Tíminn - 13.02.1977, Blaðsíða 7

Sunnudagur 13. febrúar 1977
7
Helgarspjall
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Alþingismenn
Vilhjálmur Hjálmarsson
Nyir spámenn hafa risiö upp.
„Krossferö” þeirra gegn
tilteknum einstaklingum er
andstyggileg og raunar ný af
nálinni héöra. HUn er jafnframt
háskaleg, þvi vegiö er aö mann-
oröi og mannhelgi á lúalegan
hátt. Eigi siöur er háskaleg si-
byljan aö Alþingi sé óalandi og
óferjandi og svo dómstólarnir,
þvi þar er vegið beint aö sam-
eiginlegum meiöi lýöræöis og
réttaröryggis. En slikt er flá-
ræði höfunda, aö þeir berja sér
stöðugt á brjóst og segjast vera
verðir réttlætis og sannleika!
Hér um gilda aöeins hin fleygu
orð: Vei yöur, þér hræsnarar.
Alls óskyldar þessu eru mál-
efnalegar umræður um þessar
stofnanir, Alþingi og dómstóla,
sem fram fara öðru hvoru. 1
þessu greinarkorni verður
hvorki fjallað um þær umræöur
né heldur almennt um siöskrif-
in, heldur aðeins minnzt á nokk-
ur þau atriöi, sem varöa störf
islenzkra alþingismanna sér-
staklega.
Klögumálin ganga á
vixl
Alþingismönnum er þrásinnis
álasaö fyrir sambandsleysi viö
kjósendur, viö kunnáttumenn á
sérsviöum, forsvarsmenn sveit-
arfélaga, við aöila vinnu-
markaðarins o.s.frv. En á sama
tima er þeim og hallmælt fyrir
aö vera þrælar sérfræöinga og
embættismanna og þý kjósenda
sinna.
Sannleikurinn er vitaskuld sá,
að hér veröur aö fara bil beggja
ogaö seint mun takast aö þræöa
gullna meöalveginn svo ekki
verði aö fundið. En ýmis frávik,
sem ævinlega má benda á, gefa
ekkert tilefni til að hafa uppi
þann djöfulgang, sem nú dynur
yfir. Hann á ekkert skylt viö
hollráð og heilbrigða gagnrýni.
Sibyljan um siðleysi alþingis-
manna, heimskupör og ræfil-
dóm á ótal sviðum er til þess
eins fallin að ófrægja Alþingi
fslendinga sem stofnun og grafa
undan áliti þingsins i augum
þjóöarinnar. Séu sviviröingarn-
arhins vegar krufnar til mergj-
ar i' einstökum atriöum kemur i
ljós, aö eitt rekur sig á annars
horn. Hef ég áöur látið i ljósi þá
skoöun, aö t.d. Austfiröingar,
sem ég þekki auðvitaö bezt, trúi
þvi alls ekki, hversu oft sem sú
kenning er endurtekin, aö þing-
menn kjördæmisins séu upp til
hópa „glataðir” menn, nema
blaöamönnum i Reykjavik tak-
istum siöiraö siöbæta þá! Þessi
skoöun er byggö á nokkuö
traustum grunni. Þykir mér lik-
legt, aö þannig sé þessu einnig
variö i öörum landshlutum.
„Fyrirgreiðslu-
pólitikin”
Eitt meginefni ófrægingar-
skrifanna er þaö, aö þingmenn
séu önnum kafnir viö ómerki-
legar og jafnvel skuggalegar
„fyrirgreiöslur”. Ég hef verið
viö hús i Alþingi i 28 ár og starf-
andi i stjórnmálaflokki fulla
fjóra áratugi. Er ekki úr vegi,
að mitt sjónarmið komi fram.
Þótt þar sé vitanlega um
persónuleg viðhorf aö ræöa,
veröuraö ætla, aö þau séu jafn-
framt nokkuð almenns eðlis.
Á meöan kjördæmin voru
minni, þá voru persónuleg kynni
alþingismanna og kjósenda al-
gengari en nú. öröugra er um
fólk
vik siðan kjördæmin stækkuöu,
enflestir þingmenn munu reyna
aö vega það upp meö auknum
feröalögum, fundahöldum, föst-
um viðtalstimum o.s.frv. 1 ára-
tugi hafa þingmenn á Austur-
landi veriö mjög mikiö á ferö-
inni og margir farið reglulega
um kjördæmið ár hvert. Hef ég
rakiö þaö atriði i grein i VIsi ný-
lega. Það hefur einnig auðveld-
aö bein samskipti þar, aö þeir
hafa flestir verið bornir og
barnfæddir Austfirðingar elleg-
ar uppvaxnir viö lik skilyröi og
þar eru algeng. Þrátt fyrir
stærð Austurlandskjördæmis og
miklar vegalengdir eru per-
sónuleg kynni þvi enn mjög
mikil. Auk þess hygg ég fólk viti
það, að þingmenn Austfiröinga
eru reiöubúnir aö ræöa viö
hvern sem er án þess að fara i
nokkurskonar manngreinarálit.
Hef ég ekki ástæöu til að ætla,
aö þessu sé á annan veg fariö i
öðrum byggðarlögum.
Næst skal vikja aö nokkrum
einstökum þáttum „fyrir-
greiðslupólitikur”.
Sveitarstjórnarmál
Þingmenn af Austurlandi
hafa náiö samstarf viö sveitar-
stjórnarmenn. Fjölmörg verk-
efni eru fjármögnuð af riki og
sveitarfélögum sameiginlega,
ensveitarstjórnir hafa forgöngu
um framkvæmd þeirra. Alþing-
ismenn fjalla um fjárveitingar
úr rikissjóöi og hljóta aö kynn-
ast málavöxtum frá báöum
hliöum. Þeir dvelja langdvölum
i höfuöstaönum. Ekkert viröist
mér athugavert viö þaö, aö þeir
liðsinni sveitarstjórnarmönnum
eftir föngum meö þvi t.d. aö
fylgjast með framvindu ein-
stakra mála hjá opinberum
stofnunum hér syöra, auk þess
aö veita nauösynlegan atbeina á
Alþingi. Liku gegnir um fleiri
málaf lokka heima i héraöi, bæði
þá, sem rikiö hefur á sinni
könnu og svo tiltekin og oft
vandasöm málefni fyrirtækja
eða einstaklinga.
Ég læt mér i léttu rúmi ligg ja,
þótt skriffinnar þeir, sem ég
hika ekki viö aö kalla rógbera
og niðurrifsmenn suma hverja,
reyni að gera slika „fyrir-
greiðslu” tortryggilega. Mun ég
ástunda hana eftir föngum eftir-
leiðissemhingabtil. Hyggégaö
sama sinnis séu aðrir þingmenn
á Austurlandi og þótt viöar væri
leitað!
Vixlar
Reynt er aö gera það tor-
tryggilegt, aö alþingismenn
selji vixla fyrir einstaka kjós-
endur. Hér get ég aðeins talað
fyrir sjálfan mig, þvi að þessi
þáttur fyrirgreiðslu er yfirleitt
ekki það stór i sniðum, að hann
krefjist samstarfs fleiri þing-
manna. En min saga er svona:
Þaö vantar vixillán og ég er
beðinn liösinnis. (Þetta skeður
ekki mjög oft og ekki er slik
málaleitan kærkomin!) Oft
þekki ég manninn, ella reyni ég
aðafla mér vitneskju. Slðan hef
ég samband við einhvern
bankastjóra, segi þaö sem ég
veit sannast um hagi lánbeið-
anda, sem eftir þaö fer jafnan
sjálfur og ræðir viö bankastjór-
ann, ef þvi veröur viö komiö.
Abyrgöarmann veröur hann aö
útvega sér. — Fyrirgreiöslan er
sem sagt i þvi fólgin fyrst og
fremst aö gefa bankastjóra upp-
lýsingar um viökomandi mann,
sem hann ekki þekkir, hvort
hann sé trúverðugur og liklegur
til aö standa I stykkinu viö
bankann. Get ég ekki séö neitt
athugavert viö slika „þjónustu”
eöa kynningu, enda hef ég reynt
aö gefa þær einar upplýsingar,
sem ætla má aö standist.
Umboðsmaður Alþing-
is.
Margir eru áhugasamir um
aö koma á fót embætti „um-
boðsmanns Alþingis”, sem
greiöir fyrir og leiðbeinir ein-
staklingnum um refilstigu
kerfisins. — Stofnað hefur veriö
félag, sem nefnist réttarvernd.
— Þetta skilég. Á sama hátttel
ég eölilegt, að alþingismaöur
geri þaö, sem i hans valdi stend-
urtil að greiða götu þeirra ein-
staklinga, sem til hans koma
meö áhyggjur sinar og vanda-
mál. Min reynsla er sú, aö slik
tilvik séu ekki yfirþyrmandi
mörg eöa fyrirferöarmikil. Þó
kunna þau á köflum að útheimta
meiri tima en auövelt er að sjá
af. En mannlifið er a.m.k. öör-
um þræöi alls ólikt færibandi i
verksmiðju.
Ég hef heyrt þvi haldið fram,
að þingmenn eigi aö vinza úr
þau atriði, sem vert sé aö sinna
og sleppa hinum, en min reynsla
er sú, að þegar einhver kemur
að ræöa vandamál, þá segi ég
ekki: faröu! — Og nú ætla ég að
skýra nánar hvaö fyrir mér
vakir með dæmum. Vel ég þau
öll úr sama „málaflokki”. Er
það gert að gefnu tilefni, þar
sem blöö hafa nýverið og itrek-
að reynt að gera tortryggilega
„fyrirgreiðslu” við fólk, sem
komizt hefur I kast viö lögin.
Þetta bar mér að gera
1. Maöur nokkur fékk frestun
á refsivist af fjölskylduástæö-
um. Aöur en frestur var liöinn
olii hann óskunda. Ættingi baö
mig aö hlutast tiium, aö maöur-
inn yröi fjarlægður. Ég kom
boðunum áleiðis til réttra aöila.
2. Annar missti ökuleyfi
vegna ölvunar. Hann baö mig aö
kanna, hvort um linun gæti ver-
ið aö ræða og þá hvernig skyldi
eftirleita. Ég útvegaöi umbeðn-
ar upplýsingar.
3. Maður haföi hlotiö sektar-
dóm, gatekki greitt á gjalddaga
og var settur i fangelsi. Upp
kom erfitt fjölskyldumál. Ég
varbeöinn að kynna dómsmála-
ráðuneytinu kringumstæöur
fjölskyldunnar og kanna mögu-
leika á að semja um greiðslur
sektarfjárins. Það geröi ég.
4. Maöur, sem oft haföi brotið
af sér, kom til min. Hann kvaðst
vera búinn aö fá vinnu á ööru
landshorni og vildi nú reyna aö
rifa sig upp og baö um dálitla
fjárhagsfyrirgreiöslu. Ég haföi
ástæðu til aö ætla, aö þetta væri
skrök eitt. Þó baö ég manninn
að koma aftur næsta dag, en
þá haföi ég kynnt mér mála-
vexti.
5. Ég kom i fangelsi. Einn
fanganna tók mig tali. Hann
skýrði frá framtiðaráformum,
sýndi mér þegar fengnar upp-
lýsingar þar að lútandi og baö
mig að afla frekari vitneskju^
Ég reyndi að verða viö þessum
tilmælum og geröi manninum
skriflega grein fyrir niöurstöö-
um siöar.
6. Fangi haföi fengið tiltekinn
frest á afplánun vegna sjúkra-
húsvistar. Hann var fljótur aö
jafna sig, var búinn aö fá vinnu,
vildi fá frestinn framlengdan og
baö mig aö tala máli sinu viö
dóm smálaráðuneytið. Ég
skýröi ráðuneytinu frá heim-
sókn mannsins og málaleitan og
ráðlagöi honum jafnframt að
fara og tala sjálfur máli sinu
þar.
I öllum þessum tilvikum taldi
ég sjálfsagt og eölilegt aö koma
áleiöis óskum viömælenda
minna eöa afla upplýsinga um
hugsanlegan réttþeirra. Enginn
þeirra var búsettur austan-
lands. Tvo haföi ég séö áður,
hina ekki.
Slika fyrirgreiöslu mun ég
inna af höndum eftirleiðis eftir
beztu getu, þegar tilefni gefst
hvaösemhver segir. Sama gild-
irvitanlega um aöra þætti fyrir-
greiðslu. Ég vil gjarnan fyrir
mitt leyti taka alveg af skariö
um þetta i tilefni af þvi dóma-
dagsrugli, sem æ ofan i æ birtist
i fjölmiðlum um „fyrirgreiðslu-
pólitikina”.
Löggjöfin aðalstarf
Meginþátturinn i starfi
alþingismanna fer að sjálfsögðu
fram innan vébanda Alþingis.
Þaö er hins vegar næsta bros-
legt aðhalda þaö starf einvörö-
ungu i þvi fólgiö aö flytja eða
hlýða á ræöur En ótrúlega marg
irviröast álita, aö alþingismaö-
ur sé annað tveggja i frii eöa aö
skrópa þann tima dags og þá
daga, sem hann dvelur utan
þingsala. Hver sem hugsarmál-
ið sér þó auövitaö aö undanfari
ræðuflutnings, tillögugeröar og
ákvarðanatöku er athugun og
könnun margvislegra gagna,
misjafnlega umfangsmikilla
eftir efni málsins. Jafnframt
þessu aöalstarfi koma svo
margvisleg mannleg samskipti
eins og þau, sem hér hafa veriö
nefnd dæmi um.
Aö minni hyggju er þaö þessi
mikla fjölbreytni, sem gerir
starf alþingismanna aölaöandi
þráttfyriróvissu, mikinn eril og
misjafnt mat fólksins. Fer þvi
viös fjarri, aö ég kvarti yfir
minu hlutskipti sem slikur.
Iörunarleysi mitt er þvert á
móti svo algert, aö ég tel þeim
tima vel variö, sem fer i „fyrir-
greiöslupólitikina”, eins og ég
rek og skil þá pólitik, svo lengi
sem hún ekki kaffærir aöalhlut-
verkið, löggjafarstarfiö. —
Alþingismönnum ber aö foröast
filabeinsturna, en halda sig á
jöröu niðri. Og ég staöhæfi: þaö
gera islenzkir alþingismenn upp
til hópa. Þeir ræöa viö fólk án
þess aö fara i manngreinará-
lit og án þess aö set ja hiö fræga
skilyrði: Allt þetta skal ég gefa
þér, ef —. En vitaskuld keppa
þeirum hylli kjósenda. Það felst
i lýðræöisskipulaginu sjálfu,
liggur i hlutarins eöli.
Námsvist i Sovétrikiunum
Sovésk stjórnvöid munu væntanlega veita einum Islend-
ingi skólavist og styrk til háskóianáms I Sovétrfkjunum
háskólaáriö 1977-78.
Umsóknum skal komiö til menntamálaráöuneytisins,
Hverfisgötu 6, Reykjavik, fyrir 5. mars n.k. og fylgi staö-
fest afrit prófskirteina ásamt meömælum. Umsóknar-
eyöublöö fást I ráöuneytinu.
Menntamálaráöuneytiö
9. febrúar 1977
Auglýsið í Tímanum
Kaupum
stimpluð, islenzk fri-
merki á pappír, ótrú-
lega háu verði.
Söfnun
P.O. Box 9112
Reykjavík
Styrkveitingar til norrænna gestaleikja
A' .é þvf sem Ráöherranefnd Noröurlanda hefur til ráö-
stöfunar til norræns samstarfs á sviöi menningarmála er
á árinu 1977 ráögert aö verja um 1.145.000 dönskum krón-
um til gestasýninga á sviöi leiklistar, óperu og danslistar.
Umsóknir umstyrki til slfkra gestasýninga eru teknar til
meöferöar þrisvar á ári og lýkur öörum umsóknarfresti
vegna fjárveitingar 1977 hinn 1. mars n.k. Skulu umsóknir
sendar Norrænu menningarmálaskrifstofunni f Kaup-
mannahöfn á tilskildum eyöublööum sem fást f mennta-
málaráöuneytinu, Hverfisgötu 6, Reykjavfk.
Menntamálaráöuneytiö
9. febrúar 1977.