Tíminn - 04.05.1980, Síða 8

8
Sunnudagur 4. mai 1980
ÍJtvarpserindi i april
1980 ,,Ár trésins”.
Mikils er um vert, aö okkur tak-
ist aö bvla svo I haginn, aö viö get-
um lifaö I viökunnanlegu um-
hverfi. Þaö er fleira, sem skiptir
þá máli en hýbýlaprýöin þótt hún
sé mikils verö.
Þar kemur einnig til allt sem aö
þvl lýtur aö viö fáum notiö
skemmtilegs útillfs og haft eölileg
og náin samskipti viö landiö.
Margirhafa áhyggjur af þvl, aö
vöxtur borganna — þéttbýlisins —
margvlsleg umsvif og röskun,
sem nútlma tækni fylgir, muni
smátt og smátt gera mönnum ó-
kleyft aö lifa eölilegu llfi I viöun-
andi tengslum viö náttúruna, og
loka flestum leiöum til aö varö-
veita upprunalegt og eölilegt um-
hverfi. Ekki ætti þó svo illa aö
fara, ef menn eru á veröi og fara
skynsamlega aö.
Sem betur fer, gefa menn hætt-
um þeim, sem aö steöja I þessu
tilliti, vegna Ivaxandi umróts I
þágu llfsgæöakapphlaupsins,
vaxandi gaum. Menn eru llka aö
veita þvi aukna athygli, aö þaö er
þáttur I viöunandi llfskjörum aö
búa I ómenguöu umhverfi og aö
eiga þess kost aö umgangast ó-
spillta náttúru. Þetta þýöir aö
nýtt verömætamat og nýtt fram-
kvæmdamat veröur aö koma til,
miöaö viö þéttbýli og tæknibú-
skap, ef vel á aö fara.
Útivistarmálin þ.á.m. aögang-
ur aö heppilegu landi, veröa stór
þáttur I þeim málaflokki, sem nú
á dögum kemur til meöferöar I
vaxandi mæli, þegar ákveöa skal
hvernig þjóöin á aö koma sér
fyrir á farsælan hátt I landinu, á
öld tækninnar og verklegra um-
brota I framfaraskyni.
Koma hér til ráöstafanir til
verndar óspilltri náttúru, og til
þess aö almenningur eigi kost á
aö umgangast hana. Ennfremur
öflugar mengunarvarnir.
Sumir telja, aö þaö hljóti aö
veröa mikiö átakamál og illleys-
anlegt aö koma landsafnotum
fyrir þannig, aö vel geti saman
fariö annars vegar landnýting I
atvinnuskyni til búskapar og til
stórframkvæmda af mörgu tagi,
sem nútlmallfi fylgir — og á hinn
bóginn æskileg aöstaöa almenn-
ings til útillfs I nánu sambandi viö
landiö og náttúru þess.
Satt er þaö, aö þetta er ekki ein-
falt i sniöum né þannig vaxiö, aö
leyst veröi meö einu handbragöi
eöa einni ráöstöfun — en eigi aö
slöur tel ég mögulegt aö þjóöin
geti komiö sér vel fyrir aö þessu
leyti árekstrarlltiö ef hyggilegar
vinnuaöferöir eru viöhaföar og
góö ráö tekin I tlma.
Landnýtingaráætlanir
Undanfariö hefi ég notaö sem
flest tækifæri til aö koma þeirri
skoöun á framfæri aö hefja þurfti
umræöur og undirbúningsvinnu
um landiö allt til aö koma á land-
nýtingarskipulagi, sem vaxa
veröur upp heimafyrir I öllum
byggöarlögum ef vel á aö fara.
Nefni ég þetta hér vegna þess
aö útivistar og skógræktarmálin
eru einn þáttur I þessu aökallandi
landnýtingarmáli, sem svo miklu
skiptir aö þróist farsællega.
Landgræöslu og landnýtingar-
nefndin, sem undirbjó þjóöargjöf-
ina, landgræösluáætlunina frá
1974, lagöi til aö landshlutasam-
tökin nýju yröu studd til þess aö
takast á viö þetta verkefni, sem
sé aö smlöa landnýtingaráætlanir
fyrir byggöarlögin, en úr þvl
hefur ekki oröiö ennþá. Koma
auövitaö einnig aörar
framkvæmdaieiöir til greina og
þetta allt saman tengist
skipulagsmálum aö sjálfsögöu.
Kannski skiptir hér mestu máli,
aö dreifbýlisfólk og þéttbýlisfólk
vinni aö þessu sameiginlega sem
mest á öllum vinnustigum og ekki
slst þess vegna var upp á þvl
stungiö, aö einmitt landshluta-
samtökin heföu hér forustu I sam-
vinnu viö skipulagsyfirvöld.
Dreifbýlisfólk og þéttbýlisfólk
vinnur sem sé saman I lands-
hlutasamtckunum og þau ná yfir
stórt svæöi.
Skiptir miklu aö gefa þessum
málum nægilegan gaum án tafar
og sinna þeim I tæka tlö.
Þegar talaö er um landnýting-
aráætlanir hlýtur margt aö koma
til, þvl þá er um aö tefla aö koma
öllu þvl sem haganlegast fyrir I
landinu, sem farsælu llfi þarf aö
fylgja og landrými þarf til.
Veröur hér fátt nefnt og þá aöeins
til aö gefa lauslega hugmynd um
hvaö viö er átt meö landnýtingu
og landnýtingarskipulagi og
hvernig þetta tengist umræöuefni
mlnu hér núna um útivistarsvæöi
og skógrækt.
Fyrst er aö nefna búskapinn,
sem jafnan mun þurfa á mestu
landrými aö halda til ræktunar og
beitar. Orkunýting krefst mikils
lands og margt vandasamt aö
meta I þvl sambandi, sem þegar
er augljóst oröiö. Iðnaöur alls
konar tekur sitt pláss og hefur
feikna þýöingu, hvernig honum er
fyrir komiö á landinu. Þá koma til
vaxandi borgir, kauptún og þétt-
býliskjarnar og sist má gleyma
margbrotnum landþörfum lands-
manna ef takast á aö lifa
skemmtilegu útillfi I eölilegum
tengslum viö landiö og náttúru
þess. Nefni ég þá þjóögaröa, fólk-
vanga, friölönd, Iþróttasvæöi,
veiöilönd, hestamennskurými,
vel búna áningarstaöi feröafólks,
sumarbústaöabyggöir, skógærkt-
arlönd, bæöi til ræktunar nytja-
skóga til viöarframleiöslu, til
landbóta, og til skjóls og fegrun-
ar Ilöndum þeim, sem menn vilja
eiga fegurst og magna mestu aö-
dráttarafli.
Gömul gata ihrauninu á milli Grindavlkur og Hafna. — Ljósmynd: Gfsli Gestsson.
Eysteinn Jónsson:
____ __________________________________
Útivistarlönd
og skógur til
skjóls og prgði
Birkier aökomast á legg mllli blásinna mela innan Vaglagiröingarinn-
ar.
Enn hefur lltiö veriö aöhafst
varöandi landnýtingarskipulag af
þessu tagi hér á landi en meira I
öörum löndum sumum.
Þó eru dæmi þess ab sveitarfé-
lög hafa meö höndum undirbún-
ing landnýtingarskipulags — og
samstarf um hann viö nágranna-
sveitir, einkum þar sem þéttbýli
þróast eöa nálgast. Sannast mála
má þó ekki blöa aö taka þessum
málum alvarlegt tak vlöa á land-
inu. Ættu landshlutasamtök aö
hafa hér forustu I samráöi við
skipulagsyfirvöld og Alþingi aö
stuöja þau til þess. A.m.k. þurfa
sveitarfélög aö taka á þessu sam-
eiginlega, þvl aö llta veröur á af-
ar stór svæbi I einu, ef vel á aö
fara.
Skógur og skjól
Viö eigum nokkra staöi á land-
inu, sem umfram aöra draga fólk
aö sér, og legg ég I aö nefna
nokkra þeirra utan hálendis. Tel
ég þá: Þingvelli — Laugarvatn —
Þjórsárdal — Þórsmörk —
Skaftafell — Hallormsstaö — As-
byrgi og Jökulsárgljúfur —
Vaglaskóg — Vatnsfjörö á Baröa-
strönd — Húsafell, og nú má bæta
viö Heiðmörk og Kjarnaskógi. —
Ekki er þetta tæmandi upptalning
aö sjálfsögöu og marga staöi
fleiri þyrfti aö nefna, ef svo ætti
aö vera. En þessir allir eru vel
þekktir og afar fjölsóttir. Auövit-
aö eru þeir hver meö slnu móti og
veröur þaö ekki rakiö hér. En eitt
hafa þeir allir sameiginlegt —
skóginn. Skógargróöur til skjóls
og prýöi og þann blómgróöur,
sem friöuöu skóglendi fylgir.
Þetta segir sina sögu um þaö eftir
hverju flestir sækjast þegar þeir
vilja leita sér hvlldar og skemmt-
unar og eiga samvistir viö landiö.
Skógur og skjól eru ofarlega I
huga margra, sem út vilja leita
aö sumarlagi, þótt margt annað
komi einnig til, Skógartúrar hafa
lengi veriö einhver vinsælustu
skemmtiferöalögin á Islandi og
svo er enn. Þaö er heldur engin
tilviljun, aö tvö af þekktustu úti-
vistarsvæöum þéttbýlismanna
bera skógarnöfn og þaö meö
rengu, Heiömörk viö Reykjavik
og Kjarnaskógur viö Akureyri.
Mörg af eftirsóttustu útivistar-
svæöum iandsins hafa veriö og
eru á vegum Skógræktar rlkisins
og hefur Skógræktin sannarlega
unniö lofsvert starf meö þvi aö
hafa lönd sln opin til umferöar og
útivistar fyrir almenning meö
þeim myndarskap, sem gert
hefur veriö. Sú reynsla, sem
þannig hefur fengist bendir einnig
glöggt til þess aö öflugt skógrækt-
arstarf hlýtur aö veröa einn
veigamesti þátturinn I farsælli
lausn útivistarmála landsmanna,
sem I vaxandi mæli þjappast I
þéttbýli vegna atvinnu sinnar,
fjarlægjast landiö viö dagleg
störf, en vilja halda tengslum viö
þaö samt — og finna aö þeir þurfa
á þvi aö halda, til þess aö slitna
ekki frá rótinni.
Mér er I barns- og unglings-
minni hvlllkt aödráttarafl Hall-
ormsstaöaskógur haföi þar
eystra. í Hallormsstaöaskóg var
þó ekki auöhlaupiö frá mfnum
æskustöövum á meöan engin öku-
tæki voru tiltæk. Um þær múndir
varð markiö tæpast meö raun-
sæju móti hærra sett þar um slóö-
ir, en aö fara skemmtiferö I Hall-
ormsstaöaskóg. Og I þvl var brot-
ist þótt eins dags dvöl I skóginum
kostaöi þriggja til fjögurra daga
feröalag á hestum, sem raunar
varllka skemmtun. En töfraland-
ið, sem heillaöi og togaöi menn til
sln var skógurinn viö fljótiö. Og
enn þann dag I dag seiöa Hall-
ormsstaöaskógur og aðrir skógar
landsins fólkiö tilsln, og sýnir þaö
svo glöggt, sem veröa má meö
hvaöa hætti heillavænlegt er aö
bæta og prýöa þaö land, sem
menn ætla til útivistar, skemmt-
unar og sálubótar.
Viö veröum aö eiga stórbrotin,
vlölend útivistarsvæöi vlös vegar
um landiö, prýdd fögrum gróöri
og þar þarf skógurinn aö skipa
heiöurssess ásamt blómstóði þvl
sem honum fylgir.
En hverjar eru þá horfur á þvl
aö takast megi aö koma skógi I
útivistarlöndin svo vel megi viö
una? I þvl efni þarf engu aö kvlöa.
Skógrækt rlkisins hefur starfaö I
meira en 70 ár, og skógræktarfé-
lög áhugafólks hafa vlö starfaö
vel og lengi, mörg áratugum
saman sum meira en hálfa öld.
Arangurinn blasir viö vlös vegar
um landiö, nálega hvar sem litiö
er, og I þessum herbúöum vita
menn nú oröiö hvaö hægt er aö
gera og hvernig vinna ber til þess
aö árangur náist.
Menn vitá nú, aö þaö er rétt
sem Ari fróöi sagði, aö landiö var
viöi vaxiö millifjalls og fjöru þeg-
ar landnám hófst, þaö staöfesta