Tíminn - 21.12.1980, Blaðsíða 17

Sunnudagur 21. desember 1980
17
þrælaflutningum. 1 tveimur
heimsstyrjöldum virðist sem
úrslitin hafi verið ráðin i bæði
skiptin i hinni miskunnarlausu
Orrustu um Atlantshafið, þó að
flugvélarnar gripu lika inn i.
Þetta þarf kannski ekki' að
rekja fyrir sjómennskuþjóð eins
og Islendingum, en á allt sitt
undir sjónum. En samt getur
einnig verið gagnlegt fyrir okk-
ur að doka við og íhuga hvaða
þýðingu sjósókn og siglingar
hafa átt i islenskri viðreisn á
þessari öld. Að þvi er vikið i sér-
stökum kafla aftan til i bókinni
um islenska siglingasögu.
Saga siglinganna er jafnframt
saga tækniþróunar. Hér er þvi
jafnframt reynt að gefa nokkra
innsýn i tækniþróun skipanna,
hvort sem er i striði eða friði.
Hinum óliku skipsgerðum og
þróun þeirra eru stöðugt gerð
skil, allt frá papýrusbátum
Egyptaum þriræðinga Grikkja,
sléttbyrðinga Rómverja og hin
skarbyrtu vikingaskip”.
Frá holuðum eintrján-
ingumtil þaninna segla
Ég veit ekki hvort menn al-
mennt gjöra sér grein fyrir þvi
hversu yfirgripsmikið þetta
menningar- og þjóðháttasvið er
i raun og veru eða siglingasagan
og það er með ólikindum
hvernig unnt er að pakka henni
saman i' eina bók. Að visu stóra,
— en samt.
Likast til hefði þetta ekki
verið unnt nema með þvi að
nota teikningar, eða bóklýsing-
ar i stað orða. Guido Canestrari
hefur gjört hundruð litmynda og
Piera Massidda álika margar
svartar teikningar. Bræðumir
Oddur og Þorsteinn Thoraren-
sen hafa svo gjört svartar
teikningar á kaflann tslensk
skipasaga, en hún er rakin til
Papa og vikinga frá deginum i
dag.
Aðalkaflar ritsins eru þessir:
Frá holuðum eintrjáningi til
þaninna segla. Heimsveldi
byggð á árataki þræla, Saltir
sækappar á Norðursjó og
Eystrasalti (vikingaskipin)
Miklagarðsmenn og siðar
itölsku lýðveldin. tlthöfin yfir-
unnin. Landafundir i austri og
vestri. Gullöld Seglskipanna.
Er þá komið að gufuaflinu og
þar i sögu er seglskipin hverfa
af höfunum. Þá koma kaflar um
herskip, flögg, kaupskipaflot-
ann, flugmóðurskip og um fjöl-
breytta framtið kaupsigling-
anna. Endað er á svifnökkvum
og kjamorkuskipum.
Þá tekur við viðbætir, þar
sem gerð er grein fyrir öðrum
siglingum og endað er á skrá
um skipanöfn og helstu atriðis-
orð.
Miklu rúmi er varið i tækni-
legar upplýsingar um herskip,
og þá styrkleikahlutföll á hafinu
og þótt hann sé fróðlegur, þá
verður manni hugsað til orða
sem höfö voru eftir Þorsteini
Thorarensen i blaði nýverið.
Þar segir hann:
„Ég gerði samning um útgáfu
verksins fyrir um fimm ámm.
Siðan fór ég að vinna við verkið.
Við Oddur bróðir minn höfum
lengi haft áhuga á skipum og
siglingum og höfum safnað
mikluefnium þetta. Fyrir þrem
árum byrjaði ég að þýða er-
lenda kaflann og þegar það var
komið vel á veg, fór ég að sinna
islenska kaflanum. Það fór nú
þannig að við skrifuðum saman
miklu lengri skipasögu heldur
en þarna er. Það kom svo i ljós
að plássið sem við höfðum var
svo takmarkað að við urðum að
skrifa söguna aftur frá grunni,
til að koma henni fyrir, stytta
hana og gera hana hnitmiðaðri.
Vegna þessa frestaðist útkoma
bókarinnar i eitt ár”.
Og þótt islenski kaflinn sé
furðu góður, miðað við það
knappa rymi, er höfundur hafði
til umráða er það viss skaði að
þvi að upphaflegur texti varð að
vikja. Hefði vel mátt hugsa sér
að stytta herskipatöflurnar
þjappa þeim saman, en þar
blandast saman hagsmunir út-
gáfunnar, eða höfundarréttur
þeirra er bókina rituðu. Sagan
verður að vera alþjóöleg og is-
lensk i s.enn og undir það hljót-
um við að játast. Bæði vegna
þess að þetta er heimssaga og
verður að vera það, og eins
Tviskeið varð helsta bátsgerð sæþjóöanna i SA-Asiu. Hún var gerö
einfaidlega með þvi að tveir eintrjáningar voru festir saman með
þvertrjám og haft gott bil á milli. Slikar tviskeiðar gáfu stöðugleika
án þess að draga úr hraðanum.
vegna hins að þessar töflur
segja lika talsverða sögu.
Spurningar og svör
Ég geri ráð fyrir að flestir,
sem lesa þessa bók, þekki vissa
drætti þeirrar myndar er hún
gefur. Þó hygg ég að flestir
munifinnaþarnaskipagerðir og
menningarsögu, er þeir ekki
þekktu áður. Sérlega fróðlegir
eru kaflarnir um eldri tið bæðk
hinn fjölþjóðlegi og eins sá is-
lenski. Á þvi'er ekki minnsti vafi
að Norðurlandabúar áttu i sinni
tiðmikinn þátt i mótun siglinga-
sögunnar og úthafssiglinga. Og
stundum spyr þessi bók i raun
og veru fleiri spurninga, en hún
svarar: Til dæmis er knörrinn
eða Knörr bóssan smiðuð i sam-
hangandi framhaldi af vikinga-
skipinu og knerrinum. Við hljót-
um að taka eftir að arabiskur
bátur frá 9. öld er svo að segja
nákvæmlega eins og ósjálfrátt
spyr maður sig. Hvernig
stendur á þessum skyldleika?
Arabiski báturinn virðist að
visu vera plankabyggður, en
það skiptir ekki öllu máli. Ef
teikningin er fengin frá
Væringjum, þá hentuðu þeim
ekki plankabyggð skip, þvi skip
þeirra urðu lika að fara yfir lönd
og léttbyggð skip voru vikingun-
um nauðsyn. Þörfin fyrir þenn-
an eiginleika var ekki eins brýn
i Miðjarðarhafi og i Norðurálfu
og athyglisverð eru ummæli
höfunda um þróun siglinga á
Norðurlöndum, en þar segir:
„Það hefur verið sagn-
fræðingum undrunarefni að
siglingum og verslun Norður-
landa hnignaði á 13. öld og
Hansakaupmenn hrifsuðu þær.
Hefur verið um kennt að Hansa-
kaupmenn tóku i notkun rúm-
góða kugga meðan Norður-
landaþjóðir héldu við vikinga-
skip. I rannsóknum á siðustu ár-
um, hefur þó komið i ljós að ekki
stóð á norrænum skipasmiðum,
sem þróuðu úr knerrinum rúm-
gott flutningaskip kallað bússa.
Það er skýrt fram tekið að
markmiðið með stóru skipabók-
innier Fjölvi hefur gefiðút er að
rita „siglingasögu með lýsing-
um á þúsund skipum allra tima
og allra landa”, sem vissulega
er gjört, en það hlýtur að verða
verkefnisagnfræðinga okkar, er
hirða um siglingametnað, að
leysa margar gátur er tengjast
heimsmynd norrænna manna til
forna og hvernig þeir deildu
menningu sinni með öðrum
þjóðum á tið víkinga og vær-
ingja.
Hin öra þróun á höfun-
um
Að þvi dregur með bættri
siglingatækni, að heimurinn all-
ur er leikvangur siglinga og við-
skipta. Heimurinn verður einn,
þrátt fyrir rikjaskipan og
breytingar i stjórnmálum. Og
þótt stjórnmálasagan og þjóð-
flutningamir blandist fljótt inn i
siglingasöguna sjálfa, þá
gleyma höfundar ekki sjómann-
inum sjálfum.
Einn skemmtilegasti og fróð-
legasti kafli þessarar bókar er
um seglskipin á tindi sinnar
frægðar. Ef til vill var klipper-
inn glæsilegasta og best búna
seglskipið. Um kiipperana segir
m.a. i bókinni:
„Ekki var ofsögum sagt af
hraða klipperanna. Segla-
búnaðurinn nýtti vindinn til fulls
svoað i léttum byr gengu þeir 5-
6 hnúta en i góðum byr komust
þeir auöveldlega upp i 12-14
hnúta. Þess voru dæmi að þeir
gengu allt upp i 18 hnúta.
H ------------------->
PLASTPOKAR
PÖKKUNARFILMA
BYGGINGARPLAST
O.FL.O.FL.
ÝMSAR GERÐIR
TÖLVUVOGA MEÐ EÐA
ÁN MIÐAPRENTARA
MARGAR
GERÐIR
TÖLVUKASSA
YFIRPRENTUNAR-
VÉLAR
Prentar á sjálflímandi miða frá stærð 12 til 115 mm
til 100. Mjög einföldí notkunogörugg.
uniCp.301
SÁ STÆRSTI model 310-320.
Fyrir hótel og veitingahús. Hægt að setja inn 84 sÁ MINNSTI módel 50. Electronic cash Register.
föst verð. Prentar á nótureikning. Prenthraöi: 120 Fyrir söluturna og minni versianir. Verð, gæði og
prentanir á mínútu. þjónusta, sem stenst samanburð.