Fréttablaðið - 25.09.2005, Blaðsíða 8

Ekkert „þjófstolið“?
Í niðurlagi varnarræðu sinnar í sunnu-
dagsútgáfu Morgunblaðsins (sem út
kom í gær) segir Styrmir Gunnarsson
ritstjóri orðrétt: „Mér hafa í mínu starfi
verið boðin gögn til birtingar, sem aug-
ljóslega hafa verið þjófstolin. Í slíkum
tilvikum hafa þeir, sem slíkt hafa boðið,
umsvifalaust verið reknir á dyr.“ Sam-
kvæmt þessu eru Morgun-
blaðið og ritstjóri þess
afar vönd að virðingu
sinni. Fínt blað tekur
ekki við ófínum pappír-
um, jafnvel þótt þeir
geymi fréttnæmt efni.
En er þetta allur sannleik-
urinn? Eða bregst ritstjór-
anum kannski minnið?
SÍA-skýrslurnar
Árið 1962 birti Morgunblaðið gögn
sem voru „þjófstolin“, svo notað sé
orðalag Styrmis. Hér er átt við SÍA-
gögnin frægu, einkabréf og skýrslur
sem fóru á milli íslenskra náms-
manna í kommúnistaríkjunum á
sjötta og sjöunda áratugnum. Þess-
um gögnum var stolið og þeim
komið til Morgunblaðsins. Ritstjórar
blaðsins vissu um uppruna þeirra
en það aftraði þeim ekki frá því að
gera sér mikinn mat úr þeim árum
saman. Ef okkur misminnir ekki
var Styrmir Gunnarsson formaður
Heimdallar þegar félagið ákvað að
gefa hin „þjófstolnu“ gögn út á
bók árið 1963 undir nafn-
inu SÍA-skýrslurnar.
Stinga undir stól?
Hitt er svo annað mál að það er ekki ein-
föld ákvörðun á ritstjórn fjölmiðils hvernig
fara á með gögn sem geyma þýðingar-
miklar upplýsingar og óljóst er hvernig
hafa verið fengin. Eiga fjölmiðlar að stinga
slíkum gögnum undir stól og láta sem þeir
hafi ekki séð þau, eins og ritstjóri Morgun-
blaðsins virðist vera að leggja til? Eða eiga
þeir, að minnsta kosti stundum, að birta
slík gögn? Hlýtur þetta ekki að vera mats-
atriði sem ritstjórnir íhuga á sjálfstæðum
forsendum hverju sinni? Ef litið er til for-
dæmis vandaðra fjölmiðla utanlands er
svarið jákvætt. Stórblöð íerlendis hika ekki
við að birta gögn sem gætu hafa verið
fengin á óeðlilegan hátt, ef innihald þeirra
er talið eiga brýnt erindi við almenning.
Fréttablaðið fylgir þessari hefð.
NASA kynnti í vikunni áætlanir
sínar um að koma geimförum aftur
til tunglsins fyrir árið 2018 og er
áætlaður kostnaður verkefnisins
104 milljarðar dollara.
Árið 2018 verða níu ár frá því að
Bush Bandaríkjaforseti lét af emb-
ætti. Áætlun John F. Kennedy frá
árinu 1961 um að koma manni til
tunglsins og aftur til baka í heilu
lagi varð að veruleika á einungis
átta árum. Hvað er eiginlega hér á
seyði?
Lending Apollo 11 á tunglinu
hinn 16. júlí 1969 varpaði skugga á
baráttu stórveldanna um heims-
yfirráð sem upphaflega hafði verið
hvatinn að geimferðarkapphlaup-
inu. Fólk úti um allan heim var
bergnumið yfir þessum skýra vitn-
isburði um sigur mannsandans.
Menn spurðu sig hvort nýlendur á
tunglinu og leiðangrar til Mars og
jafnvel stjarnanna gætu nokkuð
verið langt undan.
Einungis þremur árum síðar, er
kostnaður við Víetnamstríðið hafði
gengið á fjárforða Bandaríkja-
stjórnar, lauk tímabili mannaðra
geimferða snögglega. Síðastliðin
36 ár hefur engin mannvera farið
út fyrir lægri sporbaug jarðar.
Hvern hefði grunað það þennan ör-
lagaríka dag sumarið 1969 að
mennirnir myndu ekki fara lengra
út í geiminn en á tunglið?
Þegar tuttugu ár voru liðin frá
lendingu Apollo 11 á tunglinu hélt
George H.W. Bush ræðu á tröppun-
um á Bandaríska flug-og geim-
ferðasafninu í Washington. Forset-
inn talaði fyrir nýjum leiðöngrum
til tunglsins og mönnuðum leið-
angri til Mars. „Líkt og Kólumbus
dreymir okkur um fjarlægar
strandir sem við höfum enn ekki
barið augum,“ sagði forsetinn.
George W. Bush virðist hafa ein-
sett sér að ljúka óútkljáðum málum
föður síns úti í geimnum líkt og
hann hefur gert í Írak. En margt
hefur breyst síðan þá. Kalda stríð-
ið, sem var hvatinn að geimferðaá-
ætlun Bandaríkjanna, er löngu
búið og tæknilegar framfarir hafa
gert þátttöku mannsins í vett-
vangsrannsóknum í geimnum
óþarfar. Nú er notast við fjarstýrð-
ar vélar í geimrannsóknum sem
líta má á sem framlengingu á veik-
byggðum líkömum mannsins.
Margt af því sem okkur lystir að
uppgötva í geimnum er órannsak-
anlegt. Geimfarar á Mars, innilok-
aðir í búningum sínum, geta ekki
hætt sér mikið úr skjóli og út á ber-
svæði því á Mars dynur stanslaus
straumur orkueinda sem komast
auðveldlega í gegnum þunnt and-
rúmsloftið þar. Fyrir utan Mars er
enginn staður í geimnum sem
mennirnir geta farið til í náinni
framtíð.
Hið mikla ævintýri 21. aldarinn-
ar verður að kanna staði sem eng-
inn maður getur stigið fæti á; leitin
að lífi sem er ótengt okkur. Gæti
náttúran hafa fundið aðrar lausnir
við lífinu en við þekkjum hér á
jörðinni? Þegar við komumst að
því munum við komast að svo
miklu meiru um okkur sjálf.
Tveir vélrænir landfræðingar
sem heita Hugur og Tækifæri
vinna að þessu verki um þessar
mundir með því að leita að sönnun-
argögnum fyrir tilvist vatns á
tveimur andstæðum hliðum Mars.
Þeir taka sér ekki hlé til að fara í
hádegismat eða kvarta yfir kuldan-
um á nóttunni og þeir eru knúnir
áfram af sólinni. Í nærri tvö ár
hafa þeir verið þar við rannsóknir,
en þrátt fyrir það kostar minna að
starfrækja þá en að senda
geimskutlu til Alþjóðlegu geim-
stöðvarinnar. Heilarnir í Huga og
Tækifæri eru heilarnir í landfræð-
ingum á jörðinni.
Framfarir í samfélaginu eru
metnar eftir því að hversu miklu
leyti störf sem eru hættuleg eða
auvirðileg eru unnin af vélum.
Það gagn sem við höfum af geim-
áætluninni, gervihnettir til veð-
urathugana, fjarskiptagervi-
hnettir og upplýsingar um stað-
setningu í himingeimnum, koma
frá vélrænum geimferjum. Þeir
vísindamenn sem telja mannaðar
geimferðir til tunglsins eða Mars
vera nauðsynlegar eru fáir.
Rannsóknarleiðangrar mannsins
út í geiminn hafa liðið undir lok.
Slíkir leiðangrar eru of dýrir og
gera ekki nógu mikið gagn. En
bandarískir stjórnmálamenn vita
að bandarískur almenningur
tengir aukna þekkingu á geimn-
um við mannlega geimfara en
ekki við vélar.
Lausn ríkisstjórnar Bush er að
búa til fáranlega dýra og tilgangs-
lausa áætlun sem einhver önnur
ríkisstjórn á svo eftir að hætta við,
og mun með því binda enda á
mannaða rannsóknaleiðangra í
geimnum. Áætlunin um aftur-
hvarf til tunglsins er ekki göfug
hugmynd eða góð heldur er hún
dæmd til að ganga ekki eftir.
Grein þessi birtist áður í
New York Times. Höfundur er pró-
fessor í eðlisfræði við Maryland-
háskóla í Bandaríkjunum.
„Það er svo gott að eiga þessa menn að,“ segir Jónína Bene-
diktsdóttir í tölvupósti til Jóns Geralds Sullenberger vorið
2002, þegar hún vann sem ötulast að því að fá hann til að
leggja fram kæru á hendur Baugsfeðgum, Jóhannesi Jóns-
syni og Jóni Ásgeiri. Þetta má lesa í fréttum hér í blaðinu í
dag. Í gær kom fram hvaða menn átt er við í þessu samhengi.
Þeir eru Styrmir Gunnarsson ritstjóri Morgunblaðsins, Jón
Steinar Gunnlaugsson núverandi hæstaréttardómari og
Kjartan Gunnarsson framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokks-
ins. Hugsanlega hefur Jónína einnig í huga Davíð þann, sem
ekki er nefndur föðurnafni í einum tölvupósta hennar, og hún
vildi að hringdi í Sullenberger, en Davíð þessi kann að vera
sama persónan og ritstjóri Morgunblaðsins kallar „ónefndan
mann“. Um þessa dularfullu persónu, sem virðist afar valda-
mikil, segir ritstjórinn enn fremur að tryggð Jóns Steinars
við hana sé „innmúruð og ófrávíkjanleg“.
Ekki skal dregið í efa að fyrir ýmsa hefur verið gott að eiga
ofangreinda menn að. En hinar nýju upplýsingar Fréttablaðs-
ins um aðdraganda kæru í Baugsmálinu eru þó ekki til álits-
auka fyrir þá einstaklinga sem koma við sögu. Ritstjóri
annars stærsta blaðs þjóðarinnar og nánasti samstarfsmaður
og ráðgjafi Davíðs Oddssonar, fyrrverandi forsætisráðherra,
reynast vera virkir gerendur í málinu, en ekki áhorfendur að
því eins og þeir hafa látið að liggja. Blaðamaður á Morgun-
blaðinu var jafnvel látinn þýða skjal fyrir Sullenberger og rit-
stjóri blaðsins bað viðtakandann að eyða „fingraförum Morg-
unblaðsins“ af því eins og hann komst að orði. Skýringar sem
þeir hafa gefið eru ekki aðeins ótrúverðugar heldur á köflum
fjarstæðukenndar og fullar af mótsögnum. Þannig segir til
dæmis Kjartan Gunnarsson í yfirlýsingu sinni í gær að hann
hafi setið fund með Styrmi og Jóni Steinari og hafi samtal
þeirra „eingöngu og alfarið“ snúist um „hæfi og hæfni“ Jóns
Steinars til að taka að sér málarekstur fyrir Sullenberger.
Fram kemur aftur á móti í grein Styrmis í sunnudagsútgáfu
Morgunblaðsins, sem út kom í gær, laugardag, að hann hafi
bent Sullenberger á Jón Steinar vegna langrar reynslu af lög-
mannsstörfum hans fyrir Morgunblaðið. Hann þurfti því
enga ráðgjöf.
Efni tölvupóstanna vekur margvíslegar spurningar –
sumar ansi óþægilegar – um þræði valda og áhrifa í íslensku
þjóðfélagi. Það vekur einnig spurningar um hvers konar fjöl-
miðill eða stofnun Morgunblaðið er undir stjórn núverandi
ritstjóra.
Örlög Baugsmálsins í héraðsdómi hafa orðið til þess að
veikja tiltrú almennings á mikilvægum stofnunum réttar-
kerfisins. Fólk er skiljanlega ráðvillt og á erfitt með að átta
sig á því hvað raunverulega er að gerast. Þegar í ljós kemur
svo að þjóðkunnir áhrifamenn með mikil sambönd í þjóð-
félaginu sitja á leynifundum og leggja á ráðin um hvernig
hægt sé að greiða fyrir saksókn í málinu er ekki furða að
þeim fjölgi sem finnst að eitthvað kunni að vera hæft í ásök-
unum sakborninga um að málið í heild eigi sér pólitískar
rætur. Það er að minnsta kosti greinilegt er að ekki er allt sem
sýnist í Baugsmálinu.
25. september 2005 SUNNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Ekki er allt sem sýnist í Baugsmálinu.
„Gott a› eiga
flessa menn a›“
FRÁ DEGI TIL DAGS
RÓBERT L. PARK
PRÓFESSOR Í EÐLISFRÆÐI
UMRÆÐAN
GEIMFERÐIR
Kynning í Neskirkju þriðjudaginn 27. sept. kl. 20
Námskeið um Postulasöguna í Nýja testamentinu haldið í
samvinnu við Leikmannaskóla kirkjunnar. Kjörið framhald af
hinum vinsælu Alfanámskeiðum.
Hvernig varð kirkjan til? Hvernig breiddist hún út? Hvaða
stefnum og straumum mætti hún? Glímir kirkjan við það sama
og í frumkristni?
Kennari: Sr. Örn Bárður Jónsson.
Tími: Á þriðjudögum frá 4. okt.-22. nóv. kl. 19-22.
Samtals 8 skipti auk sólahringsferðar
í Skálholt 21.-22. október.
Skráning í síma 511 1560 kl. 10-12
og 13-15 eða á neskirkja@neskirkja.is
Nánari upplýsingar á www.neskirkja.is
Nýtt námskeið í Neskirkju!
Kirkjan - mesta
umbótahreyfing sögunnar
Skuggahli› tunglsins
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
GEIMFERÐIR „Rannsóknarleiðangrar mannsins út í geiminn hafa liðið undir lok. Slíkir leið-
angrar eru of dýrir og gera ekki nógu mikið gagn,“ segir greinarhöfundur.