Fréttablaðið - 05.03.2006, Blaðsíða 18

5. mars 2006 SUNNUDAGUR18
Við tengjum verkið við það sem fólk þekkir,“ segir Björn Hlynur, „eitthvað
sem við getum öll kannast við úr
eigin lífi eða umhverfi.“ Í sýning-
unni er til dæmis fjallað um
hversu stutt sé á milli metnaðar-
girni og græðgi, t.d. þegar kemur
að frægð og peningum. Leikritið
um Pétur Gaut, sem er ein af fræg-
ustu karlhetjum leikhúsbók-
menntanna, segir sögu um svik og
sjálfsblekkingu og spyr stórra sið-
ferðislegra spurninga sem Björn
segir að geti sameinast í efasemd-
inni: „Hvað er það eiginlega að
vera maður sjálfur?“
Pétur Gautur ferðast víða í leit
að sjálfum sér í leikritinu, hann
leitar í peninga, ástina, frægðina
og völdin en flýr jafnan af hólmi
þegar hann er krafinn ábyrgðar á
gerðum sínum. Hann er breyskur
og hraðlyginn maður með margt á
samviskunni, særir sína nánustu
og snýr baki við þeim sem elska
hann, þ.á.m. móður sinni og hinni
ástríku Sólveigu.
Björn ræðir um hversu sjálf-
hverft mannfólkið getur verið og
hve vek það kallast á við eigin-
hagsmunasegginn Pétur Gaut. „Í
dag er svo mikið talað um sjálfs-
rækt, við erum alltaf að klappa
sjálfum okkur, í stað þess að líta í
kringum okkur og sjá hvernig fólk
hefur það, hvernig börnin okkar
hafa það? Fjölskyldan og vinirnir?
Í stað þess hugsum við stöðugt um
okkur sjálf. Við erum alltof upp-
tekin af því að moka undir rass-
gatið á sjálfum okkur.“
Hann bætir því við að þessi ein-
staklingshyggja eða sjálfselska
geti líka birst hjá þjóðinni í heild.
„Við Íslendingar erum búnir að
fatta það að við getum verið ansi
góðir í því sem við tökum okkur
fyrir hendur – hvort sem það er í
viðskiptum, listum eða íþróttum
eða einhverju öðru. Við þekkjum
dæmi um Íslendinga sem hafa náð
býsna langt í því sem þeir eru að
gera en ég held líka við séum með
visst mikilmennskubrjálæði. Mér
finnst það alls ekki neikvætt en
það er mjög varhugavert. Af því
að við erum loksins búin að átta
okkur á því að við erum engir
aumingjar, en um leið og við skilj-
um það, þá vöðum áfram í þessu
mikilmennskubrjálæði. Og það
kemur að því að við eigum öll eftir,
öll þjóðin, að hlaupa á stóran og
þykkan vegg og átta okkur á
þessu,“ segir Björn Hlynur.
Hann áréttar að það sé leik-
hússins að spyrja spurninga. „Við
erum ekki að svara þessum stóru
spurningum og við erum ekki að
predika eða benda á neinn. Ég
vona bara að fólk sjái þessa sýn-
ingu og hugsi það sama og ég gerði
þegar ég byrjaði að skoða þetta
verk. Að fólk leiði hugann að því
hvernig slóð það er að skilja eftir
sig í lífinu.“
Pétur er víða
Pétur Gautur, eins sjarmerandi
eða viðurstyggilegur og hann
reynist í leikritinu, stendur
nútímamanninum nær og Björn
segir að það sé auðvelt fyrir fólk
að sjá sjálft sig í honum. „Ég þarf
að nota það sem ég sé af mér í
Pétri Gaut, eins og allir í heimin-
um er ég sjálfselskur og latur og
eigingjarn en ég get líka verið
skemmtilegur og góður við
mömmu.“ Hann bendir á að marg-
ir hafi talað um Pétur Gaut sem
hetju og vitanlega vilji leikarar
gera vel með sínar persónur en
það sé vandasamt því Pétur sé
ekki hetja. „Hann er maður sem
sveigir alltaf hjá, hann tekst ekki
á við neitt,“ segir Björn, „Pétur
veður áfram, hann framkvæmdir
hluti – en bara upp að vissu marki.
Hann eignast peninga en klúðrar
því, hann á konu sem elskar hann
en hann klúðrar því líka, hann nær
að eyðileggja allt með græðgi og
sjálfselsku.“
Pétur Gautur er uppdiktaður
ævintýramaður og myndi líklega
vera kallaður athafnaskáld ef það
væri skrifað um afrek hans í dag-
blöðunum núna. Björn útskýrir að
menn eins og hann komist langt á
því að tala en brenni jafnframt
allar brýr að baki sér. „Oftast fara
þeir illa með eigið mannorð á öllu
þessu smjaðri. En þeir komast
áfram, Pétur Gautur nær að kjafta
sig inn í alls konar hluti og svo út
úr þeim aftur,“ segir Björn Hlyn-
ur og vísar m.a. til frama persón-
unnar á viðskiptasviðinu sem
höndlar bæði með þræla, skurð-
goð og vopn.
Hugmyndin um best í heimi
Síðan Björn Hlynur útskrifaðist
úr Listaháskóla Íslands árið 2001
hefur hann síst setið auðum hönd-
um. Hann var einn af stofnendum
leikhópsins Vesturports og hefur
tekið þátt í fjölmörgum uppfærsl-
um þess, m.a. í leikið í Rómeó og
Júlíu, Woyzeck og leikverkinu
Brim, sem öll hafa verið sýnd
bæði hér heima og erlendis. Hann
hefur einnig leikið í kvikmyndum,
þ.á.m. í Kaldaljósi og aðalhlut-
verkið í Strákunum okkar. Á næstu
dögum hefjast síðan tökur á kvik-
myndinni Mýrinni en þar leikur
Björn Hlynur áfram undir leik-
stjórn Baltasars Kormáks og fer
með hlutverk lögreglumannsins
Sigurðar Óla.
Björn Hlynur kveðst ekki und-
anskilinn þeim hugsunarhætti
mikilmennskunnar að vilja vera
bestur í heimi. „Vesturport var
stofnað til þess að verða besta
leikhús í heimi. Við vissum ekkert
hvernig við áttum að fara að því,
við vissum bara að við þyrftum að
djöflast af stað og reyna að kom-
ast að því á leiðinni. En það er það
sem þessi vinna snýst um – að leita
endalaust. Og svo eftir tvö, þrjú ár
vorum við komin til London sem
var takmark sem við náðum nokk-
uð snemma – við ætlum að gera
það en gerðum ráð fyrir að það
tæki lengri tíma.“ Björn segir að
síðan þurfi fólk að búa sér til ný
markmið. „Markmið okkar í dag
er að mestu bara að það að halda
lífi. Sagan segir manni að eftir
nokkur ár í svona hóp þá flosnar
þetta oftast upp. Fólk fær leið
hvert á öðru, þetta er sjómennska
launalega séð en við erum að
reyna að finna leiðir til þess að
halda áfram – að reyna að finna
fjárhagslegan og móralskan
grundvöll til þess.“
„Það er dálítið barnalegt mark-
mið að ætla sér að búa til besta
leikhús í heimi en það segir manni
bara að maður þarf að spýta í
lófana og drulla sér af stað. Í Vest-
urporti reynum við bara að spæna
áfram og þykjast vita hvað við
erum að gera. Við erum allavega
að reyna að komast hjá því að sitja
á hugmyndunum okkar,“ segir
Björn Hlynur en leikhópurinn
hefur verið mjög afkastamikill
alveg frá stofnun. „Maður yrði
beiskur með tímanum ef maður
hefði aldrei fengið tækifæri til
þess að framkvæma „frábæru
hugmyndina“ sína,“ og hann bætir
við „maður lærir af þessu að það
er enginn að bíða eftir neinu frá
manni, það er enginn að bíða eftir
manni – og þá skiptir ekki máli
hvað þú heitir eða hvað þú ert að
gera.“
Pétur bak við tjöldin
„Það eru tvö ár síðan Baltasar tal-
aði við mig um að gera uppfærslu
á Pétri Gaut, en hann hafði lengi
langað til þess. Það fyrir það
fyrsta er mjög mikilvægt fyrir
mig, það er prinsippmál að leik-
stjórinn hafi áhuga á því sem hann
er að gera. Ef leikstjóri gerir verk
eftir pöntun eða hefur enga sér-
staka ástríðu fyrir verkefninu sé
ég enga ástæðu til þess að taka
þátt í því.“ Björn segist sjá ansi
mikið af Baltasar í persónu Péturs
Gauts og segir að Baltasar geri
það einnig sjálfur. „Það er allt í
lagi fyrir mig, það er bara betra
því þá hefur hann meiri þörf til
þess að segja þessa sögu. Án þess
að ég sé neitt að endilega að leika
hann í þessari sýningu þá get ég
ekki neitað því að ég hef nú alveg
tekið svona sumt frá honum,
honum sem persónu – án þess að
ég hafi nokkurn tíma sagt honum
það.“
Björn Hlynur segir að leikhóp-
urinn sjálfur sé frábær. Hluti hans
kom einnig við sögu síðast þegar
leikritið var sett upp árið 1991 en
þá léku m.a. Baltasar Kormákur,
Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Ólafur
Egill Egilsson í uppfærslunni auk
Ingvars E. Sigurðssonar sem þá
steig sín fyrstu spor á sviði Þjóð-
leikhússins. „Reyndar sagði Ingv-
ar við mig um daginn að það hefði
rifjast upp fyrir honum að Pétur
Gautur væri líka fyrsta hlutverkið
sem hann lék í Þjóðleikhúsinu. Þá
hugsaði ég – ja, þá hlýt ég að vera
að gera eitthvað rétt. Ingvar er
maður sem ég og mínir jafnaldrar
höfum alltaf litið mikið upp til og
ef ég kemst einhvers staðar
nálægt hans sporum þá er ég bara
mjög sáttur.“
Slóðin sem við skiljum eftir okkur
Björn Hlynur Haraldsson fer með titilhlutverkið í leikritinu Pétri Gaut sem frumsýnt var í Þjóðleikhúsinu í gær. Þessi víðfrægi
ljóðaleikur Henriks Ibsen er færður á íslenskar fjalir í fimmta sinn og nú í nokkuð nýstárlegum búningi. Baltasar Kormákur,
leikstjóri sýningarinnar, er einnig höfundur leikgerðarinnar og færir verkið til dagsins í dag en aðalleikarinn er ekki í nokkrum
vafa um erindi þessa 140 ára gamla leikverks við áhorfendur nútímans. Kristrún Heiða Hauksdóttir hitti Björn Hlyn í Kassanum,
nýju sviði Þjóðleikhússins.
„
„Vesturport var stofnað
til þess að verða besta
leikhús í heimi. Við
vissum ekkert hvernig
við áttum að fara að því,
við vissum bara að við
þyrftum að djöflast af
stað og reyna að komast
að því á leiðinni.“
PÉTUR GAUTUR Í GEGNUM TÍÐINA:
UPPFÆRSLUR ATVINNULEIKHÚSA
Leikfélag Reykjavíkur Lárus Pálsson (1944)
Þjóðleikhúsið Gunnar Eyjólfsson (1962)
Þjóðleikhúsið Ingvar E. Sigurðsson og Arnar Jónsson (1991)
Leikfélag Akureyrar Jakob Þór Einarsson (1998)
Þjóðleikhúsið Björn Hlynur Haraldsson (2006)
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA