Tíminn - 20.08.1978, Blaðsíða 9

Sunnudagur 20. ágúst 1978
9
um áhrif innrásarinnar
í Tékkóslóvakíu
Hvað segja þau
H.R.— A miðnættiinótteru tiu ár
liöin siðan rússneskir skriðdrekar
tóku að skrölta yfir landamærin
inn I Tékkóslóvakiu. Skröltið I
skriðdrekabeltunum var hávært
og heyröist langar leiöir, en enn-
þá háværara varð þó það póli-
tiska brölt sem Rússar hófu með
þessum aðgeröum og bergmál
þess var lengur að deyja út.
Guðrún
Helgadóttir:
„Sovét ekki
draumalandið sem
menn höf ðu vonað”
Matthias
Jóhannessen:
„Moggalygin
reyndist
sannleikur.”
1. Innrásin var staöfesting á
þvi, að marxismi þrifst ekki
nema þar sem alræöishyggja er
allsráöandi. RUssar réöust ekki
inn I Tékkóslóvakiu vegna þess,
aö Dubcek ætlaöi aö breyta efna-
hagsstefnu landsins i frjálsræöis-
átt — Rússar hafa t.d. séö i gegn-
um fingur viö Kadar i Ungverja-
landi i þeim efnum — heldur af
þeim sökum, aö Dubcek og félag-
ar hans hugöust leyfa starfsemi
fleiri flokka en Kommilnista-
flokksins i Tékkóslóvakiu, auka
prent- og málfrelsi og þar meö
svigrtim fyrir skoöanaskipti.
Þetta þoldu Rússar ekki né rikis-
stjórnir annarra A-Evrópulanda.
Þærvissu sem var, aö þá hryndi
kommúnisminn til grunna í þess-
um löndum. Hann þolir ekki spor i
frjálsræöisátt. Hann þrifst aöeins
i alræöisskipulagi. í Ungverja-
landi réö þaö aftur á móti úrslit-
um um innrás Rússa i landiö, aö
Nagy-stjórnin hugöist ganga úr
Varsjárbandalaginu og taka upp
hlutleysisstef nu. Þá misstu
heimsvaldasinnarnir I Moskvu
þolinmæöina.
Innrásin I Tékkóslóvakiu var
enn ein staöfesting þess, hve lýö-
Framhald á bls. 25
1. I fyrsta lagi batt hún enda á
stórmerkilega tilraun tékkneskra
kommúnista til aö brjótast út úr
viöjum stalinismans og beina
stjórnarfarilandsins inn á opnari
og frjálsari brautir.
I ööru lagi staöfesti hún þá
skiptingu I yfirráöasvæöi sem
stórveldin i austri og vestri hafa
gert sin á milli og samkomulag
þeirra um aö hlutast ekki til um
aögeröir hvors annars á eigin
yfirráöasvæöi, sbr. þá staöreynd
aö Brésnjef hringdi i Johnson til
aö fá grænt ljós áöur en hann
fyrirskipaöi innrásina.
2. Vissulega. Hún geröi þeim is-
lenskum sósialistum, sem ekki
sáu endanlega i gegnum eöli hins
sovéska stórveldis viö innrásina i
Ungverjaland, ljóst aö Sovétrikin
voru ekki þaö draumaland sem
þeir höföu vonaö. Drottnunar-
girni Sovétrikjanna og rótgróinn
fjandskapur viö frelsi og mann-
réttindi á litiö skylt viö hugsjón
sósialismans og minnir óþyrmi-
lega á aöfarir kapitalisku rikj-
anna. Þaö sorglega viö alla um-
ræöu um þessi efni er, aö henni er
skipt I tvennt eftir þvi, hvort
ósóminn er framinn austan hafs
eöa vestan, og er þvi fullkomlega
ósiöleg. En sem betur fór ollu at-
buröirnir Tékkóslóvakiu sósial-
istum um allan heim miklu
hugarangri og einnig hér heima,
og ég vona aö viö veröum aldrei
svo langt leidd aö viö reynum aö
réttlæta glæpi, þó aö þeir séu
framdir i nafni sósialismans.
3. örlög Dubcekstefnunnar i
Tékkóslóvakiu, svo og örlög
stefnu Allendes i Chile (og hér
mætti bæta viö löngum lista á
báöa bóga) taka af öll tvimæli um
aö bæöi Sovétrikin og Bandarikin
eru tilbúin að ganga mjög langt til
þess aö koma i veg fyrir fram-
kvæmd sér óhagstæörar stefnu.
Siöan Stalin, Churchill og Roose-
velt skiptu heiminum á milli sin
Framhald á bls. 25
Eiður Guðnason:
„Fólk sá stefnu
Sovétrikjanna
grímulausa
1. Miklar vonir voru bundnar
viö „voriö I Prag”. Þær uröu aö
engu viö innrás Rauða hersins i
Tékkóslóvakiu. Pólitiskt haföi
innrásin auövitaö þau áhrif aö
spenna jókst i samskiptum
austurs og vesturs. Mörg riki
mótmæltu meö því aö draga úr
menningarlegum og viöskipta-
legum samskiptum viö Sovétrik-
in. Innrásin staöfesti ósjálfstæöi
Austur-Evrópu rikjanna gagn-
vart Sovétrikjunum og jafnframt
þaö ógnardjúp sem staöfest er
milli stjórnarhátta I kommún-
istarlkjunum og lýöræöisrikjum I
veröldinni.
2. Innrásin var auövitaö for-
dæmd hér á landi, eins og hvar-
vetna annars staöar utan
kommúnistarikjanna. Meira
segja gat Þjóöviljinn ekki lagt
blessun sina yfir verk valdhaf-
anna I Moskvu i þetta skiptiö, til
þess var fordæmingin hér of al-
menn. Ég hygg aö helstu áhrifin
hér á landi af innrásinni hafi ver-
ið þau, aö þarna sá fólk stefnu
Sovétríkjanna grimulausa, og
menn skildu betur eftir en áöur
eðli hins alþjóölega kommúnisma
eins og honum er stjórnaö úr
hallarsölum Kremlar. Varanleg-
ust áhrif innrásarinnar ættu aö
vera þau á okkur Islendinga, aö
Framhald á bls. 25
Margrét R.
Bjarnason:
„Vinstri mönnum
var illa brugðið”.
1. Innrásin I Tékkóslóvakiu
haföi, aö minu mati, mikil og
margþætt áhrif, auövitaö fyrst og
fremst I landinu sjálfu, en einnig i
Evrópu allri og raunar viöa um
heim. Ahrifin I Tékkóslóvakiu
voru, frá minum bæjardyrum
séð, verst aö þvi leyti, aö þaö and-
lega frdsi, sem var byrjaö aö
blómstra i stjórnartiö Dubceks og
félaga hans.var kæft og ýmis þau
mannréttindi, sem viö teljum
sjálfsögö og ómissandi, voru fót-
um troöin. Og á þessu viröist ekk-
ert lát.
Látum vera þó aö breyting hafi
orðið á högum þeirra, sem fyrir
innrásina voru „ofan á”, eins og
sagt er. Ég tel þaö ekki skeröa
viröingu manna, þó þeir veröi aö
vikja úr svokölluöum „viröingar-
stööum” vegna pólitiskra hrær-
inga og jafnvel búa viö litil efni.
En að fá ekki aö vinna fyrir sér
meö þeim hætti, sem maöur kýs,
að fá ekki friö i einkalifi sinu fyrir
simahlerunum og njósnum, eiga
yfir höföi sér húsleit lögreglu hve-
nærsem er, aö geta ekki sinnt rit-
störfum, hitt félaga sina eðlilega
og eiga von á fangelsunum fyrir
aö halda skoöunum sinum fram,
mér óar viö slikum þjóöfélögum,
hvar sem er, og þessi hafa orðið
Framhald á bls. 26
Þaö bergmál barst hingaö upp
til tslands og kallaöi fram ýmis
viöbrögö i hugum manna þennan
ágústmánuö fyrir tiu árum. Sum-
ir fordæmdu aögeröir Rússa
vægöarlaust, en aörir reyndu
jafnvel aö bera i bætifláka fyrir
þá.
Nú, aö tiu árum liönum, er
kannski betra aö meta þau áhrif
sem innrásin haföi en þá er at-
buröurinn átti sér staö. Viö báö-
um því nokkra menn aö svara
þremur spurningum varöandi
þennan atburö. Spurningarnar
eru þessar:
1. Hvaða pólitisk áhrif hafði inn-
rásin i Tékkóslóvakiu 1968?
2. Telur þú að hún hafi haft ein-
hver áhrif hér á landi?
3. Ráða stórveldin hve langt riki,
sem þau telja á áhrifasvæði
sinu, geta gengið i framkvæmd
stefnu, er brýtur I bága við
hagsmuni stórveldanna?
Guðrdn Helgadóttir
„Nei, ekki hugmynd”
Birgir Eövarðsson ólafur Finsen Ester óskarsdóttir
Fólk á förnum vegi spurt um
innrásina í Tékkóslóvakíu
Sigriður ólafsdóttir
Þórður Harðarson
HR — Man fólk eftir atburðunum í Tékkóslóvakfu
fyrir réttum tíu árum? Þekkir ungt fólk til þess sem
þar gerðist? Til að grennslast fyrir um það brugðum
við Tryggvi Ijósmyndari okkur niður í bæ og tókum
fólk í Austurstræti tali. Við spurðum hvort það myndi
eftir atburðunum í Tékkóslóvakíu 1968/ hver hefði
gert innrásina og hvað hann hét sem var forvígis-
maður „vorsins í Prag."
Fyrstur varð á vegi okkar ungur
maður og atvinnulaus, Birgir
Eðvarðsson: ,,Jú, ég man eftir
þessum atburðum,. mest af þvi
sem ég las i blöðunum. Þeir höfðu
þó ósköp litil áhrif á mig. — Þaö
voru Rússar sem geröu innrásina
og þaö var Dubcek sem var aðal-
maöurinn i Tékkóslóvakiu.”
Næstan hittum við mann, ólaf
Finsen að nafni:
,,Jú, jú, eðlilega man ég eftir
þessum atburðum og þeir höföu
mikil áhrif á mig sem fleiri.
Hverjir gerðu innrásina? Það
voru Rússarnir og Alexander
Dubcek hét hann, sem mest barö-
ist fyrir umbótunum i
Tékkóslóvakiu”.
Húsmóðir meö börnin sin I bæjar-
ferö varð á vegi okkar og viö gáf-
um okkur á tal við hana. Hún
sagöist heita Ester óskarsdóttir
og kvaöst muna vel eftir innrásinn
i Tékkóslóvakiu: „Þetta á ekki aö
eiga sér staö” sagði hún. Viö
spurðum hana hver heföi gert
innrásina: „Þaö var Stalin — nei
annars, var þaö ekki Krusjeff?
Þetta er allt sama tóbakiö en
hann hét Dubcek, sem var
forvigismaður umbótanna i
Tékkóslóvákiu.”
Okkur langaöi nú aö athuga
hvort þeir, sem voru á barnsaldri
fyrir tiu árum, vissu eitthvaö um
þessa atburöi. og bárum upp
erindi okkar við unglingsstúlku i
Austurstræti, Sigriði ólafsdóttur
að nafni: „Ég man ekki neitt
svoleiöis. Ég var bara krakki, 7
ára gömul, og ég man ekki heldur
hver það var sem réöst inn i
Tékkóslóvakiu”
Vondaufir spurðum viö um for-
vigismann aö „manneskulegum
sósialisma”: „Nei ég man þaö
ekki — réttara sagt ég veit þaö
ekki — eins og ég segi, ég var
bara krakki! ” sagöi hún aö lokum
og var ekki laust viö aö hún væri
oröin þreytt á okkur.
Strákur var að hagræöa hjóli og
reyndist hann vera fjórtán ára
sendill, Þórður Haröarson aö
nafni. Viö bárum upp spúrningar
okkar meö efahreim:
„Nei.”
„Nei, ekki hugmynd.”
„Nei, ég er svo neikvæöur.”