Fréttablaðið - 11.06.2007, Síða 14

fréttir og fróðleikur
Engar afsak-
anir gildar
Orkuveitan efnir til göngu- og
fræðsluferðar í Elliðaárdal
undir leiðsögn Guðmundar
Halldórssonar, skordýrafræð-
ings þriðjudagskvöldið 12.
júní kl. 19.30. Gengið verður
um dalinn og hugað að þeim smádýrum sem þar búa. Þátttakendur eru hvatt-
ir til að hafa með sér stækkunargler.
Gangan hefst við Minjasafn Orkuveitu Reykjavíkur í Elliðaárdal.
Skordýr í
Elliðaárdal
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
I
C
E
3
80
05
0
6.
2
0
0
7
Verði niðurstaða óbyggða-
nefndar um þjóðlendur á
Norðausturlandi staðfest
fyrir dómstólum vakna
spurningar um áhrif niður-
stöðunnar á kröfur bænda á
svæðinu um greiðslur fyrir
vatnsréttindi vegna Kára-
hnjúkavirkjunar. Einnig má
velta fyrir sér hvort ríkið
muni gera sambærilegar
kröfur og bændurnir vegna
þjóðlenda á hendur ríkis-
fyrirtækinu Landsvirkjun.
Úrskurður óbyggðanefndar vegna
Norðausturlands var kynntur í lok
maí. Samkvæmt honum er stór
hluti af því landsvæði sem
eigendur lands í nágrenni Kára-
hnjúkavirkjunar hafa talið sig eiga
í raun þjóðlendur í eigu ríkisins.
Útilokað er annað en látið verði
reyna á úrskurðinn fyrir dómstól-
um, enda miklir hagsmunir í húfi.
Landeigendur á svæðinu hafa sagt
vatnsréttindin virði 72 milljarða,
en Landsvirkjun mat verðmæti
þeirra á bilinu 150-375 milljónir
króna.
Fyrir úrskurð óbyggðanefndar
áttu landeigendur um áttatíu pró-
sent af vatnsréttindunum en ríkið
tuttugu prósent. Kröfur landeig-
enda um greiðslur vegna vatns-
réttindana voru því samanlagt 58
milljarðar, deilt niður á landeig-
endur í hlutfalli við eign.
Verði niðurstöðu óbyggða-
nefndar ekki hnekkt mun ríkið
eiga tæplega sextíu prósent af
vatnsréttindum vegna Kára-
hnjúkavirkjunar, ekki tuttugu
prósent eins og áður var, segir
Jón Jónsson héraðsdóms-
lögmaður, einn lögmanna landeig-
enda á svæðinu.
Landeigendur hafa sex mánuði
til að höfða mál til ógildingar
úrskurði óbyggðanefndar. Telja
má öruggt að málið fari fyrir bæði
héraðsdóm og Hæstarétt, enda
hafa einhverjir landeigenda þegar
lýst því yfir.
Ef úrskurðurinn verður stað-
festur verður sú staða uppi að
Landsvirkjun, fyrirtæki sem er að
öllu í eigu ríkisins, mun þurfa að
semja við ríkið vegna bróðurparts
vatnsréttinda vegna Kárahnjúka-
virkjunar.
Samkvæmt þjóðlendulögum
þarf leyfi forsætisráðherra til að
nýta vatns- og jarðhitaréttindi
þjóðlendna, og ráðherra getur
samið um endurgjald fyrir nýt-
ingu réttinda. Ef Landsvirkjun vill
semja um vatnsréttindin þarf því
að ræða við forsætisráðherra.
Ekki eru þó taldar líkur á því að
samningaviðræður ríkisins við
Landsvirkjun verði vettvangur
átaka. „Þeir ættu að geta komist
að hagstæðum samningum,“ segir
Friðbjörn E. Garðarsson héraðs-
dómslögmaður, annar lögmanna
landeigenda á svæðinu, og vísar
þar til þess að í raun væri verið að
flytja peninga úr einum vasa
ríkisins í annan.
Aðrir viðmælendur úr lögmanns-
stétt, sem ekki hafa komið að mál-
inu, bentu á að ekki einasta væri
líklegt að ríkið gerði kröfur á
Landsvirkjun, heldur mætti
raunar lesa lögin þannig að ríkinu
væri skylt að gera slíkar kröfur.
Sérfræðingar segja ljóst að ríkið
muni ekki fallast á að afsala sér
vatnsréttindum til Landsvirkjunar
til frambúðar, heldur muni það
leigja réttinn.
Þegar Geir H. Haarde forsætis-
ráðherra var spurður að því hvort
ríkið myndi gera kröfur á hendur
Landsvirkjun fyrir nýtingu á þjóð-
lendum í þessu tilviki sagði hann
að það hefði ekki verið skoðað.
Líklegt væri að látið yrði reyna á
úrskurð óbyggðanefndar fyrir
dómstólum, og því ekki tímabært
að taka afstöðu í málinu. Hann
sagði vissulega þurfa að skoða
hvaða fordæmi möguleg krafa rík-
isins myndi gefa fyrir kröfur
vegna slíkrar nýtingar í framtíð-
inni.
Það sem kemur ekki fram í þjóð-
lendulögunum er hversu háar upp-
hæðir Landsvirkjun eigi að greiða
fyrir vatnsréttindi af þjóðlendum.
Ósvarað er hvort ríkið muni gera
kröfur áþekkar þeim sem bænd-
urnir hafa uppi.
Jón Jónsson, lögmaður land-
eigenda, bendir þó á að um fimmt-
ungur vatnsréttinda vegna Kára-
hnjúkavirkjunar tilheyri
ríkisjörðum, óháð úrskurði
óbyggðanefndar um þjóðlendur.
Fyrir matsnefnd hafi ríkið krafist
hlutdeildar í greiðslum vegna
vatnsréttinda í samræmi við það
hlutfall, eða rúmra fjórtán millj-
arða króna miðað við ýtrustu
kröfur landeigenda.
Dómstólar og matsnefndir nota
þau fordæmi sem til staðar eru til
að meta verðmæti réttinda, til að
mynda vegna vatnsréttinda. Þeir
lögmenn sem rætt var við voru þó
sammála um að samningur ríkis-
ins við Landsvirkjun gæti ekki
verið fordæmisgefandi fyrir mats-
nefndir og dómstóla sem meta
verðmæti réttinda annarra land-
eigenda. Það yrði ekki fordæmis-
gefandi ef ríkið og Landsvirkjun
myndu semja um „eitthvert klink“
í bætur, sagði einn viðmælenda.
Sérfræðingar sem leitað var til
sögðust þó ekki efast um að næði
Landsvirkjun hagstæðum samn-
ingi við ríkið vegna vatnsrétt-
indana myndu lögmenn félagsins
reyna að nota þá sem fordæmi í
samningum við aðra landeigendur.
Dómstólar og matsnefndir myndu
hins vegar ekki líta til þess for-
dæmis þar sem í slíkum samning-
um væri ríkið í raun að semja við
sjálft sig og aðstæður hvergi
nærri eðlilegar.
Ólíklegt er talið að fjármálaráð-
herra beiti sér í málinu. Í því sé
hann í raun með tvo hatta. Annars
vegar vilji hann fá sem mest fé í
ríkissjóð fyrir nýtingu á þjóðlend-
unum og jörðum í ríkiseigu. Hins
vegar vilji hann hag ríkisfyrir-
tækisins Landsvirkjunar sem
mestan, enda haldi hann um eign-
arhlut ríkisins í fyrirtækinu, og
vilji því að Landsvirkjun greiði
sem minnst fyrir réttindin.
Óbyggðanefnd setur strik í reikning
Fylgst með berklasmiti hjá innflytjendum