Tíminn - 25.06.1976, Blaðsíða 20

20
TÍMINN
Föstudagur 25. júní 1976
Agúsf Jónsson:
Misskilningur leiðréttur
varðandi nútíma
súgþurrkunaraðferð
Bjarni Guömundsson, kennari
á Hvanneyri, ritar grein i Tlmann
1. júnl s.l., þar sem hann andmæl-
ir upplýsingum, sem ég haföi lát-
iö Timanum i té, og birtust i blaö-
inu 25. mai s.l. Ég þakka Bjarna
vinsamleg orö I minn garö, en vil
um leiö leyfa mér aö gera nokkr-
ar athugasemdir.
Reynsla min og notenda
Teagle-blásarans kemur heim viö
það, sem segir I upplýsingum frá
Teagle, sem ég fékk birtar I Tim-
anum. Þar var stiklað á stóru, en
þeir, sem hafa frekari áhuga á
málinu, geta'fengið upplýsingar
hjá mér. Ég get ennfremur full-
yrt, aö Teagle-blásarinn er ekki
einungis góöur fyrir ,,Teagle-aö-
ferðina”, eða „lágmarksblást-
urs” aöferöina („the system of
Minimum Blow”). Hann hefur
enn fremur eftirtalda kosti:
1. Hann er kraftmesti blásarinn,
sem nú er á markaöinum til hey-
þurrkunar. Hann getur blásiö á
móti 18 3/4 þumlunga vatnssúlu
mótþrýstingi I heyi, miöaö viö, I
flestum tilfellum, 4 þumlunga eöa
I mesta lagi 6 þumlunga mót-
þrýsting hjá öörum blásurum.
Mótþrýstingur i heyi i hlöðum á
Islandi hefur komizt I 12 tommur
meö Teagle blásara, en i 14
þumlunga vatnssúlu I Bretlandi.
Heyið „lokast” þá oft, og venju-
legir blásarar verða þá vindvana
(„Wind Bound”) með ófyrirsjá-
anlegum afleiöingum, ikveikju
o.fl.
2. A Teagle-blásaranum er bæði
mótþrýsti- og loftmagnsmælir, og
þvi er auövelt að fylgjast meö
gangi blástursins.
3. Teagle-blásarinn er ódýr, og
mun ódýrari en aðrir blásarar.
4. Teagle-blásarinn hefur lika
reynzt sérlega vel til aö blása
heyi inn I turna og hlöður, meö
þar tilgeröum stokk, sem bændur
gea auöveldlega smiöaö sjálfir
meö litlum tilkostnaði.
5. Teagle-blásarinn hefur lika
veriö notaöur, meö góöum ár-
angri, til aö blása saman heyi á
velli.
Fjöldi ánægöra notenda Teagle-
blásarans eru nú á íslandi, og vii
ég leyfa mér aö birta hér nokkur
sýnishorn þvi til sönnunar.
Ennfremur er hér birt afrit af
bréfi frá landbúnaöar- og sjávar-
útvegsráöuneytinu brezka. Þetta
bréf sýnir niöurstööur efnagrein-
inga á heyi, sem verkað var meö
Teagle-blásara og „lágmarks-
blásturs ’ ’-aðferöinni.
Súgþurrkunar blásari af gerö-
inni Teagle TMF/Bl hefur verið
notaöur I þrjú sumur á Gunnars-
holtsbúinu á Rangárvöllum.
Blásarinn er mjög auðtengdur viö
hvaöa dráttarvél sem er, og þar
af leiðandi auöfluttur á milli
staða. Engin bilun hefur átt sér
stað og blásarinn hefur reynzt
sérstaklega vel, og er mjög af-
kastamikill, jafnvel i hlööum sem
eru allt aö 4000 rúmmetrar aö
stærð.
15. mai 1973
Sveinn Runólfsson.
Undirritaður hefur notað Súg-
þurrkunarblásarann af Teagle-
gerö, sem er sérstaklega til þess
að verja hey frá ofhitun.
Eins og kunnugt er þá hefur
gnýbláarinn, sem er fyrst og
fremst ætlaöur til innblásturs á
heyi verið notaöur til súgþurrk-
unar I smærri hlöður.
Þar sem súþurrkunarblásarinn
af gerðinni Teagle, hefur verið
reyndur I Gunnarsholti meö mjög
góöum árangri og sérstaklega i
stærri hlöðum, mæli ég eindregiö
með honum — og hann er tvi-
mælalaust langbezti blásarinn
sem hér hefur veriö notaöur til
súgþurrkunar.
Páll Sveinsson
Blessaöur og sæll, ég ætla aö
pára nokkrarlinur um blásarann,
mér likar vel viö hann og heyin
koma vel út I hlöðunum, ég hirti
mikið hey I eitt skipti af 3 hektur-
um svona á að gizka háif þurrt og
er það gott hey, ég lét ekki hitna I
þvi yfir 4 stig, það er nauðsynlegt
fyrir þá sem hey verka að eiga
mæli til að fylgjast með hitanum,
Blásarinn er gott tæki, gott aö
fara meö hann á milli hiaða.létt-
ur i notkun og blæs mikið og fylgir
vindinum vel eftir, er léttur i
vinnslu. Ég notaði Allas
Chalmers 1946 til aö snúa honum
og var það létt fyrir hann.
7. marz 1971.
Kristinn Siggeirsson,
Hörgslandi
Munnlegt vottorö frá merkum
bónda I Rangárvallasýslu 1972,
bónda, sem á Teagle-blásara:
„Teagle-blásarinn minn var
notaður til aö blása hita úr heyi i
hlööu hjá bónda, sem reynt haföi
aö nota „kanónu” til verksins i 2
sólarhringa, án árangurs. Hitinn I
heyinu hafði sifellt hækkaö, og
heyiö var komiö á ikveikjustig,
enda þótt blásið væri stööugt meö
„kanónunni”.
Það tók aðeins tvær klst. að
blása hitanum úr heyinu með
Teagle-blásaranum.
(í þessu tilviki, sem er dæmi-
gert um þaö, hvernig Teagle-
blásarinn bjargar heyi frá bruna I
hlöðu, sem reynt var aö púa I meö
„kanónu”, er Teagle-blásarinn
notaður sem „eldvarnartæki”).
Loks birti ég hér afrit af bréfi
frá landbúnaöar- og sjávarút-
vegsráöuneytinu brezka. Þetta
bréf sýnir niöurstööu efnagrein-
inga á heyi, sem verkað var meö
Teagle-blásara og aöferð þeirri,
sem kennd er viö „lágmarks-
blástur”:
Hér meö staðfesti ég niöurstöö-
ur efnagreininga á tveim sýnum
af heyi, sem gefnar voru upp sim-
leiöis. Niðurstööurnar eru, sem
hér segir:
% þurrefni
% hrá eggjahvita i þurrefni
% tréni I þurrefni
Akvaröaö sterkjugildi
Akvörðuö meltanleg hrá eggja-
hvita
Sýni A Sýni B
NC/3/464 NC/3/465
86.8 87.1
16.6 16.4
34.4 33.5
41 42
10.1 10.0
Bæöi sýnin eru mjög lik hvort
ööru, og er I þeim minna af tréni
og meira af eggjahvitu en I meðal
heyi.
Eftirfarandi upplýsingar frá
Teagle tel ég rétt aö komi fram:
„Margar tegundir myglu-
sveppa eru til, en i heyi myndast
mygla venjulega á fimm dögum i
raka, hita og þar, sem vantar
loftræstingu. Ef rignir eftir að
heyiö hefir veriö baggaö (litlu
skiptir þótt baggarnir séu blautir
I gegn eða aðeins rakir), þá er
rétt að hirða baggana strax
(meðan þeir eru ferskir), blása I
þá svo fljótt, sem auðið er, og inn-
an fimm daga, og mun þá erfitt aö
sjá, að baggarnir voru nokkurn
timann blautir. Óskynsamlegt er
talið að láta baggana liggja á
vellinum til þurrkunar, þvi aö I
góöu veöri léttist bagginn ekki um
nema 1/4-1/2 kg. á dag. og miklu
meiri llkur eru á þvi, aö baggarn-
ir safni meira vatni en þeir losna
viö.
Jafnvel þótt „lágmarks blást-
urs” aöferðin sé oft misnotuö og
oft naumlega notuð, hefir fengizt
betra hey meö Teagle blásara en
venjulega verkaö hey. Þeir, sem
ekki nota þessa aðferð ná ekki
góöum árangri. Meö blásara, sem
ekki blæs nægilegu magni lofts I
gegnum heyiö, þarf að blása stöö-
ugt daga og jafnvel nætur, en meö
Teagle blásara er þaö óraunhæft
á sama máta og að bjarga ónýtu
heyi.
„Lágmarks blásturs”aöferðin
getur þó jafnvel bjargaö 18-20
daga gömlu heyi, ef ekki hafa
skolazt úr þvi næringarefni.
Astæöur fyrir slælegum árangri
með „lágmarks blásturs” aöferð-
inni eru:
1. Aö nota blásarann of mikiö
(mjög slæmt).
2. Aö reyna að nýta ónýtt hey.
". \ö nota of litinn loftgang fyrir
baggastæöur, eöa loftgangur
(„tunnel”) fellur saman (kemur
stundum fyrir).
4. Að slá grasið of snemma og
bagga það of fljótt og of þétt
(kemur sjaldan fyrir).
Auðvelt er að forðast þessi mis-
tök.
Ekki má nota aðra blásara en
Teagle blásara fyrir „lágmarks-
blásturs-aðferðina, þar sem oft
má búast við 14 tommu vatnssúlu
mótþrýstingi.
Bjarni Guðmundsson telur að-
ferð þá, sem ég hefi nú kynnt
bændum og kalla mætti „lág-
marks blásturs” aðferðina en hún
er nú notuð i Bretlandi meö góö-
um árangri, forkastanlega, valda
fóðurtjóni og myglu og i raun á-
kaflega litiö skylda súgþurrkun
heys.
Þvi miöur þarf ég aö svara
þessum fullyröingum og alvarlegu
ásökunum i minn garö, en um er
að ræða eitthvert þýðingarmesta
vandamál þjóöarinnar, heyverk-
un, sem ekki ber að hafa í flimt-
ingum, allra sizt af þeim, sem
leiðbeina eiga bændum i vanda
þeirra.
Mun ég hér reyna að fræöa hinn
unga mann á sama máta og ég
hefi reynt að fræöa bændur um
súgþurrkun á heyi allt frá þvi 1944
að ég kynnti þeim fyrst súg-
þurrkunaraðferð bandarikja-
manna. Gleymum ekki aðalatrið-
inu I meðferð þessa máls, en þaö
ætti aö vera: Aö bjarga grasi og
gera það aö sem beztu heyi.
Til þess að „lágmarks blást-
urs”-aðferðin komi aö notum þarf
öflugan blásara. Teagle blásarinn
er eini blásarinn, sem ég þekki,
sem er nógu kraftmikill fyrir
þessa aöferö. Ef blásiö er I óbund-
iö hey I hlöðu, þarf aö vera I henni
súgþurrkunarkerfi, ef nota á
nefnda aðferð. Þess vegna kalla
Bretar aðferðina nútima súg-
þurrkunaraöferö. Aöferöin er, aö
minu mati súgþurrkunarað-
ferö. Þar sem B.G. hefir enn
ekki gert tilraunir meö Teagle
blásara og notað hina eiginlegu
„lágmarks blásturs”-aðferö get-
ur hann ekki staðhæft að þurr-
efnistap I heyi verði meir en við
stanzlausan blástur með venju-
legum blásurum. Efnistap það,
sem hann bendir á I niðurstöðum
tilraunar, sem hér hefir verið
gerð, bendir til þess, aö um of-
hitnun hafi verið aö ræða og aö
ekki hafi verið notaöur nægilega
kraftmikill blásari hvorutveggja
rangt, ef reyna átti umrædda að-
ferð.
Ekki getur Bjarni þess, að
myglu hafi oröiö vart i heyinu,
sem blásiö var hita úr við netnda
tilraun, en væntanlega hefir hita-
stigið I heyinu farið upp fyrir
kjörhitastig myglusveppsins, þ.e.
55 gr. C. og skýrir þaö efnistapiö.
Prófessor S.J. Watson og M.J.
Nash I Skotlandi telja, að hey sé
vel verkað, ef hitinn i þvi fer ekki
yfir 49 gr. C. Þar sem hey, sem
þurrkað er meö „lágmarks blást
urs”-aðferðinni verkast viö
kröftugan blástur, sem er for-
senda fyrir notkun aöferöarinnar,
hefir ekki komið fram mygla I
heyi, sem verkaö er meö
þurrkunaraöferö þessari I Bret-
landi. Sé loftræstingin I heyinu
nægilega kröftug, en það veröur
aðeins tryggt meö góöu súg-
þurrkunarkerfi, ætti aö fást vel
verkaö og þvi myglulaust hey
meö „lágmarks blásturs” aöferð-
inni.
Bjarni dæmir umrædda aöferö
forkastanlega án sannana, en
gefur sér þær forsendur, aö hey
verkaö með aðferð Breta brenni
og mygli. Hvers vegna eru þá
ekki aðferöir þær, sem hér eru nú
notaðar dæmdar forkastanlegar.
Við votheysverkun tapast allt að
50%, og heyrzt hefur 70% þurr-
efnistap nefnt. Þetta bendir til
þess að votheyið hafi hitnaö mjög
mikið. Við vallþurrkun telja Bret-
ar þurrefnistap geta oröið 20% og
allt að þvi 50%. Við kögglun á heyi
verður og efnistap, og við þurrk-
un verður efnistap, sem fer eftir
lengd þurrktima og hitastigi (vex
i beinu hlutfalli við þessa þætti).
Við heyverkun ber einnig að lita á
gæöi heysins, sem úr grasinu
fæst. Einnig ber að meta gæöi
grassins hverju sinni. Um gæðin
ræðir Bjarni ekki neitt.
Þar til ég kynntist Teagle blás-
urunum og „lágmarks blásturs”-
aðferð Breta, var ég andvigur
þvi, að bændur létu hitna i heyi,
og ekki af ófyrirsynju. Hins vegar
var mælt meö blæstri hita úr heyi
á Hvanneyri, hér áöur fyrr. Nú er
öldin önnur: Ég hef kynnzt
blásara, sem gerir þetta mögu-
legt, en þá er aðferðin orðin for-
kastanleg.
Samanburðarreikningar
Bjarna Guðmundssonar á kostn-
aði við notkun blásturs hita úr
heyi og notkun oliu til þurrkunar
eru vart svaraverðar. Þar er lagt
að jöfnu efnistap við verkun heys-
ins og það, aö heyinu væri full-
verkuðu, hreinlega brennt, svo
sem gert er viö oliu. Annarsvegar
metur Bjarni kostnaö hitaeininga
i einu kg af oliu og hins vegar I
jafnhitagildi þess I fullverkuðu
heyi. Hvað um kostnaö viö oliu-
brennsluna? Og hvers vegna er
verið að verka hey á Islandi án
oliu, ef ekkert af grasinu má
rýrna við verkunina? Ég er hins-
vegar ósammála Bjarna um það
að efnistap viö notkun aðferðar
Breta sé nærri svo mikið, sem
Bjarni telur. Ef leggja ætti kapp á
að tapa sem minnstu þurrefni
heysins þyrfti að hraöþurrka hey-
ið viö lágt hitastig. Þetta er ekki
auðvelt að gera á hverjum bæ á
Islandi, og ekk-i hagkvæmt nema
við sérstök skilyrði.
Þess ber að geta, að Teagle fyr-
irtækið selur lofthitara, sem
tengja má við Teagle blásarana,
en verð hitarans er um þriðjung-
ur af verði blásarans. Reynsla
Breta er þó sú, að hagkvæmara
reynist að nota „lágmarks blást-
urs,”-aðferðina en að nota oliu til
hitunar við súgþurrkun á heyi.
Við hitun á lofti um 10-15 gr. C við
súgþurrkun við jarðvarma hefir
þurrktiminn verið styttur úr vik-
um i daga hér á landi. Þurrkun
við vægan hita er þvi auðveldur
möguleiki með Teagle tækjum, ef
aukakostnaðurinn við það er við-
ráðanlegur, en meta verður all-
an aukakostnað, þegar borið er
saman við súgþurrkun án hitunar
með oliu hvort sem blásiö er i
heyið stanzlaust eða ekki.
Um notkun súgþurrkunar á Is-
landi er það að segja, að allt of
viöa hefur verið vikið frá þeim að
ferðum, sem ég mælti með og
ráðlagði I upphafi. Viða er nú not-
uð rimlagólf og margvisleg af-
brigði upprunalegu súgþurrkun-
artækjanna, og allt of viða eru
notaðir vindvana blásarar, svo
nefndar „kanónur”, með hörmu-
legum afleiðingum, sem, að von-
um, eru harðlega gagnrýndar.
Þess má og geta, að Bretar
telja, að fá megi betra hey með
Teagle blásara og „lágmarks-
blásturs”-aðferðinni, en með
stöðugum blæstri með lélegum
blásara, sem getur orðið vind-
vana.
Einnig er talið, að við vall-
þurrkun á heyi I Bretlandi tapi
heyið A-fjörefni, karótini, blað-
grænu og leysanlegum næringar-
efnum, eða allt að 20-50% þurr-
efnis.
Þá ber að leggja áherzlu á það,
að við notkun „lágmarks blást-
urs”-aðferðarinnar á að nota
hitamæla og rakamæla til að
fylgjast með hitun heysins.
Niðurlag
Ég hef ekki neina löngun til að
deila persónulega við Bjarna
Guðmundsson, en þar sem hann
segir að ég hafi „villzt af hinni
réttu braut’,’, langar mig að
benda honum á, að það sem Tim-
inn birti um súgþurrkun þriðju-
daginn 25. mai s.l. voru ekki
einkaskoðanir minar, heldur bein
þýðing á upplýsingum, sem
Teaglehefur sentfrá sér. Ég vildi
aðeins gefa bændum og öðrum,
sem áhuga kynnu að hafa á þessu
máli, kost á upplýsingum frá
fyrstu hendi (frá framleiðandan-
um sjálfum), án þess að leggja
neinn dóm á það sjálfur. En eins
og ég hef lýst hér að framan, þá
styður reynsla min þær niður-
stöður, sem Teagle hefur sent frá
sér, ogbirtust iTimanum 25. mai.
Agúst Jónsson.
BILA-
PARTA-
SALAN
auglýsir
Nýkomnir varahlutir í:
Taunus 17M 1966 módel.
Taunus 17M 1968 og 1969 módel.
Saab.
Peugeot 404.
Chevrolet 1965.
Benz sendiferðabil 319.
Willys 1954 og 1955.
Gipsy jeppa á fjöðrum.
BÍLAPARTASALAN
Höfðatúni 10.
Simi 1-13-97.
Sendum um allt land.