsins. Slíkar upplýs-
ingar lágu ekki á lausu á þeim tíma,
þóttu „viðkvæmar“. En þegar ritstjórn
blaðsins vildi samkvæmninnar vegna
birta sams konar upplýsingar um eig-
endur Árvakurs, útgáfufélags Morgun-
blaðsins, vandaðist málið. Það var
tekið fyrir og rætt í stjórn félagsins og
niðurstaðan varð sú að ekki væri
heppilegt að flíka slíkum upplýsingum!
Bleika blaðið
Viðskiptablaðið kemur nú út tvisvar í
viku, á miðvikudögum og föstudögum.
Ekki er vitað um upplagið en ólíklegt
er að það sé stórt. Hinn sérkennilegi
bleiki pappír er helsta einkenni þess.
Efnistök þykja frekar þunglamaleg;
blaðið birtir jafnan mun lengri greinar
og fréttaskýringar en Fréttablaðið og
Morgunblaðið en snörp fréttamennska
hefur látið undan síga á síðustu miss-
erum. Snjallar teikningar Halldórs Bald-
urssonar lífga þó mjög upp á blaðið.
Sjaldgæft er nú orðið að Viðskiptablað-
ið sé fyrst með fréttir eða velti upp nýj-
um hliðum á málum. Mörgum í við-
skiptalífinu finnast stjórnmálaskrif
blaðsins gamaldags, en þau einkennast
af því að predika skoðanir forystusveit-
ar Sjálfstæðisflokksins. Starfandi ritstjóri
er Jónas Haraldsson en tilkynnt hefur
verið að nýr ritstjóri komi til starfa í vor.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
LANDIÐ EITT
ATVINNUSVÆÐI
ÓLAFUR
HANNIBALSSON