Tíminn - 16.05.1976, Blaðsíða 19

Sunnudagur 16. mai 1976.
TÍMINN
19
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Biaðaprent h.f.
Vegvillt fólk
Einu sinni var það vonglöð trú margra, að bættur
hagur, nógur matur, góð hibýli, minni þrældómur
og meiri menntun myndi sjálfkrafa gera manninn
betri. í þeirri trú hófust litt skólagengnir menn
handa i þessu landi, þar sem varla var til nokkurt
mannaverk, sem til frambúðar gat verið, og nálega
mátti sýnast sem við óyfirstiganlega erfið-
leika væri að etja.
Nú höfum við fyrir augum stórkostlegri mann-
virki og atvinnutæki en þessa menn hefur órað
fyrir, og þéttriðnara og viðameira skólakerfi en
nokkrum þeirra hefur i hug komið. Við höfum einn-
ig hreppt margvisleg mannréttindi, sem ekki voru
nema óljós draumur i upphafi aldarinnar. En þvi
miður er þjóðfélagið sjálft áreiðanlega ólikt þvi
mannfélagi, er þeir sáu i hillingum. Fegurð lifsins
hefur ekki orðið samstiga rýmri efnahag og finni
húsakynnum — hugsunarhátturinn ekki göfgazt til
jafns við skólamenntunina.
Þvi er ekki að leyna, að eitthvað hefur farið meira
en litið úrskeiðis hjá okkur. Við erum vegvilltara
fólk en ömmur okkar og afar voru um aldamótin, og
aldrei virðast fleiri hafa verið i þessu landi fjarri
þvi að kunna fótum sinum forráð.
Hér verður ekki fjölyrt um, hvað þessu kann að
valda, enda mun enginn kunna þá sögu. Vafalaust
eru orsakirnar margþættar. En það er komið á
elleftu stundu, að menn reyni að gera sér grein fyrir
þvi, hvar rætur margs konar ófarnaðar, sem að
okkur steðjar, kunna að liggja.
Sá sjúkleiki samfélagsins, sem aldrei hefur orðið
berari en einmitt nú, er mikil ógnun. Hann getur
orðið okkur þyngri i skauti en berklarnir urðu lik-
amlegri heilsu manna framan af öldinni. Og þessi
andlegi faraldur, sem leitt hefur svo marga út i fen
og forað, verður ekki læknaður i skyndi.
Drykkjuskapur, eiturlyfjaneyzla, skemmdarverk
og afbrot, stór og smá, eru ekki orsök, heldur sjúk-
dómseinkenni. Hvað er það, sem hefur lamað sið-
ferðisþrótt svo margra og kippt undan þeim lifs-
grundvellinum? Það er spurning, sem riður á að
leita við svara.
Dómaraembætti
Alkunna er, að oft hefur orðið, bæði fyrr og siðar,
ágreiningur um skipan manna i embætti, enda ekki
hugsanlegt að gera að allra geði, þegar velja skal
einn úr hópi umsækjenda, sem margir hverjir
kunna að hafa flest það til að bera, sem embættið
krefst. Iðulega eru deilur, sem af sliku spretta, þess
eðlis, að afdráttarlausum rökum verður ekki við
komið.
Eigi að siður er það mikils vert, að settar séu
reglur, sem stuðla að þvi, að vandað sé sem bezt til
alls undirbúnings að vali embættismanna. Þetta
er i mörgum tilfellum gert með þvi að láta um-
sagnaraðila fjalla um umsóknirnar.
Nú fyrir nokkrum vikum flutti ólafur Jóhannes-
son dómsmálaráðherra frumvarp um ráðgjafar-
nefnd, sem á að fjalla um umsóknir um dómara-
embætti áður en veiting fer fram. Á hæstiréttur að
tilnefna einn mann i nefndina, stéttarfélag dómara
annan og dómsmálaráðuneytið hinn þriðja. Álit
þessarar ráðgjafarnefndar á dómsmálaráðherra
siðan að hafa til hliðsjónar við endanlega veitingu
dómaraembætta.
Að sjálfsögðu er það mikilvægt, að hinir hæfustu
og traustustu menn gegni dómarastörfum i landinu, .
og er þetta eitt þeirra frumvarpa, sem dómsmála-
ráðherra hefur flutt með það fyrir augum að koma
sem beztri skipan á dómsmálakerfið. —JH
ERLENT YFIRLIT
Ford tapar á Afríku-
för Kissingers
Reagan telur hana merki um undanhald
Kissinger og Nyerere, forseti Tansanlu
SVO viröistsem flest ætli aö
snúast gegn Kissinger siöustu
mánuöina, sem hann skipar
embætti utanrikisráöherra
Bandarikjanna. Þetta viröist
t.d. ætla að gilda um feröalag
hans til Afríku. Það var vafa-
litiö farið i þeim tilgangi, að
styrkja álit og áhrif Banda-
rikjanna i Afriku. Jafnfrant
yrði þaö svo Ford forseta til
álitsauka heima fyrir.
Hvorugt viröist ætla að heppn-
ast. Kissinger markaöi þó i
feröalagi sínu mungleggraen
áður afstööu Bandarikjanna
til málefna Afriku, jafnhliöa
þvi, sem þar kom fram meiri
og vinsamlegri skilningur á
þeim en áöur. Þetta gilti ekki
sizt um afstööuna til Rodesiu,
en þar tók Kissinger mun
ákveðnara undir þaö en áöur,
aö Bandarlkin vildu stuðla aö
meirihlutastjórn blökku-
manna þar, jafnhliöa þvi, sem
hann lofaði fullri þátttöku
Bandarikjanna I viöskipta-
banninu, sem Sameinuðu
þjóöirnar hafa lýst á Rodesiu,
en hingað til hafa Bandarlkin
ekki framfylgt þvi, nema aö
takmörkuðu leyti. Þótt þessi
breytta afstaða Bandarikj-
anna mæltist heldur vel fyrir I
Afriku, fylgdi þvi yfirleitt sú
viöbót, að þetta væri of litiö og
kæmi of seint. Þess má þó
vænta, aö fylgi Bandarikin
áfram þeirri stefnu, sem
Kissinger markaöi, muni þaö
bæta sambúö þeirra og
Afrikumanna I framtlðinni ,en
til þess þarf vitanlega meira
en skyndiferöalag bandariska
utanrikisráöherrans og nokkr-
ar ræöur, sem hann flytur I
sambandi viö þaö. Allt veltur
á, aö stefnunni verði framfylgt
i verki. Nú blöa þvi Afriku-
menn og sjá hverju fram vind-
ur. Fyrr verður ekki felldur
endanlegur dómur um
árangurinn af Afrlkuför
Kissingers.
Þvi má segja, aö húp hafi
a.m.k. ekki enn boriö þann
árangur I Afríku, sem
Kissinger og Ford ætluöust til.
Það hefur svo ekki bætt úr
skák, að hún rifjaði upp mjög
klaufaleg afskipti þeirra af
borgarastyrjöldinni i Angola.
Ef farið heföi veriö eftir ráö-
um þeirra, heföu Bandarikin
dregizt inn i styrjöldina viö
hliö þeirra, sem fyrirsjáanlegt
var aö myndu tapa, og annað
hvort heföi þá álitshnekkir
Bandarikjanna oröiö enn
meiri eða þau oröiö að hefja
beina stríðsþátttöku. Banda-
rikjaþing bjargaöi hér heiöri
Bandarikjanna meö því að
neita aö fara aö ráöum þeirra
Kissingers og Fords.
HEIMA I Bandarikjunum
hefur Afrikuför Kissingers
vafalítið oröið Ford til
hnekkis, þótt tilgangurinn
væri annar. Keppinautur hans
I prófkosningunum, Ronald
Reagan, hefur kappsamlega
reyntað notfæra sérhana sem
nýtt dæmi um undanhald
Fords og Kissingers i utan-
rlkismálum. Reagan segir, að
hún geti vart borið annan
árangur en þann, aö æsa
blökkumenn gegn stjórninni i
Rodesiu, möguleikar til sam-
komulags hafi þvi minnkaö og
hættan á styrjöld aukizt. Enn
einu sinni hafi þeir Kissinger
og Ford tekiö ranga afstööu.
Einkum beina þó Reagan og
fylgismenn hans gagnrýninni
gegn Kissinger, en þeir telja
aö hann hafi ráöið mestu um
þetta. Ford sé i rauninni ekki
annað en litill karl, sem láti
aöra segja sér fyrir verkum og
þá ekki sizt Kissinger.
Margt behdir til, aö þessi
áróöur Reagans og fylgis-
manna hans hafi boriö árang-
ur og eigi sinn þátt i ósigrum
Fords að undanförnu. Fyrir
Ford heföi tvímælalaust verið
bezt, að Kissinger hefði látiö
sem minnst á sér bera meðan
á prófkjörunum stóö, en gagn-
stætt þvi hefur hann sjaldan
veriö meira i sviösljósinu en á
þeim tima.
ÝMSUM getum er aö þvi
leitt, hvað hafi ráöiö þeirri
framkomu Kissingers. Sumir
telja, aö Ford og ráögjafar
hans hafi reiknað skakkt. Þeir
hafi talið þaö liklegt til aö
styrkja Ford, aö tefla Kissing-
er sem mestfram sökum fyrri
vinsælda hans og álits. Aörir
telja, að Kissinger hafi ráöiö
þessu sjálfur og stafi þaö af
þvi, aö hann sé ákveðinn i þvi
aö láta fljótlega af utanríkis-
ráöherraembættinu og sé þvi
farinn að hugsa meira um
söguleg eftirmæli sin en póli-
tiskt gengi Fords forseta.
Kissinger vilji láta þaö sjást
sem bezt, hvaö hann vildi og
hvaö hann áleit og hverju
hann beitti sér fyrir, svo aö
hann geti vitnað siöar til þess,
t.d. ef hann skrifaöi ævisögu
sina. 1 þvi ljósi beri m.a. aö
lita á ummæli hans um þá
hættu, sem vestrænu sam-
starfi geti stafað af þátttöku
kommúnista i rfkisstjórn
Italíu. Hann vilji geta komiö
fram slöar og sagt: Þetta
sagöi ég fyrir og þessu varaði
ég við. Þaö var ekki fariö eftir
ráðum minum og þvi fór sem
fór.
Úr þessum ágizkunum
blaöamanna veröur aö sjálf-
sögöu aldrei skoriö. Hitt virö-
ist vist, aö Kissinger er aö láta
af störfum sem utanrlkisráö-
herra, en hann ætlar ekki aö
hætta aö láta heyra til sín um
utanrlkismál. Þ.Þ.
Reagan hefur lániö meö sér um þessar mundir