Atuagagdliutit - 15.06.1978, Blaðsíða 31

Alfred Toft
NUK .NUUK
Kanga månalo___
Anton
Zinzendorfip Anton aperå alia-
nartunginersoK nunarKatai „tår-
tuinarssuarme anersårulugtaria-
Karmata“. Anton isumaKarpoK ta-
måna alianartussoK, grevevdlo ne-
riorssorpå tamåna sulissutigiu-
mavdlugo.
Egedep iluagtitsingitsårnera
tamatumunga peKatigititdlugo tu-
sarpå palasip Egedep ilungersor-
nere ivangkilio kalåtdlinut OKa-
ltississutiginiaraluardlugo åmalo
tamatumunga atatitdlugo ajor-
nartorsiutai.
pingårtumik påsissane måna a-
liasutigå, tåssa danskit erKarsau-
tigilersimangmåssuk kalåtdlit av-
dlamik isumatårtiniardlugit ani-
ngåussartutit atcrneKarsimassut
sulilo atorneKarumårtugssat ki-
nguneKångitsorumårtut.
25-åne najugkaminut agdlagsi-
mavoK:
„... Kalåtdlit-nunåt åma Fin-
marken taimaitineKarput, aner-
såmutdle tungassutigut isuma-
gingnigkumassup isumagisinau-
vai.
suliagssaKarfik angnertOK såvne
issigåra, Nålagaic tamatumunga
oKardle Arnen!"
taimaisingmatdlo Katångutiging-
niat ajoKersuiartortitat sujugdlit
autdlartineicarput.
Kalåtdlit-nunåta umiartorfiginexar-
tarnera nangerxingnexarpox
Kalåtdlit-nunåta umiartorfigine-
Kartarnerata nangerKingneKarne-
ranut Katångutigingniat suliniar-
nerat torKåinartumik pissutauvoK
åmalo umiarssup „ilimagingitdlui-
nagkap" 20. maj 1733 tikineranut
(takuk atuagkap sujugdlersåne pi-
simassoK tåuna),
tyskit tåuko suliaminut tama-
viårussaminut ånåussigaluartut
Egedep isumåkérfigingisåinarpai.
pilerdlåt
Katångutigingniat kuisimångitsu-
nik ajoKersuiartortitsinerme misi-
ligtagaKånginamik, ajoKersuiar-
tortitat tåuko perKigsårtumik i-
litsersuneKångitdlat, kisiåne pi-
ssutsit KanoK ikaluarpatalunit
Nålagkamit anersåvanitdlo suju-
lerssorneKartugssåuput.
palase Egede kivfartukuma-
ssugssauvåt, tamånale atorfigssa-
Kartingigpago sunguamigdlunit a-
kornusersortugssåungilåt.
kisalo ingmikordlutik najuga-
Kartugssåuput igdlumilo atugka-
tik iluarsartutisavdlugit inuner-
mut iluartumut agssuarnaitsu-
mutdlo nalerKutumik.
lapersersuinigssax
greve kungip nuliata Sophie Mag-
dalenep arnåta agfarmik igdlo-
ringmago kungikormiut isumagiu-
mavait ajoKersuiartortitat akeKå-
ngitsumik angatdlåneKarnigssåt
åmalo ukioK sujugdleK åssigingit-
sunik tapersersorneKarnigssåt.
lauvalo autdlarput.
kupernerssuaK
kupernerssup nalåne Katånguti-
gingniat tåuko pingasut ikiuniar-
ssariput:
„Hr. Egede Kanoic atugauarsi-
måsanersoK takordlornek ajor-
nångilak.
igsidindngilaK, angalaortuarpor-
dle, ildne kisime ilånilo Katd-
ngutivut ilagalugit; imalunit
erne autdlartitarpd inukulu-
nguit nagdlingnartut iliniartiki-
artortitdlugit, tugpatdlersariar-
tordlugit toKumutdlo piarérsar-
Kuvdlugit.. .
ndparsimassut ornigutut tamai-
sa tigorarpai, Katångutivtalo
taimaisiornera ilarpåt.
inimingnisinaussut sinigtarfing-
mingnisinaussutdlo tamaisa ti-
gorarpait, paorKivdlugit sapZ-
ngisamingnigdlo isumagalugit,
nauk nangmingneK peruissu-
sertik navianartorsiortikaluar-
dlugo ndparsimassunit toKuler-
sunitdlo tiperssuaK naimanen
ajornangajagtoK pissutigalugo."
itsaK isumaKartarput tipe nå-
parsimassunit pissoK nåpalissu-
taussartoK,
Katångutigingniatdlo åma nang-
mingneK nåparsimåput. kingule-
riårdlutik aniorneKalei’put ukiup
ingerdlanerane angnertusiartortu-
nik, avatitigdlunit aulajatisinåu-
ngingajagdlugit nalåinartariaKar-
dlutigdlo.
sukuluporneK
nåpautåt tåssauvoK sukuluporneK
ilisimaneKartoK årdlerKutaussaKi-
sscrdlo, nåpåutaoK tåuna Gier-
tryd Raskip toKuneranut pissu-
tauvoK,
„k ujanartumigdle pivfigssap
angnerssåne Hat atauseu maki-
tasinaussarsirnavoK, taimalo i-
lane ikiorsinausimavdlugit ag-
dldme åma kuisimdngitsune nd-
parsimassunut palase pulaorå-
ngat ilagissarsimavdlugo.
ikingutigingneK
tamatuma nalåne påsinarsivoK
ikingutaussoK aulajaitsoK, aku-
likitsunik pulaortartoK, nuliata-
lo nerissagssanik nagsituartar-
pai pigssaKartikångamigit — i-
lånilo isumaKartarput utorual-
sinarpatdlårtOK arnap tdussuma
ikiuinera taima agtigissoK."
David Crantz taima agdlagsima-
VOK.
inoKatigingneK ajungitdluartoK
tåuna taimåitOK ånilånganermik
ersiornerssuarmigdlo taorseme-
KartarpoK ugperissamut tunga-
ssut OKaluserineKalerångata. Chr.
Stach ima OKalugtuarpoK:
Egedep oxalusia
„uvagut Katångutigingniat er-
niorKigsitauneK pivdlugo Hans
Egedep ivangkiliumik oKalussi-
nera tusariartorparput, tamd-
nalume pingdKingmat tusariar-
torsimavarput.
ilerKulet sutit åmalo nålagiar-
nermik tainenartartoK tåssane
ingmikortineKarput.
sujugdlermik pingasoriardlune
sujunertaKarpoKi kingornalo u-
miarssuarmiut kivfatdlo kater-
ssungmata, 22 migssiliordlugit,
palase Kinumik at.uaivoK, tau-
valo tugsiutit „Gute AtåtaK
någssåungitsume" åma „Guti-
tuau tagpavssumå" tamatumalo
kingorna „mnuvigisavavtigit"
kisalo „ugperpugut, Gute ta-
mavta ugperårput" atorneKar-
put.
tåuko atorneuarérmata Egede
nerriviup kigdlinganut nikui-
Pok ivangkiliulo atuardlugo,
tauvalo mardloriardlune OKalu-
ssivoK åmalo navsuiaivdlune.
atausiuvdlunilo pingasussuseK
uvdlume sujugdlermik oKalu-
ssissutigåra atausiuvdlunilo pi-
ngasussuseK, Gute KanoK ilior-
dlune sumilo inungne pingasu-
ne sarKumersarnersoK, åmalo
uvagut silaKarssutsivtinik ta-
mdna påsisindungikigput, tama-
tumalo kingorna bi belime ag-
dlagsimavfh ardlagdlit issuar-
pai.
tupingnartuliax
tugdlianik OKalussissutigai tu-
pingnartuliat nalunaeKutitdlo,
Messiasip, Eliap, profetit åmalo
Ndlagkap Kristusip suliarisima-
ssait, tdukununatigutdlo ugper-
narsarneKardlune, sujuneuar-
ssutsivtinit tamdko påsineuar-
sindungitsut, taimditumigdlo a-
kerdlilinerpagssuit pilersimav-
dlutik.
Nikodemus
kisalo ivangkilio erKartorsima-
vå, sujugdlermik Nikodemus
kinaunersoK emartordlugo, ki-
ngusingnerussukutdlo KanoK i-
liomikut Gutip åssinga Adami-
me dnaineKarsimassoK, åmalo
Gutimut tungassutigut uvagut
sujuneKångitsussugut.,
erniorxingnex
taimditumigdlo inuk ernioridg-
tariaKarpoK, tamdnalo inuinaup
påsisindungilå. tamdna pissar-
Pok timikut anersåkutdlo ki-
nguleriårtumik, kisidne inuk
erngerdlu ne nåmagdlualersi-
nåungilaK, kisidne KanoK ilior-
dlune umdme påsineKartarner-
sok åmalo erniorKigsitausima-
ssup åmalo inuit ugpertut iler-
Korigsutdlo sut ilisarnautigine-
rait oKalussissutigingilai.
ersinex
oxalussinerata nalåne dnilånga-
kalutalo erseKaugut, oKalusse-
rérmatdlo tugsiutigineKarpoK
„ilingnuinaK Nålagau" nagga-
sivordlo Kinumik atuardlune.
Egede OKalugfingmitutut ilior-
dlune ånorårssuaKarpoK oKalu-
ssininilo tamåt nerriviup kig-
dlingane KeKardlune".
ilimasupilungnerit
Katångutigingniat nalungerérpåt
nålagiaKataunertik årdlerinaute-
KartOK, pingårtumik inuit taima
OKariatåtdlarKigtigissut sordlo
David åma Egede najutitdlugit,
taimaingmatdlo nålagiariartomig-
ssaK tangnermornikut aulaja-
ngemeKarsimavoK.
avdlagssaujungnaerérpoK.
ukiut sujugdlit
Nordlerne ingerdlanerdlioKaut:
„Gute pivdlugo ilisimassaKd-
ngitdlat erKasuteKaratigdlo, tai-
mågdldtdle erKarsautigalugo
Kanon iliordlutik puisserpag-
ssuit, aulisagkat tugtutdlo pi-
ssarisagitik...
uvdluinarpaldrtunik aperssorå-
ngavtigik tusarnårumassarput
aperKutitdlo akissardlugit,
kisidne Gutimut tungassunik
„aussame tangmårsimavfik", Rinkip atuagkiåne „Danish Greenland“ime oxalugtuatorxamut åssiliartax.
„En sommerlejr". Illustrationen til et gammelt sagn fra Rinks „Danish Greenland".
aperssulerångavtik akinatigdlo
Kimagutarput".
Kalåtdlit-nunånut tikinermik ki-
ngornatigut sapåtip akunere 3 Kå-
ngiungmata Matthæus Stach a-
nersåruluteKarpoK.
amigautit
sujornatigut taineKarérsutut u-
kioK sujugdleK atutinalersordle
Katångutigingniat ikiortariaKale-
rérput, åmalo ukiune tugdlerne
taKuait nunguput Europamitdlo
tåkutoKarane.
ajoKersuivdlune sulineK inger-
dlatitigalugo pigssarsiorneK ajor-
narpoK. Katångutigingniat Kanor-
dlunit anersårulugdlutigdlo Kinu-
galuarångata igdlue soKångituar-
sinarput.
xatångutigit 3 kétutut
1734-me ikiortigssamingnik mar-
dlungnik nagsineKarput, Friedrich
Bohnisch åma Johann Beck. tåu-
ko Matthæus Stach ilaliupåt tai-
nexalerdlutik xatångutit 3 kåtuv-
fiat:
„nauk kuisimdngitsut erKavti-
nitut tamarmik toKusimagalu-
artut"
taima agdlagpoK Bohnisch,
isumaKatigissuteKarpugut atsi-
ordlutalo, ukiune tugdlerne 10-
ne kalåleu atausinardlunit
sångnidngikaluarpat nikatdlo-
rumanata, inunerputdle tamåt
tåuko akorndne nikatdlujuiså-
rumavdluta".
kisiåne tamåna iluaKutåungilaK
— månale inuit 5 nerisitagssarili-
narpait.
1735
1735: najugånit pilersutigssanik
tåkutoKångituarsinarpoK.
Egedemut tungåssuteKarnerat
nigdlcriartuinarpoK, David Ege-
delo ima isumaKatigingitsigiler-
put, oKatdlitarnitik tyskisut-dan-
skisut-norskisut-bøhmenimiu-
tutdlo akulerigdlugit ingerdlåtag-
katik taimaitinardlugit, taorsiut-
dlugulo kamagsimassumik ag-
dlagfigeKåtåunerit KåKåkut ute-
KåtårtineKalerput.
1736
1736: umiarssuit pingasut tikiput,
kisiåne nerissagssanik agdlagka-
nigdlunit nagsataxangitdlat.
umiarssuit nålagåta atautsip
nagdligiumeramigit taratsunik
tunivai avdlanik sugssaKartingi-
namigit. umiarssuarmut kingug-
dlermut ilåuput Stachip arnå u-
torKaK åmalo uvigdlarneK 45-nik
ukiulik mardlungnik éipaKångit-
sunik panilik. igdlume suliagssa-
nik ingerdlatsissugssåuput — su-
nale igdlume suliagssaråt! nerisi-
tagssat sisamanik amerdlinarput.
kisale Stach angerdlarpoK, Ege-
de ilagalugo.
KaKutigut kalåtdlit tikerårånga-
mik akeKångitsumik neriartuinar-
tarput Katångutigingniatdlo siani-
gissatik igdlautigiartordlugit. mi-
tagdlinartångilait, agdlåt toKuku-
mavdlugit sujorasårtarpait.
ila ernumatsangnaraluåssusia!
(nangisaoK)
En annonce i
GRØNLANDSPOSTEN
giver kontakt til
mange tusinde kunder
over hele Grønland
Der er købekraft
i Grønland — og
man finder frem
til den ved at
annoncere i
GRØNLANDSPOSTEN
31