Tíminn - 13.06.1976, Blaðsíða 20

20
TÍMINN
Sunnudagur 13. júni 1976
sjóróöri frá Látrum á sama bátn-
um. Móðurafi minn hrapaði til
dauðs i Látrabjargi, þegar hann
var þar að fuglatekju. En fugla-
tekja var mikið stunduð i Látra-
bjargi, allt fram á mina daga.
Flestir bændur i hreppnum munu
hafa haft meira eða minna gagn
af fuglatekjunni i Látrabjargi,
þótt aðeins fáir þeirra ættu
Bjargið.
— Fórst þú kannski einhvern
tíma til fuglatekju i Bjargið?
— Ég fór aldrei það sem kallað
er „á bjarg”, það er aö segja til
þess að siga i það. En við að eign-
astSaurbæá Rauðasandi, varð ég
einn af eigendum Látrabjargs,
þvi að hluti þess fylgdi jörðinni.
Og einu sinni fór ég það sem kall-
að er „undir bjarg”. Það er ekki
gert nema i mikilli stillu, þvi að
þarna er óskaplega brimasamt.
Þá er lent undir bjarginu, þar
sem hægt er, — en það er óviða —
og sföan er klifrað upp i bjargið
eftir eggjum, og einnig er hugs-
anlegt að ná fugli með þeim hætti.
— Við gerðum þetta einu sinni,
nokkrir félagar, og mér er enn i
minni, þegar við vorum að labba
tveir, undir bjarginu. Allt i einu
heyrði ég hávaða fyrir aftan hæl-
ana á mér. Það hafði þá komiö
steinn, einhvers staðar lengst of-
an úr bjargi og skollið i fjöru-
grjótinu, rétt aftan við hælana á
mér, en framan við andlitið á fé-
laga minum, sem var rétt á eftir
mér. Aðalhættan þarna er nefni-
lega sú, að grjóthrun lendi á
mönnum, en útilokaðer aðheyra
grjóthrunið, fyrr en steinarnir
skella á fjörunni. Þarna má
Bjargið heita lóðrétt, og þvi koma
steinarnir hljóðlaust i loftinu, en
velta ekki niður skriður og kletta
á leið sinni.
— Leið ykkur félögunum ekki
ilia á eftir?
— Við uröum ekkert hræddir,
en auðvitað munaði ekki miklu,
að ekki kæmi nema annar okkar
heim.
Bjargferðir lögðust meö öllu
niður áriö 1926, en þá fórust tveir
ungir menn i Bjarginu. Annar var
einkasonur foreldra sinna, en þau
voru meðal eigenda Bjargsins.
Niu árum áður fórst fermingar-
bróöir minn þarna við fuglaveið-
ar. Þær voru stundaðar að nótt-
unni, því að þá var fuglinn við
Bjargið. Nú stóð svo á, að faðir
drengsins sem fórst hafði verið
niðri i Bjargi mikinn hluta nætur,
og var orðinn mjög þreyttur.
Þegar hann hafði látið draga sig
upp, bauðstsonur hans til þess að
fara niður og festa fuglakippurn-
ar á vað, eins og alltaf var gert,
áður en fuglinn var dreginn upp.
Faðir drengsins þáði þetta, en þá
vildi svo til, að steinn losnaði úr
berginu, lenti á höfði drengins og
dauðrotaði hann samstundis. —
Eftir þessi tvö slys, einkanlega
það seinna, þegar ungu mennirnir
tveir fórust, hafa reglulegar
bjargferöir með öllu lagzt niður.
Þó kemur fyrir, að einstaka mað-
ur leggi leið sina I Bjargiö, aðal-
lega sér til gamans, til þess að ná
sér I egg, en annað er þaö ekki.
Félagslif og
baðstofumenning
— Hvernig var félagslffið hjá
ykkur, þegar þú varst að alast
upp fyrir vestan?
— Félagsllfiö var' mjög liflegt,
sérstaklega eftir að ungmennafé-
lag var stofnað, en það geröist
1909-1910, ef ég man rétt. Þá var
Eyjólfur Sveinsson frá Lamba-
vatni nýkominn frá námi i Noregi
og orðinn barnakennari I hrejpn-
um. Þvi starfi gegndi hann til
dauðadags. Hann var föðurbróðir
Magnúsar Torfa Ólafssonar fyrr-
verandi ráðherra. — Eyjólfur
stofnaði ungmennafélag I sveit-
inni, og flest ungt fólk gekk I þaö,
— og reyndar sumir bændur Uka,
þótt þeir væru orðnir miðaldra
menn, eða meira.
Ég tel, að þetta ungmennafélag
hafi haldið uppi mikilli menning-
arstarfsemi. Það voru haldnir
umræðu- og skemmtifundir til
skiptis á hálfs mánaðar fresti alla
vetur. Þar fór fram upplestur,
ræðuhöld og margt fleira. Haldiö
var út skrifuðu blaöi, sem lesið
var úr á fundunum, og þannig
mætti lengur telja. Viö urðum að
gera svo vel og lesa upp, þótt viö
værum aöeins börn að aldri, og
sumum þætti sjálfsagt viður-
hlutamikið aö eiga aö standa upp
og flytja mál sitt I Jieyranda
Skor. Hér lagöi Eggert Ólafsson upp I seinustu sjóferð slna. Löngu slðar
var reistur viti á mjórri undirlendisræmu viö Skor, og þaö er hann sem
viðsjáum hér. Neöst á einum kanti vitans er minningartafla úm Egg-
ert ólafsson, þar sem meöal annars er letrað eitt erindið úr kvæði
Matthiasar Jochumssonar, „Þrútið var loft og þungur sjór...”, og hafði
Sigurvin Einarsson forgöngu um þá framkvæmd og fjáröflun til henn-
ar.
Stakkadalur i Rauðasandshreppi. Hér fæddist Sigurvin Einarsson og ólsthérupp. — Myndín er tekin eftir
að jörðin var komin I eyði.
SÚ KYNSLÓÐ ÍSLENDINGA,
sem fæddist um siðustu aldamót,
er um margt öfundsverö, þótt hún
hlyti aö alast upp við knappari
fjárhag og lakari aðbúnaö hið
ytra, en þau börn, sem nú eru að
vaxa úr grasi. Það kom I hlut
þessarar kynslóðar að veita við-
töku samvinnustefnu og ung-
mennafél. skap á mótunarárum
þessara hreyfinga.og hún var vel
istakk búin til þess, hafandi á bak
við sig aldagamla Islenzka
sveitamenningu. Það er þvi sizt
að undra, þótt úr þessum jarövegi
hafi sprottiö margir ágætir ein-
staklingar, sem meðdugnaði sin-
um og framsýni hófu þjóðina úr
fátækt og skiluðu henni fram „tii
áfangans, þar sem við stöndum.”
Stiklað á stóru
Einn þessara manna er Sigur-
vin Einarsson, fyrrverandi al-
þingismaður. Hann varð góðfús-
lega við því að veita Timanum
viðtal, og viö skulum heyra hvað
hann hefur að segja.
— Ert þú ekki Barðstrending-
ur, Sigurvin?
— Jú. Ég er af Rauðasandi, en
það er vestasta sveitin i Vest-
ur-Barðastrandasýslu. Rauði-
sandurinn sjálfur er á milli
Bjargtanga og Skorar, þar sem
Eggert ólafsson lagði frá landi i
siöasta sinn.
Þarna, á Rauðasandi, ólst ég
upp til átján ára aldurs, en þá
hættu foreldrar minir búskap.
Auðvitað fékkst ég við öll algeng
sveitastörf. Bærinn minn heitir
Stakkadalur. Sumir segja að
hann heiti Stekkadalur, og hafi
upphaflega verið stekkur frá höf-
uðbólinu Saurbæ, sem er næsti
bær. En ekki vil ég fullyrða hvort
réttara muni vera.
— Er Stakkadalur góð jörö?
— Nei,jörðiner örlitið kot, ekki
stærra en svo, að túnið fóðraöi
eina kú, og ég held að kindumar á
búi foreldra minna hafi aldrei
orðið fleiri en á milli sextiu og
sjötiu. Faðir minn hlaut þvi aö
stunda vinnu utan heimilis, og
sömuleiðis bræður minir, þegar
þeir höfðu aldur til, enda gerðu
þaö flestir. Ég hygg, að nær allir
ungir menn, og reyndar margir
bændur lika, hafi stundaö sjó,
aðallega á vorin. Sumir vom á
skútum. Þeir fóru að heiman i
marzeðaaprilogkomuekki heim
aftur fyrr en i ágúst. Lifsbjörg
þessa fólks var að hálfu leyti, ef
ekki meira, frá sjónum komin,
eða þá að vinna var stunduð á
Patreksfiröi.
, Af mér er það að segja, að ég
reri tvær vertlðir, við aðbúnað,
sem ekki myndi þykja merkileg-
ur nú á dögum. Verbúðirnar voru
verri hús en nokkur hesthúskofi
og öll aðstaöa næsta frumstæð.
— En hvenær hleyptir þú heim-
draganum og fórst aö freista gæf-
unnar I nýju umhverfi?
— Ég kom fyrst til Reykjavlk-
ur hauslið 1918, — ég var þá átján
ára. Þá hafði ég ákaflega mikla
löngun til skólanáms, en vissi þó i
sannleika litið, hvort sú ætlan
myndi takasteða ekki. En nú stóð
ekki betur á en svo i Reykjavik,
að spænska veikin var þar i al-
gleymingi, og af þeim sökum lá
skólahald að mestu leyti niöri til
áramóta. En i ársbyrjun 1919
komst ég i Samvinnuskólann,
sem þá var aö stiga sin fýrstu
spor. Þar var ég til vors, en hélt
þá heim og var hjá bróður minum
næsta ár. Að ári liðnu, það er að
segja vorið 1920 fór ég alfarinn að
heiman og settist i Kennaraskól-
ann um haustið. Kennaraprófi
lauk ég vorið 1923, næsta haust
varð ég skólastjóribarnaskólans I
Ólafsvik, gekk i hjónaband þá um
haustiö og fluttist vestur, þar sem
ég var skólastjóri i niu ár.
— Varst þú ekki Ilka lengi
kennari I Reykjavik?
— Jú, að Ólafsvikurdvölinni
lokinni fluttumst við hjónin með
börn okkar hingað til Reykjavik-
ur. Hér varð ég kennari við
Barnaskóla Reykjavikur og
gegndiþvi'starfium tiu ára skeið.
Seinna tók ég mér önnur störf
fyrir hendur, enda voru kennara-
laun þá, eins og nú, allsendis ó-
fullnægjandi til þess aö sjá fjöl-
skyldu farboröa með þeim. A
sumrin stundaöi ég ýmsa vinnu,
aöallega á Suðurlandi, en 1937
stofnuðum við bræðurnir ásamt
nokkrum öðrum litið iðnfyrirtæki.
Ég tók þar við bókhaldi og gjald-
kerastörfum, og siðar við starfi
framkvæmdastjóra. Þarna vann
ég í tuttugu og sex ár.
Eftir að ég eignaðist Saurbæ á
Rauðasandi, bjó ég þar i nokkur
ár, en hafði ráðsmann, þvi að ég
var búsetturhér í Reykjavik. Svo
leigði ég Saurbæ, bændur komu
og fóru eins og gengur, og loks fór
jörðin í eyði. Fyrir þremur árum
seldi ég hana svo færeyskum
manni, sem nú býr þar.
Ariö 1956 varð ég þingmaður'
Barðstrendinga, og eftir aö kjör-
dæmabreytingin var gerð, 1959,
þingmaður Vestfjarða, og var það
til 1971.
Þetta eru þá helztu drættirnir i
ferli mihum, og eru ekki stór-
brotnir á neinn hátt. ,
i nágrenni við
Látrabjarg
— Ert þú Barðstrendingur i
ættir fram?
— Já. Föðurætt min er úr Vest-
ur-Barðastrandasýslu, en móður-
ættin er að öðrum þræði úr Aust-
ur-Barðastrandasýslu. Um for-
feður mina hef ég ekki margt að
segja. Ég veit, að langafi minn,
Ólafur Gunnarsson, og faöir hans,
Gunnar Höskuldss., fórust báðir i