Tíminn - 13.02.1977, Blaðsíða 9

Sunnudagur 13. febrúar 1977
9
HVER VAR
Vidkun Quisling, sem gaf
föðurlandssvikurum f veröldinni
nýtt heiti. j—,
VIDKUN
QUISLING ?
Menn vita svo sannarlega
hver Vidkun Quisling var og
hvaö hann var. A hinn bóginn
hefur gengiö verr aö segja skil á
þvi, hvers vegna hann var þaö,
sem hann varö. Um þetta hafa
veriö skrifaöar bækur.
Hver var Quisling? Svariö
kemur fljótt og greitt: Hann var
Norömaöur og leiðtogi norska
nazistaflokksins, dæmdur til
dauöa fyrir fööurlandssvik aö
lokinni siöari heimsstyrjöldinni
og tekinn af llfi 24. október 1945.
Nafn hans hefur ekki gleymzt.
Fólk minnist hans ekki aðeins i
Noregi, heldur vitt um lönd, og
meðal fjöldamargra þjóöa eru
þeir, sem feta i slóö hans, nefnd-
ir kvislingar. Drykkjusvolinn,
sem skipaðihliðstætt sæti i Dan-
mörku, hefur aftur á móti fyrir
löngu horfið inn á myrkvaö sviö,
og hver man lengur heiti hins
hrottafengna flokksformanns i
Hollandi? En Vidkun Quisling,
hinn hreintrúaði maöur, gæöa-
maður aö eigin dómi — hann
hefur hlotiö langversta útreiö:
Hann er hræöilega ljóslifandi i
endurminningunni.
Quisling er gáta, sem margir
hafa reynt aö ráða. En þaö er
ekki auövelt. Meöal þeirra, sem
viö þetta hafa fengizt, eru sál-
fræöingar og geölæknar. En á
þeirra vegi verður sá þröskuld-
ur, að aldrei fór fram á honum
viðhlitandi geðrannsókn, áöur
en hann var dæmdur. Mönnum
var brátt i brók á þeirri tiö. Þaö
var aöeins stuözt viö lauslega
athugun, og samkvæmt henni
var hann talinn hafa veriö
ábyrgur geröa sinna. Aö auki
fyrirskipaöi svo dómstóllinn
rannsókn á heila hans, en ekkert
óeðlilegt kom fram viö þá rann-
sókn.
Sérfræöingar þeir, sem hafa
fjallað um lif hans og athafnir,
hafa komizt að ólikri niöur-
stööu. Flestir hallast þó aö þvi,
aö hann hafi ekki veriö meö öllu
heill, og átt hefði aö nægja aö
dæma hann i ævilangt fangelsi.
En dauöahegning hafi veriö sett
i norsk lög i þvi skyni að beita
þessu ákvæöi gegn Quisling og
verstu óþokkunum i liöi hans.
Þess var litilvon, að honum yröi
sjálfum vægt, þótt viöurkennt
heföi veriö i tæka tiö, aö hann
þjáöist af ofsóknarhræöslu.
Þetta var haustiö 1945, og dóm-
stólunum og stjórnarvöldum
var mest i mun aö gera sem
fyrst upp sakirnar viö hand-
bendi Þjóðverja.
Varla fer milli mála, aö Quis-
ling var óvenjulegur maöur og
öörum ólikur. Menn velta þvi
fyrir sér, hvenær fór aö bóla á
þessu. Skólafélagar segja, aö
hann hafi veriö dugmikill og
viökunnanlegur. Hann skaraöi
fram Ur i stærðfræöi. Hann fékk
mjög háa einkunn i liösforingja-
skólanum. Hann læröi rúss-
nesku, og vegna þess náms átti
hann kost á þvi að vera hjálpar-
maöur Friöþjófs Nansens, er
hann stjórnaði umfangsmiklu
liknarstarfi meöal allslauss
flóttafólks frá Rússlandi og
Armeniu eftir heimsstyrjöldina
fyrri. Quisling gegndi þar ýms-
um verkefnum i fimm ár, og á
þeim árum kvongaöist hann.
Kunnugt er, aö Quisling lagöi
snemma óstjórnlegt hatur á
Sovétrikin og bolsivikka. Hann
fór snemma aö ala meö sér stór-
germanskar hugmyndir, og
þessar hugmyndir tengdi hann
Rússlandi. Þegar Trotski fékk
dvalarleyfi i Noregi, skrifaði
hann Hákoni konungi langt og
ruglingslegt ákæruskjal, og
stefndi geiri sinum gegn ríkis-
stjórninni norsku, jafnaðar-
mannaflokknum og verkalýös-
hreyfingunni allri. Næsta ótrú-
legt er, aö árið 1932 er hann tal-
inn hafa boðið norskum
kommúnistum hjálp til þess að
mynda rauðliðasveitir, og hail-
ast flestir að þvi, aö þaö hafi
verið klaufaleg tilraun til þess
að koma af staö ófriöi og
kveikja þá hugmynd stjórnar-
valda, aö þeim væri ögrað.
Um þetta leyti var hann þó
sjálfur varnarmálaráðherra —
tók við þvi embætti 1931 og
gegndi þvi til 1933, og stóö fyrir
miklum ofsóknum og málaferl-
um gegn vinstrisinnuðum sam-
tökum og einstaklingum.
Jafnaöarmannaflokkinn bar
hann þeim sökum, aö hann
undirbyggi vopnaöa uppreisn
með hjálp Sovétrikjanna.
Um þetta leyti skrifaöi hann
bók, sem aldrei var prentuö, og
fjallaöi ritiö um heimspekihug-
myndir hans. Þar er taliö, aö
mörgu hafi ægt saman.
Hann skynjaöi fljótt, að hann
áttisálufélagaiHitler. Ariö 1933
stofnaöi hann nazistaflokk, sem
hann kallaði Nasjonal Samling
— Þjóðlega einingu. Jafnframt
tók hann aö leita sambands viö
þýzka nazistaforingja, fyrst og
fremst Alfreð Rosenberg, sem
var einhver illræmdasti og
ófyrirleitnasti Gyöingahatari
sinnar tiðar, og er þá mikiö
sagt. Ariö 1939 fékk hann þvi
framgengt, aö Rosenberg
kynnti hann fyrir Hitler sjálf-
um. Þá haföi hann meðferðis
áætlun um það, hvernig norskir
nazistar ættu aö hrifsa völdin og
samtimis aö snúa sér til Þjóö-
verja með beiðni um hjálp. 1
byrjun aprilmánaðar 1940 kom
hann til fundar við þýzka her-
foringja I Kaupmannahöfn og
fékk þeim i hendur nákvæma
skýrsluum hermál Norðmanna.
Þar stóö hann mjög vel aö vigi,
þar sem hann haföi sjálfur veriö
varnarmálaráðherra alllengi,
og var öllum hnUtum kunnugur.
Þegar Þjóöverjar ruddust inn
1 Noreg 9. april 1940, útnefndi
hann sjálfan sig óöar forsætis-
ráöherra Noregs. En þá kom
babb I bátinn, þvi aö Þjóöverjar
neyddu hann til þess aö draga
sig i hlé. 1 sárabætur var hann i
septembermánuði þetta sama
árlýsturleiötogi norsku þjóöar-
innar, og i febrúarmánuöi 1942
rættist sá draumur hans aö
veröa forsætisráðherra. Völd
hans voru þó takmörkuö, og
þýzki hernámsstjórinn, Terbov-
en, var harður húsbóndi. Hann
geröi sér engar vonir um, að
Norömenn yröu hliöhollir Þjóö-
verjum, og hann sakaöi Quisling
um aö reyna aö likja eftir Hitl-
er. 1 reynd var hann aðeins
ráösmaöur á búi óvinar sins,
Terbovens. En það reyndi hann
að bæta sér upp með þvi aö láta
hugann reika frá skrautbúnum
hirðmönnum sinum til drauma
sinna um Stór-Noreg og stórger-
manskt rikjasamband, sem
heföi örlög heimsins i hendi sér.
Sá Quisling, sem var orðinn
forsætisráöherra i Noregi,
eiginlega aðeins aö nafninu til,
var vissulega ekki lengur sami
maöur og áöur haföi skipaö
æöstustööur i norskum hermál-
um. Og þó haföi alltaf eitthvaö
verið tvirættviöhann og ofstæk-
ið megnt. En hvaö honum gat nú
orðiö dottiö i hug sýnir skjal frá
vorinu 1945, fyrstu dögunum i
mai, rétt áöur en styrjöldinni
lauk. Vidkun Quisling, nefndur
forsætisráöherra og þjóöarleiö-
togi, settist niður og skrifaði
bréf, þar sem hann mælti svo
fyrir, aö hann yröi útnefndur
sóknarprestur i Fýrisdal, þar
sem faöir hans haföi áöur setiö.
Að sjálfsögðu var hann ekki
guðfræðingur, og enga vigslu
ætlaði hann að taka. Hann ætl-
aöi aftur á móti aö vinna aö
endurbættum kristindómi,
„dýnamiskum og organiskum
að h'fi og hugsun”, eins og hann
skilgreindi hugsun sina.
Honum vannstekki ráörúm til
þess að afhenda þetta skjal, þvi
að hann var handtekinn 9. mai
þetta sama vor, og fólkið I
Fýrisdal fékk annan sóknar-
prest.
JUMBO RAÐSÓFINN
Fyrir kr. (fyrra verðið rifflað flauel, síðara pluss) 25.620
eða 30.375 færðu fyrsta stólinn. Fyrir 32.445 eða 38.980
færðu hornstól. Fyrir kr. 19.350 eða 21.525 færðu pullu
og áfram getur þú svo aukið við áð vild —
því að þetta eru raðhúsgögn — en komdu
nú fyrst og kynnstu þeim. Spurðu um áklæði,
liti, greiðsluskilmála
o. s. frv. o. s. frv.
LSIfefö
SÍMI 16 975 SMIDJUVEGI6 SÍMl 44544