Tíminn - 16.05.1976, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 16. mai 1976.
Menn og málofni
„Það hefði mátt ætlast
til annars"
Loftárás hótað
Ólafur Jóhannesson, formaður
Framsóknarflokksins, fjallaði
um flest þau mál, sem nú eru efst
á baugi og mestu máli skipta, i
yfirlitsræðu þeirri, sem hann
flutti á miðstjórnarfundinum um
siðustu helgi. En fyrri hluti ræðu
hans snerist um það mál, sem öll
framtið þjóðarinnar veltur á —
landhelgismálið.
Siðan þessi ræða var flutt hafa
enn gerztnýir atburðir, sem sýna
ljóslega, hviliku offorsi og dfyrir-
leitni Bretar beita okkur i' skjóli
þess, að þeir hafa mikinn her og
vopnabúnað, en við hvorugt. For-
ingi Nimrod-þotu, sem brezka
stjómin heldur þó öðrum þræði
fram, að séu óvopnaðar njósnar-
þotur, hótaði að gera loftárás á is-
lenzkt varðskip við skyldustörf út
af Vestf jörðum. Þetta minnir á þá
daga, þegar þýzkar flugvélar
köstuðu sprengjum og skutu af
vélbyssum á islenzka fiskibáta
við strendur landsins fyrir rúm-
um þrjátiu árum, af þvi að nas-
istastjórnin taldi óviðurkvæmi-
legt, að íslendingar veiddu fisk og
flyttu hann til Englands, til þess
að seðja hungur Breta i nauðum
þeirra I heimsstyrjöldinni.
En ekki grunaði Islendinga þá
að Bretar ættu eftir að hafa uppi
hótanir um og gera sig liklega til
þess að fara eins að gagnvart
varðskipum okkar.
Óbilgjörn
„bandalagsþjóð"
t ræðu þeirri, sem nefnd var 1
upphafi, lýsti ólafur Jóhannesson
þvi, að rikisstjórnin hefði viljað
reyna að leysa deilumál um út-
færslu landhelginnar meö bráða-
birgðasamkomulagi, sem miöað-
ist við að tryggja endanlegt og
fullt forræði Islendinga á fiski-
slóðum si'num, og hefði tekizt aö
gera timabundna samninga i
samræmi við þetta við þjóðir,
sem stundað hafa hér veiðar
undanfarið að nokkru marki.
Bretar einir hefðu komið fram af
slikum hofmóði, að þeir hafa úti-
lokað bráðabirgðasættir.
„Bretar hafa verið svo óbil-
gjarnir i kröfum”, sagði Ólafur,
,,að ekki hefur verið unnt að
gera við þá bráðabirgðasam-
komulag. Hafa þeir stundað hér
ólöglegar veiðar undir herskipa-
vernd, og hafa herskip og
dráttarbátar hvað eftir annað
siglt á varðskip okkar og valdið á
þeim skemmdum, og er sú saga
alkunn.
Landhelgisgæzlan hefur varið
landhelgina svo sem kostur hefur
verið, miðað við aðstæður, og hef-
ur i' raun og veru náð undraverð-
um árangri, ef tillit er tekið til
þess ofureflis, sem við hefur verið
að etja, þar sem er herskipafloti
stórveldis. Framkoma Breta,
bandalagsþjóðar okkar, gagnvart
vopmlausri smáþjóð er illskiljan-
leg, og verður hún vart til þess að
auka hróður hins gamla nýlendu-
veldis.
Vegna þessa ofbeldis Breta
þótti rétt að slita við þá stjórn-
málasambandi. Við höfum leitað
aðstoðar þeirra bandalaga, sem
við erum i' gegn herskipainnrás
Breta, bæði fyrir öryggisráði og
Atlantshafsráði, en án sýnilegs
árangurs. bess er vart að vænta,
að kæra til öryggisráðsins kæmi
aðjniklu haldi, nema til að kynna
málið. baðhefði hins vegar mátt
vænta eindregnari viðbragða af
hálfu NATO en það hefur ekki
reynzt þess megnugt að hefta
flotainnrás einnar bandalags-
þjóðar á aðra, og það hefur ekki
einu sinni treyst sér til þess að
fordæma innrás Breta í orði.”
Varnarlið —
vonbrigðalið
Og Ólafur Jóhannesson hélt
áfram:
„Það fer ekki hjá þvi aö van-
máttur og getuleysi þessa
varnarbandalags hafi orðið Is-
lendingum vonbrigði, og þá ekki
sizt þeim, er sett höfðu traust sitt
á þessi varnarsamtök. Vera má
að við hefðum átt að taka málið
öðrum tökum, en um það dugar
ekki að tala nú, enda ekkert hægt
að fullyrða um það með vissu,
hvort það hefði orðið árangurs-
rikara.
Bandarikin, sem tekið hafa að
sér vörn landsins með sérstökum
samningi, hafa heldur ekki séð
sér fært að láta varnarliðið hlut-
ast til um þessa deilu. Hafa ekki
talið sér skylt að beita varnarlið-
inu til verndar islenzkri land-
helgi. Það skal ekki dregið i efa,
að þannig megi túlka varnar-
samninginn.en hitt hefur valdið
Islendingum vonbrigðum, að
Bandarikin skyldu ekki sjá sér
fært að verða við tilmælum Is-
lendinga um lán eða leigu á einu
eða tveimur strandgæzluskipum.
Og að bandariski utanrikisráð-
herrann, skyldi telja þörf á þvi,
að ganga út úr götu sinni til þess
að tilkynna hinum brezka starfs-
bróður sinum sérstaklega, að
Bandarikin myndu alls ekki láta
Islendingum i té skip. Að minum
dómi hefði mátt ætlast til annarra
viðbragða af hálfu Bandarlkja-
manna. Ég get ekki skilið þá
menn, sem lýsa undrun sinni á
þvi, að leita þyrfti til Bandarlkja-
manna meö slík tilmæli. Ég get
ekki skilið þá stjórnmálamenn,
sem láta sér um munn fara um-
mæli, sem einnahelzt verða skilin
á þá lund, að við megum aldrei
gera neitt' sem kemur Banda-
rikjamönnum i illt skap, hvað þá
meira.”
Langt í land
Ólafur lýsti þvi siðan, hvernig
þjóðir þær, sem eru I Efnahags-
bandalaginu og jafnframt ásamt
okkur I Atlantshafsbandalaginu,
hefðu reynt aö beita okkur efna-
hagsþvingunum I þvl skyni að
knýja okkur til undanhalds i
mesta lifshagsmunamáli okkar,
þótt ekki hefðu þær að visu allar
dregið einn taum. „Það fer ekki
hjá þvi, að við Islendingar höfum
iöllum þessum samskiptum orðið
reynslunni rikari” sagði Ólafur,
„og viö hljótum að draga af þeim
okkar lærdóma”. Hinu gætu
menn svo velt fyrir sér, hvernig
atburðarásin hafði orðið, ef við
hefðum verið utan Atlantshafs-
bandalagsins.
Hann vék siðan að hafréttar-
ráðstefnunni og hinum miklu von-
um, sem bundnar eru við niður-
stöður hennar.
„Hitt er þó ljóst,”, sagði hann,
„að hafréttarráðstefnan leysir
ekki þessi mál okkar með eins
skjótum hætti, eins og sumir
hverjir hefðu gert sér vonir um,
og ég vil segja — eins og .vonir
höfðu verið um treystar hjá okk-
ur.
Jafnvel þó að svo fari, að haf-
réttarráðstefnan taki upp þá
stefnu, sem okkur er sæmilega
hagkvæm I þessum efnum, þá er
það ljóst, að nokkur timi liður,
þar til endanlegniðurstaða fæst i
þeim málum, þvi að það þarf ekki
aðeins til samþykkt hafréttarráð-
stefnunnar sem slikrar, heldur
þurfa þau riki, sem að ráðstefn-
unni og hennar samþykktum
standa, sem þar verða gerðar, að
staðfesta samninginn, eða full-
gilda hann — eins og það er kall-
að, og það getur tekið nokkuð
langan tlma, þó að ég vilji ekki
vera með neina spádóma I þvi
sambandi.”
Við eigum
fámennum hópi
mikið að þakka
Ólafur vék siðan á ný að land-
helgisgæzlunni og frammistöðu
þeirra manna, sem svo mjög hef-
ur mætt á um langt skeið. Hann
sagði:
„Ég sagði áöan, að Landhelgis-
gæzlan hefði náð undraverðum
árangri, og það sýndi sig einmitt
þegar togaraflotinn sigldi burt af
Islandsmiðum nú fyrir skömmu,
og vildi ekki aftur snúa, nema
hann fengi fyrirheit frá brezku
rikisstjórninni um aukna vernd
og skaðabætur. Þau fyrirheit hafa
þeir nú fengið, að minnsta kosti
að nokkru leyti, og hafa þess
vegna snúið aftur á miðin hingað
eins og kunnugt er, en þó eru það
færri skip en oftastnær hafa verið
hér á miðunum.”
Siðan gat hann viðbragða
brezkra stjórnvalda, og hinni
harkalegu aðför brezkra herskipa
að varðskipum okkar, er á eftir
fylgdi, þegartuttugu og einu sinni
var I einni og sömu lotu gerð til-
raun til þess að sigla á Óðin, siglt
á Baldur og tvisvar gerð ótviræð
tilraun til þess að sökkva Tý eða
hvolfa honum með þvi að sigla á
fullri ferð á siðu hans með stuttu
millibili.
„Þetta eru alvarlegir atburðir
og bera ekki vitni um sáttahug
Breta”, sagði Ólafur. „Samtsem
áður er það svo, að þó að mönnum
hitni i hamsi við þessar aðfarir,
þá mega menn ekki láta það útaf
fyrir sig ráða sinum gerðum og
ákvörðunum i þessu máli, þvi að i
raun og veru er þetta ekkert ann-
að en það, sem alltaf hefúr mátt
búastvið aö fýrir gæti komiö og
átt sér stað, en sýnir auðvitað
hversu fjarri þau orð eru sem
ýmsir hafa látið sér um munn
fara, og það meðal annars menn,
sem vilja kallast ábyrgir stjórn-
málamenn, — að við værum búin
að vinna stríðið á miðunum.”
Eins og vikið var að áður hefur
það svo bætzt við siðan þessi orð
voru töluð, að Bretar, með ótak-
markað vopnavald á bak við sig,
hafa ógnað okkur með loftárásum
á litlu varðskipin okkar. Það er
siðferði, sem talar sinu máli.
Samúð Norður-
landaþjóða
I lokaorðum sinum um land-
helgismálið sagði Ólafur:
„Sannleikurinn er sá, að við
höfum átt takmörkuðum skilningi
að mæta i þessu máli, þegar
Norðurlandaþjóðirnar eru frá
skildar, en þær hafa með sam-
þykktum sinum, sýnt okkur skiln-
ing og veitt okkur siðferðilegan
styrk. Það ber að meta og þakka,
en staðreyndin er einnig sú, að i
þessari baráttu höfum við ekki á
aðra að treysta en okkur sjálfa.
Ekki er samt vafi á þvf að mál-
staður okkar mun sigra að lokum
og þá ekki hvað sizt vegna
ákvörðunarBandarikjanna og
Kanada, og raunar fleiri, um út-
færslu á næsta ári.
Hitt er ekkert nýtt, heldur
gömul saga, að ef til vill verðum
við úr þvi sem komið er, að sætta
okkur við að geta ekki farið allra
beinustu leiö að markinu. öllum
landhelgisdeilum, og þær eru nú
orðnar 4, er við höfum átt I við
Breta og Þjóðverja, hefir lyktað
með einhvers konar bráðabirgða-
samkomulagi. Enþaðhefur alltaf
I hvert og eitt skipti verið þannig
um hnúta búiö, að þaö samkomu-
lag hefur fært okkur nær hinu
endanlega marki, og aðalatriðið
hér er eins og endranær auövitað
leikslokin sjálf, það er að segja aö
ná markinu.”
Þaðreynir á þrek og æðruleysi
að heyja slika baráttu sem land-.
helgisbaráttan er, þegar annars
vegar er jafn óvæginn og tillits-
laus aðili og Bretar, sem ekki
skirrastvið að beita hvers konar
kúgunaraðferðum, af þvi að við
erum fámenn þjóð. Ekki hvarflar
að neinum, að þeir hefðu hagað
sér á svipaðan hátt gagnvart t.d.
Norðmönnum, ef þeir hefðu haft
forystu um landhelgisútfærslu.
En i þraut skal manninn reyna.
Og hér er það i húfi, sem er fyrir
öllu: Framtíð Islands. Við vinn-
um þessa deilu hvorki i dag né á
morgun. En við vinnum hana
samt, þótt það verði ef til vill ekki
jafnfljótt og við hefðum viljað né
heldur allt fáist i einni svipan, er
við teljum okkur eiga rétt á og
þörf okkar myndi vissulega krefj-
ast.
— JH