Fréttablaðið - 10.08.2006, Síða 28

10. ágúst 2006 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Sögurnar, tölurnar, fólki›.
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður
Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á
FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Við höldum með þér!
Komdu v
ið á næs
tu Olís-s
töð
og fáðu
stimpil í
Ævintýr
akortið
– og æv
intýragl
aðning í
leiðinni
.
Vertu m
eð í allt
sumar!
Frábær ferðaleikur fyrir alla fjölskylduna
Bandaríkjamenn afla eins og áður
meiri tekna á mann en flestar
Evrópuþjóðir. Það stafar öðrum
þræði af því, að Bandaríkjamenn
vinna að jafnaði meira en nú tíðk-
ast í Evrópu. Bandarískt atvinnu-
líf er að sönnu hagkvæmt í öllum
aðalatriðum, svo er rótgrónum og
vel smurðum markaðsbúskap
fyrir að þakka og virku lýðræði,
enda þótt ýmisleg staðbundin
óhagkvæmni íþyngi efnahagslíf-
inu þarna fyrir vestan eins og ég
lýsti hér á þessum stað fyrir viku.
Landsframleiðsla á hverja vinnu-
stund, öðru nafni vinnuframleiðni,
er nú meiri í sjö Evrópulöndum en
í Bandaríkjunum. Vinnufram-
leiðni er áreiðanlegasti mæli-
kvarði á árangur þjóða í efnahags-
málum, sem völ er á, því að hann
tekur fyrirhöfnina á bak við fram-
leiðsluna með í reikninginn.
Bandaríkjamenn vinna mest allra
hátekjuþjóða að Grikkjum einum
undanskildum samkvæmt tiltæk-
um tölum um vinnutíma, en þær
eru að vísu ýmsum vafa undir-
orpnar og eru því sjaldnar notaðar
en vert væri. Það er óheppilegt, að
vinnutímatölur, sem þörf er á til
að búa til mikilvægasta mæli-
kvarðann um hagsæld vel stæðra
þjóða, skuli vera ófullkomnar og
umdeildar. Brýnt er að bæta úr
því.
Kaupmáttur bandarískra
vinnulauna hefur skroppið saman
síðan 2001 þrátt fyrir öran hag-
vöxt, því að búhnykkurinn vestra
hefur í fyrsta lagi fallið efnafólki í
skaut. Aukinn ójöfnuður í skipt-
ingu auðs og tekna í Bandaríkjun-
um undanfarin ár er að nokkru
leyti til kominn vegna tæknifram-
fara, sem hafa ýtt undir eftirspurn
eftir vel menntuðu vinnuafli, en
þó ekki að öllu leyti, því að stefna
ríkisstjórnar Bush forseta til
dæmis í skattamálum hefur leynt
og ljóst dregið taum efnafólks.
Ríka fólkið og forríka fólkið: það
eru mínir menn, segir Bush með
glampa í augum. Bandaríkin hafa
lengi búið við meiri ójöfnuð í
skiptingu auðs og tekna en
Evrópumenn. Það hefur verið
mörgum ráðgáta, hvers vegna
mikill ójöfnuður í Bandaríkjunum
langt umfram Evrópu birtist ekki
í dvínandi framleiðslu samkvæmt
þjóðhagsreikningum. Gátan er
þessi: mikill ójöfnuður á það til að
draga þrótt úr efnahagslífinu með
því meðal annars að ala á úlfúð,
sem getur brotizt út í verkföllum
og öðrum framleiðsluröskunum.
Um slævandi áhrif ójafnaðar á
hagvöxt sjást þó engin skýr merki
í bandarískum framleiðslutölum.
Mikill ójöfnuður hneigist einnig
til að veikja liðsheildina, því að
mannafli lands er eins og íþrótta-
lið: ætla mætti, að fjölmenn og illa
haldin lágstétt dragi efnahagslífið
niður, en því er ekki að heilsa í
framleiðslutölunum. En vinnu-
tímatölurnar tala þó skýru máli:
kaninn þarf að þræla sér út til að
ná endum saman.
Athuganir tölfræðinga á
líkamsbyggingu fólks bregða
frekari birtu á málið. Ég hef sagt
frá þessu áður hér á þessum stað.
Bandaríkjamenn á sjötugsaldri
eru tveim til þrem sentimetrum
hærri að vexti en Þjóðverjar á
sama reki. Þetta kann að vera vís-
bending um efnahagsyfirburði
Bandaríkjamanna umfram Þjóð-
verja árin eftir stríð, þegar þessi
kynslóð var að vaxa úr grasi.
Bandaríkjamenn höfðu þá allt til
alls á þeirra tíma mælikvarða, en
Þjóðverjar liðu skort. Nú er öldin
önnur, því að fullvaxnir Þjóðverjar
eru nú tveim til þrem sentimetrum
hærri en Bandaríkjamenn að
meðaltali. Það er þá kannski vís-
bending um góðan árangur Þjóð-
verja í efnahagsmálum á síðari
árum, þótt hann birtist ekki skýrt
í hagtölum um landsframleiðslu
og þjóðartekjur. Þjóðverjar sjá vel
fyrir sínum minnstu meðbræðr-
um, svo að enginn líður þráfelldan
skort og nær allir ná eðlilegri lík-
amshæð.
Bandaríkjamenn hafa að vísu
byggt upp öflugt velferðarkerfi að
evrópskri fyrirmynd frá því árin
eftir 1960, Lyndon Johnson forseti
bar hitann og þungann af þeirri
baráttu gegn harðri andstöðu, en
bandarísk velferð er gloppótt.
Sjöundi hver Bandaríkjamaður
stendur ótryggður frammi fyrir
heilsumissi, fjórða hvert barn elst
upp í fátækt, helmingur atvinnu-
lausra fær engar bætur. Álitlegur
fjöldi Bandaríkjamanna býr við
svo kröpp kjör, að börnin þeirra
ná ekki fullri líkamshæð. Smá-
vaxin lágstétt dregur lands-
meðaltalið niður. Aðrir vitnisburðir
hníga í sömu átt. Langskólagengnir
Bandaríkjamenn eru að meðaltali
þrem sentimetrum hærri að vexti
en þeir, sem létu skólaskylduna
duga. Hæð og tekjur fylgjast að
milli félagshópa innan lands, en
ekki til fulls milli landa, að því er
séð verður, úr því að Evrópa hefur
skotið Bandaríkjunum aftur fyrir
sig eftir hæðarmálinu og vinnu-
tímatölum, en ekki samkvæmt
framleiðslutölum, ekki enn. Það er
bjart yfir Evrópu.
Vinna, vinna: Eitt mál enn
Í DAG
TEKJUSKIPTING
ÞORVALDUR
GYLFASON
Bandaríkjamenn á sjötugs-
aldri eru tveim til þrem
sentimetrum hærri að vexti en
Þjóðverjar á sama reki. Þetta
kann að vera vísbending um
efnahagsyfirburði Bandaríkja-
manna umfram Þjóðverja árin
eftir stríð, þegar þessi kynslóð
var að vaxa úr grasi.
Af sem áður var
Mikill fréttaflutningur Morgunblaðsins
af misskiptingu auðs á Íslandi hefur
vakið athygli, sérstaklega í ljósi tengsla
blaðsins við helstu auðmenn landsins
á árum áður. Forsíðufréttir og ítarlegar
miðopnugreinar um ýmsar hliðar þessa
máls hafa verið daglegt brauð
að undanförnu og heyrst hefur
að Styrmir Gunnarsson ritstjóri
endurskrifi þær allar eftir eigin
höfði og breyti fyrirsögnum
hófsamra blaðamanna
í æsifréttastíl. Hafa
jafnvel blaðamenn
Moggans komist svo
að orði að gamli
hátekju-sjálfstæðis-
maðurinn sé
orðinn sósíal-
demókrati í seinni
tíð.
Ekki benda á mig
Lögreglan á Egilsstöðum var heldur
betur seinheppin í viðleitni sinni við að
neita öllum ásökunum um að ganga
full rösklega fram gegn mótmælendum
í nágrenni Kárahnjúka. Á sama tíma
og talsmaður hennar sagði allt slíkt tal
fjarri öllum sanni og hreinan uppspuna
birti Sjónvarpið myndir þar sem sami
maður veittist harkalega og að ástæðu-
lausu að saklausum myndatökumanni
á gangstéttinni utan við lögreglustöð-
ina á Egilsstöðum! Ekki mjög trú-
verðugur málflutningur atarna.
Að brenna inni á tíma
Margt bendir nú til þess að
Jón Sigurðsson viðskipta- og
iðnaðarráðherra geti gengið
að formannsstól
Framsóknar-
flokksins vísum á
flokksþinginu um aðra helgi. Ekkert
alvöru framboð gegn honum hefur litið
dagsins ljós og eru margir á því að aðrir
frambjóðendur séu að brenna inni á
tíma, ef þeir eru þá ekki þegar brunnir
inni þegar tillit er tekið til þess skamma
tíma sem er til stefnu. Talið er að eini
alvöru frambjóðandinn sem
gæti skákað Jóni sé Siv Frið-
leifsdóttir heilbrigðisráðherra
og kannski lítur hún svo á
að hún sé það vel kynnt í
flokknum að hún þurfi ekki
sérstakrar kynningar
við og nægi því að
gefa kost á sér á
síðustu stundu.
steindor@frettabladid.is
ssal@frettabladid.is
Í þeirri árvissu umræðu um skatta og laun sem nú fer fram í þjóðfélaginu stendur tvennt upp úr. Í fyrsta lagi stórkarlaleg-ar yfirlýsingar um svokölluð ofurlaun og hvernig hægt sé að
sporna við þeim. Í öðru lagi að íslenskt skattaumhverfi býður upp
á meiri mismunun á skattlagningu tekna en áður hefur þekkst.
Ýmsir forystumenn verkalýðshreyfingarinnar, auk formanns
Samfylkingarinnar, hafa verið í fararbroddi umræðunnar um
ofurlaunin. Hefur hún að flestu leyti verið í miklum upphrópunar-
stíl sem vandséð er að þjóni öðrum tilgangi en að slá pólitískar
keilur. Án þess að hér sé lagt mat á hvort nokkur maður eigi skil-
ið að fá margar milljónir í laun á mánuði er staðreyndin sú að
slíkra kjara nýtur aðeins örlítill hópur íslenskra launþega. Svo
lítill er þessi hópur að hann nær ekki að fylla eitt prósent af heild-
inni. Ekki skiptir nokkru máli fyrir hinn breiða hóp hversu há
laun þessir sárafáu einstaklingar hafa. Því er sá mikli hávaði sem
er gerður vegna þeirra undarlegur og í raun til lítil annars en að
kynda undir kötlum öfundar og ala á sundrungu.
Réttlætishugtakinu hefur óspart verið flaggað í þessari
umræðu en í því samhengi er eins og það gleymist að ofurlaun-
þegarnir greiða sína skatta og skyldur til þjóðfélagsins. Það ligg-
ur í hlutarins eðli að þeir greiða miklu mun meira til samneysl-
unnar, reksturs löggæslu, menntakerfis og heilbrigðisþjónustu en
hinir sem hafa lægri laun. Þeir eru því margra manna makar í
fleiri en einum skilningi.
Þegar skattskrár eru skoðaðar sést reyndar að hátt í þriðjung-
ur atvinnubærra Íslendinga greiðir alls engan tekjuskatt. Þar er
kominn hópur sem þarf meira á athygli verkalýðshreyfingunnar,
og jafnaðarmanna í öllum flokkum, að halda en þessir örfáu
milljónungar. Miklu nær er að berjast fyrir því að allir fái svo
sómasamleg laun að þeir geti lagt sitt af mörkum til samfélagsins,
fremur en að berjast fyrir tekjujöfnun niður á við. Er ekki aug-
ljóst að þeim sem er með 80 þúsund á mánuði gengur ekkert betur
að ná endum saman þótt forstjórinn sé með eina milljón á mánuði
frekar en tvær eða þrjár?
Hitt sem stendur upp úr umræðunni er sá fráleiti mismunur
sem er hér við lýði þegar kemur að skattlagningu tekna. Skatta-
umhverfið er nú orðið þannig að með ýmsum bókhaldsæfingum
geta þeir sem áður greiddu hefðbundinn tekjuskatt talið hluta eða
jafnvel allar tekjur sínar fram sem fjármagnstekjur og fyrir vikið
greitt af þeim mun lægri skatt en ella.
Í þessari umræðu hefur verið undirliggjandi þema að fjár-
magnseigendurnir borgi of lítið miðað við launþegana. Það er hins
vegar fróðlegt að skoða málið út frá hinni hliðinni, að í raun séu
það launþegarnir sem borgi of mikið og því sé réttara að jafna
skattlagninguna niður á við þannig að allar tekjur, bæði fyrir-
tækja og einstaklinga, beri sömu flötu skattprósentu.
Til að slíkar hugmyndir nái fram að ganga þarf hins vegar að
skapast sátt um að skattkerfið er fyrst og fremst tekjuöflunar-
tæki fyrir ríkissjóð fremur en tæki til að ná fram félagslegum
markmiðum á borð við tekjujöfnun.
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Mismunun á skattlagningu snertir margfalt fleiri
en háar tekjur örfárra.
Allir borgi jafnt
Hátt í þriðjungur atvinnubærra Íslendinga greiðir eng-
an tekjuskatt. Og þar er kominn hópur sem þarf meira
á athygli verkalýðshreyfingunnar, og jafnaðarmanna í
öllum flokkum, að halda en þessir örfáu milljónungar.