Fréttablaðið - 05.03.2006, Blaðsíða 20

5. mars 2006 SUNNUDAGUR20
Það er ekki oft þannig í utan-ríkisþjónustunni að maður fái það sem maður óskar
sér,“ segir van Voorst með ljóma í
augum, en hún óskaði sérstaklega
eftir því að verða send til Reykja-
víkur þegar hún frétti síðastliðið
haust að sú staða væri að losna.
Raunar hafi hún strax í upphafi
ferils síns í utanríkisþjónustunni
óskað eftir því að fara til Íslands.
„Þegar ég gekk í utanríkisþjón-
ustuna árið 1980 setti ég Ísland
efst á listann yfir staði sem ég
vildi gjarnan vera send til. Það
tíðkaðist þá að nýliðar væru beðn-
ir að velja fimmtán staði af þeim
hundruðum þar sem bandarískar
sendiskrifstofur eru starfræktar.
Mér fannst þá minna spennandi að
fara á velþekkta staði eins og
London, París eða Róm; mér fannst
miklu áhugaverðara að fara á
óvenjulega staði og setti Ísland
efst á listann. Það olli mér von-
brigðum að ekkert varð úr því þá
að ég kæmi hingað. Það var ekki
fyrr en ég var orðin yfirmaður
skrifstofu bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins sem sinnti Norður-
löndunum að ég kom til Reykjavík-
ur í góða heimsókn árið 1996. Eftir
þá heimsókn var ég staðráðin í að
komast fyrr eða síðar til lengri
dvalar á Íslandi, ef ekki í vinnunni
þá á eigin vegum. Það gladdi mig
því mjög þegar forsetinn varð við
bón minni og skipaði mig sendi-
herra hér.“
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti tilnefndi van Voorst í stöðuna í
október síðastliðnum. Eftir stað-
festingu öldungadeildar Banda-
ríkjaþings var hún svarin í emb-
ætti af Condoleezzu Rice
utanríkisráðherra þann 3. janúar
síðastliðinn. Van Voorst á að baki
aldarfjórðungs feril í bandarísku
utanríkisþjónustunni. Áður en hún
kom hingað gegndi hún starfi vara-
sendiherra í Vínarborg frá 2004 og
út árið 2005. Þar áður var hún
varasendiherra í Helsinki 1999-
2002. 2002-2004 var hún yfirmaður
þeirrar deildar bandaríska utan-
ríkisráðuneytisins í Washington
sem sinnir málefnum Austurríkis,
Sviss og Þýzkalands.
Van Voorst er með doktors-
gráðu í sagnfræði frá Princeton-
háskóla og meistaragráðu í alþjóða-
öryggismálum frá National War
College. Hún er fædd og uppalin í
Michigan og er komin af hollensk-
um innflytjendum eins og ættar-
nafn hennar ber með sér, en það
hefur hún frá föður sínum en ekki
eiginmanni. Eiginmaður hennar
heitir William A. Garland og starf-
ar einnig í bandarísku utanríkis-
þjónustunni.
Fyrstu vikurnar eftir að van
Voorst flutti inn á Laufásveginum
hefur hún reynt að setja sig sem
best inn í íslensk málefni. „Ég hef
átt góða fundi með ráðherrum í
ríkisstjórninni,“ segir hún. Nú sé
hún í óða önn að koma sér í sam-
band við framverði íslensks
atvinnu- og menningarlífs. „Ég
legg mikið upp úr því að eiga per-
sónuleg samskipti við fólk og von-
ast til að þau verði sem nánust og
virkust,“ segir hún.
Ógleymanleg stund í Latabæ
Sem dæmi um tengslaleit sína við
menningar- og atvinnulífið á
Íslandi fór van Voorst í vikunni í
kynningarheimsókn í myndverið
þar sem nú standa yfir upptökur á
nýjustu Latabæjarsyrpunni, en
þættirnir eru nú eins og kunnugt
er framleiddir af bandarískum
aðilum í samstarfi við Latabæjar-
frumkvöðlana íslenzku með Magn-
ús Scheving í fararbroddi. „Þetta
var einhver skemmtilegasta stund
sem ég hef nokkru sinni upplifað,“
segir van Voorst um heimsóknina í
Latabæ. „Þetta var ógleymanlegt.
Það var alveg magnað að upplifa
stemmninguna, þessa miklu orku
og sköpunarkraft,“ segir hún. „En
ég komst líka að því að það er ekki
nóg með að þarna sé framleitt
afburða skemmtiefni fyrir börn,
heldur er Latibær gríðarlega vel
úthugsað verkefni. Ég hef fyrir
því öruggar heimildir að það fær-
ist nú orðið í vöxt á bandarískum
heimilum að börnin biðji um epli
og aðra ávexti í stað sætinda.“
En að í Latabæ sé framleitt
úrvals sjónvarpsefni fyrir börn
um víða veröld var þó ekki það
eina sem vakti athygli sendiherr-
ans. „Heimsóknin sýndi mér að
Íslendingar eru í fararbroddi í
heiminum í að nýta sér nýjustu
tækni,“ segir van Voorst. Sér hefði
þótt mikið til koma að sjá hvernig
nýjasta tækni er nýtt til að tvinna
saman leik raunverulegra leikara,
brúður og teiknimyndir í eina sam-
stæða heild. Hún spáir því Latabæ
áframhaldandi velgengni.
Varnarviðræður á viðkvæmu stigi
Nú standa yfir viðræður um fram-
hald varnarsamnings Íslands og
Bandaríkjanna. Lengi hefur verið
kunnugt um að Bandaríkjamenn
vilji draga mjög úr umsvifum hers-
ins hér á landi og að Íslendingar
taki aukinn þátt í kostnaðinum af
rekstri Keflavíkurflugvallar. Spurð
um stöðuna í þessum viðræðum
segir van Voorst: „Það segir sig
sjálft að ég get ekki sagt neitt um
smáatriði þessara viðræðna, þar
sem það liggur í hlutarins eðli að
þau séu trúnaðarmál. En það sem
ég get sagt er þetta:
Við Bandaríkjamenn höfum átt
varnarsamstarf við þetta land í
meira en hálfa öld. Á þessum tíma
hefur samstarfið breytzt, eftir því
sem aðstæður hafa breytzt og
þarfir hvors aðila um sig hafa
þróazt. Ljóst er að 21. öldin ber í
skauti sér allt aðrar aðstæður en
ríktu á dögum kalda stríðsins.
Aðstæður hafa jafnvel breytzt
meira en við gátum gert okkur í
hugarlund fyrir fimm árum eða
svo. Eðli hættunnar verður allt
annað á 21. öldinni en hún var á
fyrstu árum mínum í utanríkis-
ráðuneytinu þegar kalda stríðið
stóð sem hæst. Ég tel að heildar-
markmið viðræðnanna sem við
eigum nú í sé að vinna að því að
uppfæra varnarsamstarfið til að
laga það að þörfum 21. aldarinnar.
Það er ekki eitthvað sem gert er í
einu vetfangi. Þetta er eitthvað
sem er gert í góðri samvinnu við
bandamenn okkar.“
Ísland sannarlega evrópskt
Spurð hvort hún greini mun á því
að starfa sem erindreki Banda-
ríkjastjórnar í Evrópulöndum
innan og utan Evrópusambandsins
svarar van Voorst því til að Banda-
ríkin séu almennt fylgjandi stækk-
un Evrópusambandsins, „þar sem
við sjáum hversu jákvæð áhrif það
hefur haft á þau lönd sem hafa
gengið í það til þessa, einkum og
sér í lagi í Austur-Evrópu, en við
erum sannarlega ekki í aðstöðu til
að segja af eða á um það hvort
þetta eða hitt landið ætti að sækj-
ast eftir inngöngu í ESB, það er
hreint innanríkismál,“ leggur hún
áherslu á. „Ég hef unnið í löndum
sem hafa verið mjög lengi í ESB,
sem gengu nýlega í ESB og sem
hafa staðið utan við ESB en eru þó
tvímælalaust evrópsk, eins og
Ísland,“ segir hún.
Spurð hvort hún greini mikil
bandarísk áhrif á Íslandi segir
hún: „Ég tel að Ísland sé mitt á
milli Bandaríkjanna og Evrópu,
líti í báðar áttir með víðtæk sögu-
leg tengsl bæði í austur og vestur.
Og ég tel að Ísland þurfi ekki að
velja þarna á milli.“ En bæði að
ætt og uppruna, uppbyggingu sam-
félagsins og öðru leyti líkist
íslenskt þjóðfélag að hennar mati
hinum Norðurlöndunum og öðrum
Evrópuríkjum.
Það sem líta mætti á sem „amer-
íska þætti“ í íslensku samfélagi
segir hún vert að nefna „þetta
makalausa næmi fyrir nýjum tæki-
færum, bjartsýni og framkvæmda-
vilja“ sem hún skynji svo sterkt
hér. Gott dæmi um þetta hafi hún
upplifað á Viðskiptaþingi á dögun-
um. Hún hafi verið alveg dolfallin
yfir „atorkunni og bjartsýninni“
sem þar lá í loftinu. „Það var
greinilegt að þarna var allt fullt af
fólki sem álítur framtíðina gal-
opna og að það geti látið að sér
kveða, notað hæfileika sína og
færni til að skapa eitthvað nýtt og
spennandi.“
Álíka frjótt andrúmsloft segist
van Voorst hafa skynjað þegar hún
var varasendiherra í Helsinki
1999-2002. „Þetta var í kjölfar
Nokia-kraftaverksins. Þar skynjaði
ég líka þetta einstæða andrúmsloft
bjartsýni, þar sem allir eru fullir
tiltrúar á framtíðina og tækifærin
sem hún bæri í skauti sér. Það er
einmitt eitt af því sem mér líkar
svo vel við Norðurlöndin. Ég held
að öll löndin í þessum heimshluta
sem ég hef komið nálægt, allt frá
Eistlandi til Íslands, búi yfir þessu
andrúmslofti ævintýraþrár. Ég
veit ekki hvaðan þetta kemur – í
arf frá forfeðrunum, úr sögunni
eða hvað – en maður skynjar þetta
mjög sterkt. Ég held að erlendur
gestur sem gerði tveggja daga
stanz í Reykjavík myndi líka
skynja þennan þrótt, þessa bjart-
sýni,“ segir van Voorst.
Bandaríkin njóti sannmælis
Spurð hvað hún hyggist leggja
áherslu á í sendiherrastarfi sínu
hér segist van Voorst vilja leggja
áherslu á persónuleg tengsl við
Íslendinga. Henni sé mikið í mun
að koma fjölbreyttari mynd og að
hennar mati sanngjarnari til skila
til fólks hér á landi.
„Ég hef orðið vör við að margir
Evrópubúar, Íslendingar þar á
meðal, hafa mjög einhliða mynd af
landi mínu. Margir dæma Banda-
ríkin og Bandaríkjamenn út frá
staðalímyndum úr bíómyndum og
öðru afþreyingarefni. Með því
enda menn uppi með mjög ein-
hliða sýn á land sem er eitt það
fjölbrotnasta í heiminum. Ég vil
koma því til skila hversu fjöl-
breytt og einstakt land Bandaríkin
eru. Um 50.000 Bandaríkjamenn
leggja leið sína til Íslands á ári
hverju til að kynnast landi og þjóð
af eigin raun. Ég vil að sem flestir
Íslendingar heimsæki Bandaríkin
með sama hætti, og þá meina ég
ekki bara New York eða Kaliforn-
íu heldur líka þrjú þúsund mílurn-
ar sem þar liggja á milli,“ segir
hún.
„Ég tel að land mitt sé merki-
legt þar sem það hefur tilhneig-
ingu til að ganga hreint til verks
er tekist er á við vandamál, við
ræðum þau fyrir opnum tjöldum
og „sýnum okkar óhreina þvott“
fyrir allra augum til að skoða og
gera athugasemdir við. Bandarík-
in eru opið samfélag, ekki einlitt,
ekki einhliða. Að mínu mati eru
einlægni, vilji til að reyna eitthvað
nýtt og ég vil leyfa mér að segja
hjartahlýja einkennandi fyrir
bandarískt samfélag. En það er
kraumandi massi mótsagna og til-
rauna – það er þess vegna sem ég
tel að við verðskuldum að það
komist fjölbreyttari mynd af
bandarísku samfélagi til skila við
umheiminn en oft vill verða,“
segir Carol van Voorst, sendiherra
Bandaríkjanna.
Vil koma til skila sanngjarnari og
fjölbreyttari mynd af Bandaríkjunum
Carol van Voorst afhenti Ólafi Ragnari Grímssyni,
forseta Íslands, trúnaðarbréf sitt sem nýr sendi-
herra Bandaríkjanna á Íslandi þann 26. janúar
síðastliðinn. Í samtali við Auðun Arnórsson segir
van Voorst að hún hafi fengið heita ósk uppfyllta
með skipuninni í sendiherrastöðuna í Reykjavík.
CAROL VAN VOORST „Ég skynja mikla
atorkusemi og bjartsýni í Íslendingum,“
segir sendiherra Bandaríkjanna.
FRÉTTABLAÐIÐ/TEITUR