Fréttablaðið - 28.09.2005, Blaðsíða 40

Hljóðleg bylting er að eiga sér
stað á Íslandi í menningar- og
velferðarmálum. Fjárfestingar
og bein framlög einstaklinga og
fyrirtækja til þessara mála-
flokka hafa aukist gríðarlega á
örfáum árum.
Á síðustu 2-3 árum hafa borist
nokkuð reglulega fréttir af stofn-
un margvíslegra styrktarsjóða
eða beinum framlögum fyrir-
tækja og eigenda þeirra til menn-
ingar og lista og velferðarmála.
Einstök framlög sem nema 100-
300 milljónum til annaðhvort sér-
stakra sjóða eða til beinna verk-
efna eru ekki óalgeng. Áætla má
að framlög þeirra tíu fyrirtækja
og eigenda þeirra sem mest hafa
lagt af mörkum hafi numið allt að
3-4 þúsund milljónum á síðustu
árum.
Þá má segja að fyrirhuguð
uppbygging tónlistar- og ráð-
stefnuhúss marki enn ein tíma-
mót í þessum efnum en þeir
einkaaðilar sem munu reisa þá
byggingu ráðgera að fjárfesta
fyrir um 3 þúsund milljónir í hús-
inu á næstu þremur árum. Það er
líklega stærsta einstaka fjárfest-
ing einkaaðila í menningu hér-
lendis.
Því má gera ráð fyrir að áætl-
anir um framlög eða fjárfesting
stærstu fyrirtækja landsins og
eigenda þeirra til menningar- og
velferðarmála nemi að minnsta
kosti 6-7 þúsund milljónum á ár-
unum 2003-2009. Hefði síðan
menningarsjóður SPRON orðið
að raunveruleika hefði landslag-
ið hér í menningarmálum breyst
enn meira hvað þetta varðar en
sá sjóður hefði haft 5-6 milljarða
til ráðstöfunar.
Í mennta- og heilbrigðismál-
um hefur þróunin orðið hægari.
Þó má benda á að frjáls samtök
lögðu til 300 milljónir í hlutafé til
Háskólans í Reykjavík fyrr á
þessu ári sem er líklega eitt
hæsta framlag einkaaðila til
menntamála hérlendis. Í mennta-
og heilbrigðismálum eru mý-
mörg tækifæri vannýtt þar sem
einkaaðilar og opinberir aðilar
geta tekið höndum saman. Þau
tækifæri á að nýta. Í fyrsta lagi
má nýta einkaframkvæmd við
uppbyggingu á Landspítalalóð-
inni og taka mun stærri skref í
þeirri uppbyggingu en ráð er fyr-
ir gert með því opinbera fé sem
til ráðstöfunar er. Í öðru lagi eiga
opinberir aðilar að skoða hvernig
auka megi sjálfstæði grunnskóla
og framhaldsskóla þannig að
þessir aðilar fái aukna hvata til
að leita eftir samstarfi við öflug
fyrirtæki og áhugasama einstak-
linga um fjárfestingar og einstök
verkefni. Háskólinn í Reykjavík,
Viðskiptaháskólinn á Bifröst og
Verzlunarskóli Íslands hafa verið
í fararbroddi við að afla fjár frá
fyrirtækjum til uppbyggingar
sinnar. Stór verkefni eins og upp-
bygging Listaháskóla Íslands í
miðborginni eða framtíðarverk-
efni á borð við lítinn og sérhæfð-
an einkaviðskiptaháskóla á Aust-
urlandi gætu verið dæmi um
verkefni þar sem einkaaðilar
leggja til umtalsvert eigið fé,
hugvit og reynslu í rekstri. Sömu
aðferðum má án efa einnig beita
í grunn- og framhaldsskólum ef
sjálfstæði þessara skóla er aukið.
Í þriðja lagi þarf að nýta sam-
keppni við frekari uppbyggingu
heilsugæslu, hjúkrunarheimila
og sérhæfðrar lækninga- og
hjúkrunarþjónustu.
Ástæða þess að fyrirtæki
sýna velferðar-, mennta- og
menningarmálum vaxandi áhuga
er án efa sú að fyrirtæki og ein-
staklingar hafa aukið fjárhags-
legt svigrúm og þau skynja að
samkeppnisstaða Íslands ræðst
einnig af því hvernig okkur tekst
að hlúa að þeim systkinum mann-
úð og markaði.
Um leið og viðskiptalífið sýnir
aukinn áhuga á því að taka þátt í
velferðar- og menningarmálum
þurfa stjórnvöld að skynja þau
tækifæri sem þarna bjóðast. Mest
öll umræða um opinberan rekstur
hefur snúist um gjaldahliðina –
hvernig draga megi úr útgjöldum.
Sú umræða er brýn. Hins vegar
þurfa stjórnvöld að skoða hvernig
hugsanlegt er að upphugsa nýjar
leiðir til að fjármagna verkefni
með samstarfi við einkaaðila og
frekari hvata fyrir fyrirtæki og
einstaklinga til að leggja ýmsum
velferðar-, mennta- og menning-
armálum lið. Í þeim efnum þarf
uppfinningasama stjórnmála-
menn sem vilja líta fordómalaust
á nýja möguleika í samstarfi
einkaaðila og hins opinbera.
MIÐVIKUDAGUR 28. SEPTEMBER 2005 MARKAÐURINN16
S K O Ð U N
Aðkoma einkaframtaks að tónlistarhúsinu er ánægjuleg:
Fjárfestingartækifæri
í menningunni
Hafliði Helgason
Hún hefur ekki verið þrautalaus sú ganga sem íslenskt tónlistar-
fólk hefur gengið á leið sinni til þess að eignast alvöru tónleikasal.
Hér hefur um langt skeið verið starfandi sinfóníuhljómsveit
sem hefur tekið stórstígum framförum, svo undrum sætir í ekki
stærra samfélagi. Sá hljómur og list þessarar frábæru framvarða-
sveitar íslenskra tónlistarmanna hefur þó aldrei notið sín til fulls
hér á landi. Þar hefur þurft ferðalög til og heimsóknir í tónlistarhús
erlendra borga.
Það er því mikið gleðiefni að nú styttist í að Sinfóníuhljómsveit
Íslands verði búin sú aðstaða og sú listræna umgjörð sem hæfir
metnaði hljómsveitarinnar og hinni dýru list. Niðurstaðan er glæsi-
leg bygging sem efalaust mun verða eitt af kennileitum borgarinn-
ar til langrar framtíðar. Það er mikið gleðiefni.
Tónlistarhús hefur lengi verið efst á óskalista þeirra sem telja
að það skipti miklu fyrir sjálfsmynd okkar og þroska að hlúa vel að
menningarstarfsemi. Verkefnið var
árum saman á könnu hins opinbera og
fjárhagslega veikburða áhugahóps sem
lagði mánaðarlega inn á reikning til að
þessi langþráði draumur um musteri
tónlistargyðjunnar mætti verða að
veruleika. Nú hefur það tekist með
sameiginlegu átaki einkaaðila og opin-
berra og niðurstaðan er bygging sem
hýsir hótel og aðstöðu fyrir ráðstefnur
og hljómlist.
Síðasti sprettur þessa stórvirkis hef-
ur gengið vel og flest sem bendir til
þess að hægt verði að njóta fagurrar og
vel fluttrar tónlistar í húsinu árið 2009.
Vandséð er að þessi draumur hefði orð-
ið að veruleika svo snemma nema af
því að það tókst að virkja einkafram-
takið til verksins.
Undanfarin ár hefur nokkur fjöldi
Íslendinga efnast verulega. Margir
þeirra eru ungt fólk sem nýtir enn sem
komið er alla sína fjármuni til að
byggja upp og sækja fram. Sá tími
kemur hins vegar að menn sjá fyrir
endann á lífsverki sínu. Ríkidæmið er
ekki markmið í sjálfu sér, heldu afl
þeirra hluta sem gera skal. Það er því
líklegt að margir þeir sem efnast hafa vel muni sýna því áhuga að
láta gott af sér leiða í samfélaginu með myndarlegum framlögum
til líknarmála, lista, íþrótta og menningar.
Verkefnin eru næg. Listaháskólinn er á hrakhólum og einhvern
tíma í framtíðinni munum við eignast óperuhús. Þar fyrir utan
kreppir skórinn víða í heilbrigðismálum og í félagslegum vanda-
málum. Verkefnin eru næg og einkaaðili með ríkan vilja til að láta
gott af sér leiða getur komið hlutum hraðar og betur í verk en opin-
berir aðilar.
Hinu mega menn ekki gleyma að þótt hús séu mikilvæg, skiptir
meira máli hvað fer fram í þeim. Áhugi virðist vaxandi á því að
styrkja og efla lifandi menningarstarfsemi, enda er það einu sinni
svo að menningar- og menntunarstig ræður mestu um almenna far-
sæld og hvort þjóðin getur af sér afreksfólk. Sama á hvaða sviði
það er.
Einar K. Guðfinnsson sjávarútvegsráðherra
er bjartsýnn um að illvígum deilum um
sjávarútveginn linni
Fiskistofa til Hafnarfjarðar um
miðjan desembermánuð
Árni M. Mathiesen fjármálaráðherra vill samræma
starf stofnana sem vinna í matvælaeftirliti
Flugrekstrardeild Landhelgisgæslunnar
fær EASA-vottun
Friðun viðkvæmra hafsvæða nauðsynleg
til að vernda kóral á hafsbotni
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Björgvin Guðmundsson, Eggert Þór Aðalsteinsson, Hjálmar Blöndal, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Á hægri leið
Economist | Eftir að 26 ára löngu tímabili borgara-
styrjaldar lauk fyrir þremur árum mjakast Afríku-
ríkið Angóla til aukinnar vel-
sældar að mati Economist.
Angóla, sem er næstmesti
olíuframleiðandi Afríku, framleiðir um eina millj-
ón tunna á dag og er talið að framleiðslan muni tvö-
faldast til ársins 2008. Olían leggur til um helming
af þjóðarframleiðslunni en með hækkandi olíu-
verði hafa tekjur ríkisins aukist. Á síðasta ári óx
hagkerfið um tólf prósent og erlendir fjárfestar
streyma til landsins sem aldrei fyrr. Þrátt fyrir að
mikill árangur hafi náðst við það að hemja verð-
bólgu, sem enn telst vera óðaverðbólga, og fjár-
lagahalli hafi minnkað, eru hendur stjórnvalda
bundnar við frekari uppbyggingu. Þjóðin er skuld-
sett og stór hluti framtíðartekna af olíuframleiðslu
hefur verið sleginn út á krít. Misskipting auðs er
enn mikil, þar sem 70 prósent þjóðarinnar lifa í
sárri fátækt, auk þess sem spilling er landlæg.
Veiki maðurinn, sterki maðurinn
Financial Times | Financial Times veltir því fyrir sér
hvort Ítalía hafi tekið við af Þýskalandi sem veiki
maðurinn í Evrópu. Í kjölfar afsagnar fjármálaráð-
herrans Domenicos Siniscalco er út-
litið í ítölsku efnahagslífi allt annað
en bjart og ekki bætir úr skák að
staða ríkisfjármála er í lamasessi.
Margir evrópskir kollegar Domen-
icos töldu að hann væri sterki mað-
urinn til að takast á við efnahags-
samdráttinn og berjast gegn aukn-
um ríkisútgjöldum sem óhjákvæmilega munu
fylgja í aðdraganda þingkosninga á næsta ári. Með-
al annars var það álit manna innan Evrópusam-
bandsins að hann væri rétti maðurinn til að koma
fjárlagahalla ítalska ríkisins undir þrjú prósent
fyrir árslok 2007 sem er krafa af hálfu sambands-
ins. Hagfræðingar innan Alþjóða gjaldeyrissjóðs-
ins eru nú uggandi yfir minnkandi framleiðni og
hærri framleiðslukostnaði í ítölskum iðnaði.
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Sá hljómur og
list þessarar
frábæru fram-
varðasveitar
íslenskra tón-
listarmanna
hefur þó aldrei
notið sín til
fulls hér á landi.
Þar hefur þurft
ferðalög til
og heimsóknir
í tónlistarhús
erlendra borga.
bjorgvin@markadurinn.is l hjalmar@markadurinn.is l eggert@markadurinn.is
haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markaðurinn.is
Þór Sigfússon
framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs
Íslands
O R Ð Í B E L G
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
Hljóðleg bylting
Mest öll umræða um opinberan rekstur hefur snúist um gjaldahliðina – hvernig
draga megi úr útgjöldum. Sú umræða er brýn. Hins vegar þurfa stjórnvöld að
skoða hvernig hugsanlegt er að upphugsa nýjar leiðir til að fjármagna verkefni
með samstarfi við einkaaðila og frekari hvata fyrir fyrirtæki og einstaklinga til
að leggja ýmsum velferðar-, mennta- og menningarmálum lið.