Tíminn - 13.06.1976, Blaðsíða 18

Tíminn - 13.06.1976, Blaðsíða 18
18 TÍMINN Sunnudagur 13. júni 197B Örlagaríkasti fundurinn um landhelgismálið Krá aftalfundi Sambandsins aö Bifröst. Eysteinn Jónsson, stjórnarformaöur, f ræftustól og til hliöar vift hann Erlendur Einarsson, forstjóri og Agusl Porvaldsson, fundarstjöri. Mdttlaus gagnrýni Þaft er almennt álit, aft Is- lendingar hafi náft eins hag- kvæmum samningum i Osló og frekast var hægt aft gera sér vonir um. Einkum sé þaft þó mikilvægt, aft Bretar hafa fallift frá sögulega réttinum svonefnda og viftur- kennt yfirráft Islendinga yfir 200 mllna fiskveiftilögsögunni. Vegna þessa ákvæftis 1 Osló- ar-samningnum geta Islendingar nú hrósaft fullum sigri i barátt- unni fyrir 200 mflna fiskveiftilög- sögunni og þurfa ekki aft bifta eftir endalokum hafréttarráftstefn- unnar, sem óvist er hvenær veröa. Gagnrýni sú, sem enn er haldift uppi af andstæftingum samnings- ins, sýnir gleggst þá vifturkenn- ingu, sem hann hefur hlodft. Svo máttlaus er hún og fátækleg. Segja má aft hún felist einkum i eftirgreindum þremur atriftum: 1. Vifturkenning á 200 mflunum heffti fengizt innan ekki langs tima, þvi aft Efnahagsbandalagift muni færa fiskveiftilögsögu þátt- tökurikjanna út i 200 milur áftur en langur timi lifti. Vafalaust kemur aft þvi, aft Efnahags- bandalagsrflcin fylgja hér for- dæmi Islands eins og önnur strandriki, en þaft getur vel dreg- izt I nokkur misseri. Alveg er augljóst, aft þaft verftur ekki fyrir 1. desember. 2. Islendingar gátu ekki samift um aft heimila Bretum veiftar næstu sex mánufti, þvi aft þeir geta raunverulega ekkert látift af hendi. Hér er þvi sleppt, aft Bret- ar hefftu haldiö áfram óleyfileg- um veiftum, ef ekki heffti verift samift, og vafalaust náft meira en 35 þús. smál., sem yfirleitt er tal- ift hámark þess, sem þeir geta veitt samkvæmt samningnum. Þá hefftu þeir ekki heldur viftur- kennt friöunarsvæftin, og haldift áfram hinu stórfellda smáfiska- drápi, sem þeir stunduftu áftur. Þaö er ekki litilvægt aft geta dreg- ift úr þvi. Bókun sex Þriftja atriftift i gagnrýni and- stæöinga Oslóarsamningsins fjallar um svonefnda bókun sex. Sagt er, aft vafasamt sé, hvort bókun sex, sem felur i sér vissar tollalækkanir i löndum Efnahags- bandalagsins, gildi nema I sex mánufti. Islendingar reikna ekki meö þvl, aö Efnahagsbandalagift fari hér aö öskum Breta, en setj- um samt dæmift svo upp, aft svo verfti. Helztu talsmenn stjórnar- andstæftinga, eins og Lúftvik Jósepsson, hafa margoft sagt, aö bókun sex skipti engu höfuömáli i landhelgisbaráttunni. Hún hefur ekki veriö i gildi undanfarin ár og Islendingar samt getaft selt sjávarafuröir sinar. Verftlag á þeim fer nú einnig hækkandi utan landa Efnahagsbandalagsins. Þótt bókun sex hafi nokkra þýftingu, heffti verift fjarstæöa aft skipta á henni og viöurkenninguá 200 milunum. Þaft er lika vert athugunar, aft falli bókun sex aft- ur niftur, missir þýzki landhelgis- samningurinn einnig gildi sitt. Fundur, sem réði úrslitum Þaft hefur aft sjálfsögftu vakift athygli, aft meginmunur er á Oslóar-samningnum og þeim hugmyndum Croslands, sem for- sætisráftherra og utanrikisráft- herrakomu meft heim eftir könn- unarviftræftur vift hann. Þessi meginmunur er sá, aft i upphaf- legum tillögum Croslands fólst engin vifturkenning á 200 mflun- um og engin yfirlýsing um, aft þorskastrift gæti ekki hafizt aftur, þegar samningstimanum lyki. Full ástæfta er til aft rekja þaö, sem leiddi til þessara mikiivægu breytinga á upphaflegum tillög- um Croslands og Osló- ar-samningnum. Eftir aft for- sætisráöherra og utanrikisráö- herra komu heim eftir könnunar- viöræfturnar, hófust fundarhöld um þaft hjá flokkunum, hvort hefja ætti samningsviftræftur viö tíreta á grundvelli tillagna Cros- lands. Stjórnarandstaftan hafnafti strax öllurr. viftræöum. Heffti hún fengift aft ráfta, væri þorskasiriftift enn i fullum gangi ogengin viftur- kenning fengin. Þingflokkur Sjálfstæftisflokksins samþykkti fyrir sitt leyti á einum stytzta fundi i sögu sinni, aft viftræftur skyldu hafnar á grundvelli þeirra hugmynda, sem Crosland haföi varpaft fram. Þingflokkur og framkvæmdastjórn Framsóknar- flokksins ræddu málift á löngum fundi, þar sem nær allir viftstádd- ir tjáftu skoftun sina. Hún var ein- róma á þá leift, aft þvi afteinsbæri aft gera samninga vift Breta, aft þorskastrift hæfist ekki aö nýju og viftunandi vifturkenning fengist á yfirráftum Islendinga. 1 hug- myndum Croslands var ekki neitt aft finna um þessi atrifti, eins og áftur er sagt. Ráöherrar Fram- sóknarflokksins fengu siftan um- boft til aft vinna aft málinu á þess- um grundvelli. Þaft var fyrsteftir aft nokkur vissa var fengin um þessi atrifti, aft rikisstjórnin ákvaft aft hefja samningaviftræft- ur vift Breta. Þótt margir sögulegir fundir hafi verift haldnir um landhelgis- málift, hefur áreiftanlega enginn þeirra haft slflc úrslitaáhrif á gang þess og framannefndur fundur þingflokks og fram- kvæmdastjómar Framsóknar- flokksins. Þriðja aflið Þetta er ekki I fyrsta sinn, sem Framsóknarflokkurinn hefur verift hift öfluga þriftja afl, sem hefur ráftift mestu um gang land- helgismálsins, og áorkaft þvi, aft sú leift var farin sem hyggilegust var. Þótt þjóftin hafi oftast staöift saman um meginstefnuna I land- helgisbaráttunni, hefur oft greint á um vinnuaftferftir og leiftir. Lengst til vinstri hafa staöift þau öfl, sem aldrei hafa viljaft semja vift þjóftir Vestur-Evrópu um þessi mál, m.a. vegna þess, aft þau hafa viljaft nota þau til aft koma á ágreiningi milli lslands og Atlantshafsbandalagsins. Lengst til hægri hafa hins vegar verift þau öfl, sem hafa verift reiftubúin til samninga, m.a. sök- um þess, aö þau hafa óttazt aft ella gæti risift hættulegur ágrein- ingur milli Islands og annarra þjóöa Atlantshafsbandalagsins. Þriftja aflift hefur svo staftift þarnaá milli.Þafthefur ekkineit- aft aft semja undir öllum kringumstæöum, en þaft hefur heldur ekki viljaft samninga um neitt, sem kalla mætti afarkosti, eins og t.d. málskot tii Alþjóöa- dómstólsins. Þaft hefur þvi afteins. viljaö semja, aft lslendingar mættu vel vift una. Oslóar-samningurinn er árangur slflcra vinnubragfta. AAisheppnað ráðabrugg Þeir atburftir hafa gerzt I sam- bandi vift landhelgismálift sein- ustu mánuftina, aö reynt hefur veriö af vissum leifttogum verka- lýöshreyfingarinnar aft koma á bandalagi meö stjórnarandstööu- flokkunum. Afhálfusumra þeirra hefur ekki verift farift dult meft, aft þetta ætti aft vera upphaf aft póli- tiskri hreyfingu eöa jafnvel nýj- um flokki, sem kæmi i staft stjórnarandstöftuflokkanna þriggja. Fyrsta sameiningar- skrefift átti aö veröa sameiginleg yfirlýsing Alþýftuflokksins og Al- þýöubandalagsins um þaft, aö þeir tækju þátt i rikisstjórn annaö hvort báöir efta hvorugur eins og fram kom hjá Gylfa Þ. Gislasyni i sjónvarpsþætti I vetur. Samstaft- an i landhelgismálinu átti aft vera eins konar prófun á þvi, hvernig tækist aft fylkja verkalýftshreyf- ingunni og stjórnarandstöftu- flokkunum saman I eina fylkingu. Gæfi þaft góöa raun, yröi haldift á- fram á þeirri braut. Sú reynsla, sem þegar er feng- in, lofar sannarlega ekki góftu fyrir feftur þessarar hugmyndar. tJtifundurinn, sem var haidinn til aft mótmæla þýzka landhelgis- samningnum, var meft fámennari útifundum, sem fjöldasamtök hafa beitt sér fyrir i höfuöborg- inni. Þó varft útifundurinn, sem þessir aftilar héldu til aö mót- mæla Oslóarsamningnum, miklu fámennari. Hann varft langsam- lega fámennasti útifundur, sem fjöldasamtök hafa beitt sér fyrir i Reykjavik, og raunar ekki sóttur nema af tryggasta stuftningslifti stjórnarandstöftuflokkanna. Hinn mikli fjöldi, sem myndar verka- lýftshreyfinguna, lét ekki sjá sig. Eftirminnileg mótmæli Meft þsssu voru hinir óbreyttu liftsmenn verkalýftshreyfingar- innar ekki aðeins aft tjá hug sinn til Oslóarsamningsins. Þeir voru einnig aft tjá hug sinn til þess ráðabruggs umræddra leifttoga verkalýftshreyfingarinnar, aö ætla aft gera hana flokkspólitiska og beita henni fyrir sameiginleg- an vagn Alþýöubandalagsins og Alþýftuflokksins. Meginþorri ó- breyttra liösmanna verkalýfts- hreyfingarinnar er þeirrar skoö- unar, aö hún eigi aft ptarfa sem ó- flokkspólitisk hagsmunasamtök launþega. Þvi marki sinu eigi hún m.a. aö ná meft þvi aö fylkja launafólki saman um hagsmuna- málin, án tillits til þess hvar þeir eru I flokki. Slik breift samstaöa sé liklegust til aft tryggja mest á- hrif verkalýössamtakanna. Þetta var sjónarmift Hannibals Valdimarssonar, þegar hann beitti sér fyrir eins konar þjóft- stjórn i Alþýftusambandinu. Meft þvi aö láta Alþýöusambandiö ganga i bandalag meft stjórnar- andstööuflokkunum I landhelgis- málinu hefur þessi regla verift þverbrotin. Alþýöusambandift hefur gerzt flokkspólitiskur aöili. Þessu hafa óbreyttir liösmenn verkalýftsfélaganna nú mótmælt á eftirminnilegan hátt. Vonandi verftur þaö til þess, aft viðkom- andi leiötogar þeirra hverfi af þeim villigötum, sem þeir hafa veriö á slftustu mánuftina. Þróttmikil hreyfing Aftalfundur Sambands Isl. sam- vinnufélaga var haldinn aft Bif- röst I Borgarfiröi I byrjun þessa mánaftar. Aö vanda flutti for- stjóri þess, Erlendur Einarsson, Itarlega skýrslu um rekstur þess á siftastliftnu ári. Af henni má glöggt ráfta, aö samvinnuhreyf- ingin heldur áfram aft vera þrótt- mikil og vaxandi félagsmála- hreyfing. Þannig nam heildar- velta Sambandsins um 22,2 mill- jöröum króna á árinu 1975, efta 47,2% meira en á árinu áftur. Rekstrarafkoma var heldur betri en árið áftur, en tekjuafgangur varö 235,7 millj. kr., þegar búift var aft draga frá opinber gjöld, vexti og afskriftir. I árslok 1975 voru sambandsfélögin 49 og fé- lagsmenn þeirra um 40 þús. Heildarvelta félaganna á árinu 1975 nam 32,3 milljörftum króna, efta 46% meira en á árinu 1975. Söluskattur er hér innifalinn. Á árinu sýndu 26 þessara félaga hagnaft, sem nam samtals um 70 millj. kr., en 17 sýndu halla, sem nam um 88 millj. króna. Halli allra félaganna varö þvi um 19 milljónir króna, en afskriftir þeirra nema 228 millj. króna. Fjárfesting var alimiklu meiri hjá Sambandinu 1975 en 1974. Haldið var áfram byggingu nýju birgftastöftvarinnar i Reykjavik, og var varift 477 millj. kr. til þeirra framkvæmda á árinu. Þá bættist viö skipakost Sambands- ins nýtt Jökulfell, og nam sú fjár- festing 270 millj. kr. Fjárfesting i byggingum og vélum Iftnaöar- deildar nam 72 millj. kr. Loks var variö nokkrum tugum millj. kr. til véla- og tækjakaupa. Atvinnulýðræði Stefnt haffti verift aft þvi, aft at- vinnulýöræði yrfti aftalumræftu- efni aöalfundar SIS og flutti Axel Gislason, framkvæmdastjóri fræftsludeildar, itarlegt erindi um þaft mál. Þaft sýnir glöggt, aö samvinnuhreyfingin fylgist meft timanum, aö fundurinn gerfti þetta mál aft helzta viöfangsefni sinu. Miklar umræftur urftu lika um málift og skoftanir nokkuö skiptar, enda er hér um mikift og vandasamt stórmál aft ræfta. Aö umræftum loknum, var sam- kvæmt tillögu stjórnarinnar sam- þykkt aft veita tveimur fulltrúum starfsmanna sæti á stjórnarfund- um meft málfrelsi og tillögurétt, og veröur annar þeirra frá Starfs- mannafélagi SIS, en hinn frá Starfsmannafélagi verksmiftja SIS á Akureyri. Verðbólgan Verftbólgan haffti aft sjálfsögftu mikil áhrif á rekstur Sambands- ins á árinu 1975. Rekstrarkostn- aftur jókst um 41,7%. Laun hækk- uftu um 35,6%, vextir um 29,4% og opinber gjöld um 50,9%. 1 lok skýrslu sinnar, vék Er- lendur Einarsson nokkrum orö- um aö efnahagsmálum þjóftar- innar og varafti sterklega vift þeirri miklu hættu, sem stafafti af verftbólgunni. Almenningur þyrfti aö gera sér betri grein fyrir þessari hættu. Launastéttirnar þyrftu t.d. aö gera sér grein fyrir þeirri eignatilfærslu, sem hlytist af henni. Þeir riku yrftu rikari, en hinir fátæku fátækari. Óhjá- kvæmilegt væri aft hefja nýja sókn gegn verftbólgunni, ef þvi verr ætti ekki aö fara. Þ.Þ.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.