Fréttablaðið - 27.10.2007, Blaðsíða 28

Það var þó mikil gæfa að við byggðum ekki
fyrr. Til dæmis vorum við alls ekki tilbúin
fyrir fjórum árum síðan þegar við vildum fá
að byggja.
F
aðir minn, sem var skólastjóri
við Tónlistarskólann á Ísafirði,
sagði alltaf þessa setningu að
„skóli er ekki hús, skóli er fólk“.
Og þótt það séu mín álög að
koma byggingu utan um þennan
skóla er ég samt sem áður fullkomlega með-
vitaður um að skóli er fyrst og fremst það
sem gert er í skólanum. Skólinn er fólkið.“
Hjálmar Helgi Ragnarsson, rektor Lista-
háskóla Íslands, mælir af festu og glaðværð
meðan hann blaðar í bunka eftir hugmynda-
fræðilegri skýringarmynd af nýjum lista-
háskóla.
Hann situr við fundarborð í fremur hrárri
skrifstofu í gamalli prentsmiðju í Skipholt-
inu, sem nú hýsir stjórn Listaháskóla Íslands
og hönnunar- og arkitektúrdeildina.
Hjálmar hefur um árabil unnið að því að
finna skóla sínum boðlegt húsnæði. Hann
telur sig og þjóðina í öfundsverðri stöðu að
mega byggja nýtt hús yfir skólann. Ekki eru
mörg fordæmi erlendis fyrir stofnun sem
býður upp á svo fjölbreytt listnám fyrir jafn
fáa nema.
„En þessi draumsýn hefur verið í undir-
búningi alveg frá því við byrjuðum með
þennan skóla. Það var þó mikil gæfa að við
byggðum ekki fyrr. Til dæmis vorum við alls
ekki tilbúin fyrir fjórum árum þegar við
vildum fá að byggja. Hugmyndafræðin
verður nefnilega að endurspegla skólann og
hún verður að skína í gegn í skólabygging-
unni. Nú er skólinn að verða til og við getum
byggt utan um hann, frekar en að þvinga
skóla inn í húsið,“ segir hann.
Mikið af orku Hjálmars og tíma sem rektor
hefur farið í húsnæðismál. Skólinn hefur
verið í mörgum húsum á sama tíma og því
hefur deildaskipting innan hans verið áber-
andi. Þessu vill Hjálmar breyta.
Hann hefur um árin gengið milli yfirvalda
með bón sína. Á sínum tíma vildi skólinn til
dæmis fá lóð við Sölvhólsgötu sem er skil-
greind hjá borginni sem reitur undir
stjórnarráð. Þar eru nú til bráðabirgða leik-
listar- og tónlistardeildir Listaháskólans.
„Við töldum sko að það mætti alveg endur-
skoða það, að þetta færi undir stjórnarráð.
Ég þótti víst svolítið kaldur að ganga þarna
inn í ráðuneytin og stinga upp á þessari
brilljant hugmynd við ráðherrana, vitandi að
það voru kannski ráðuneytisstjórarnir sjálf-
ir sem þrýstu hvað mest á að láta flytja
vinnustaðinn. En, nei, þetta gekk ekki alveg
eftir!“ segir Hjálmar og hlær.
Hann heldur áfram í léttum dúr og segist
hafa beitt ráðherrana ýmislegri „hræðslu-
tækni“. Til að mynda reyndi hann að sýna
fram á að ekki væri hentugt að ráðuneytin
yrðu öll á sama stað með því að benda á hryðju-
verkaógnina. En allt kom fyrir ekki; reiturinn
er enn eyrnamerktur stjórnarráðinu.
Nú, þökk sé viljayfirlýsingu menntamálaráð-
herra og fyrrverandi borgarstjóra ásamt
áhuga fasteignaþróunarfélags Björgólfs-
feðga, sér Hjálmar fram á að draumurinn
rætist loks; að skólinn fái hús utan um starf-
semi sína. Skólanum var í maí úthlutað 11.000
fermetra lóð í Vatnsmýrinni og hefur átt í
samningaviðræðum við Samson Properties,
félag Björgólfsfeðga. Samson á mestan hluta
Frakkastígsreitar, milli Laugavegs og
Hverfisgötu. Fyrirtækið hefur hug á að
skipta á þessum reit og Vatnsmýrarlóðinni.
Hjálmar telur að nýr meirihluti í borgar-
stjórn muni sýna áformum Listaháskólans
skilning; afstaða stjórnvalda til skólans sé
ekki flokkspólitísk: „Og ég á heldur ekki von
á því að nýir herrar við stjórnvölinn breyti
neinu um forsendur viljayfirlýsingarinnar.“
Honum líst ekki illa á Vatnsmýrina undir
skólann sinn, en er sannfærður um að skól-
inn þrífist best í iðu miðborgar. Bærinn njóti
einnig nálægðarinnar við listamenn. Rektor
vill hafa skólahúsið við Laugaveginn; þar
verði það kennileiti í borginni.
„Ef menn ætla að byggja upp miðborg, þá
er ekki nóg að hafa bara verslanir og bari,
það verður að vera einhver grundvallar-
atvinnustarfsemi og ég get ekki ímyndað
mér betri starfsemi en Listaháskóla. Von-
andi koma þangað fleiri skólar. Ég held að
það væri mjög mikils virði að fá þarna fleiri
framhaldsskóla líka. Þannig tengdist ungt
fólk miðborginni miklu fyrr og með allt
öðrum hætti. Við myndum ekki sjá öll þessi
ólæti og sóðaskap í miðborginni um helgar
ef fólkið fyndi til einhverrar ábyrgðar gagn-
vart henni. Miðborgin verður að vera heild-
stætt samfélag.“
Hann minnir á ágæta reynslu af Mennta-
skólanum í Reykjavík.
Eitt höfuðatriði nýrrar byggingar verður
samræmi hennar við mannlíf miðborgarinn-
ar. Húsið á að hvetja almenning til að hætta
sér inn fyrir; fólk á að að geta gengið beint
inn af götunni og notið þess sem skólinn
hefur upp á að bjóða. „Og það verður að anda
um þetta hús ef það á að þjóna því að vera
svona eins og trekt utan af Laugaveginum.
Skólinn verður að stórum hluta til rými
þar sem fara fram viðburðir, hvort sem er
leikhús, tónlist, vídeó og bíó eða sýningar á
arkitektúr og allt þetta. Svo verður auðvitað
bókasafn með handritum að kvikmyndum og
myndbönd og nótur tónlistarmanna. Við
eigum eiginlega öll íslensk leikrit og mjög
mikið af íslenskum tónverkum sem
erlendum, það nálgast eitthvað um 30.000
verk með öllum helstu tónskáldunum,“ segir
rektor stoltur.
„En þetta verður ekkert skreytihúsnæði.
Listaháskóli þrífst ekki í svoleiðis húsi. Þetta
verður að langmestu leytinu til gróft hús-
næði. Listnemendur þurfa að hafa frelsi til
að vinna án þess að hafa áhyggjur af því að
þeir séu að skíta út gólfið.
Hugmyndir manna um skólabyggingar
eru yfirleitt um langa ganga og kennslustofur
og skrifstofurými. Þessi skóli er ekki þannig.
Þessi skóli er listverksmiðja,“ segir Hjálmar
dreyminn á svip.
Undanfarin ár hefur verið reynt að laga
bráðabirgðahúsnæði skólans að aðstæðum
jafnóðum og svo er enn. Í miðju viðtalinu
hefur athafnasamur smiður dynjandi hamars-
högg einhvers staðar utan á skrifstofu
rektors við Stórholtið. Smiðurinn slær þó
ekki Hjálmar út af laginu. Hann er þessu
vanur og heldur áfram ræðu sinni.
Hjálmar ætlar að Listaháskólinn muni
fylgja nýrri hugsun í listnámi og leiða hana
hér á landi. Hann sér fyrir sér ákveðna lífæð
innan skólans sem tengi einkarými og
almenning. Við skólann eru nú fjórar náms-
brautir sem rektor kallar „strokkana í vél-
inni“. Þær eru leiklistar-, tónlistar-, mynd-
listar-, og hönnunardeild. Sú fimmta er á
stefnuskránni: kvikmyndadeildin.
„Það er styrkur skólans að hafa flæði milli
deildanna. Það tryggir lifandi skóla,“ að mati
Hjálmars, sem vill hafa ákveðið „flækju-
stig“ í húsinu.
„Það næst fram með því að fólk neyðist til
að koma í almenna rýmið, þar sem nemend-
ur sýna meðal annars afurðir sínar. Strákur-
inn í hönnunardeildinni vill kannski bara
vera á sínu verkstæði, en til að komast á
milli og í almenna rýmið þarf hann að flækj-
ast utan um dansnemanda hér og tónlistar-
nemenda þar og verður svo kannski skotinn
í stelpunni í dansinum!“
Hjálmar Helgi heldur áfram og segir að
flæðið og flækjuna þurfi að stilla af. „Og það
er einmitt þetta sem við munum dæma eftir
í samkeppninni; flæðið og tengingarnar.“
Hann vísar hér til opinnnar samkeppni,
sem verður haldin um hönnun hússins, og
býst við mikilli þátttöku.
„Hér eru margar spennandi arkitektastof-
ur og öllum verður gefinn kostur á að taka
þátt, sem uppfylla lágmarkskröfur.
Þetta þykir mjög spennandi hjá arkitekta-
samfélaginu, því þetta verður auðvitað Arki-
tektúrháskóli Íslands líka og það er ekki lítils
virði að hafa teiknað hann. Við búumst því
við bestu hugmyndum sem íslenskt arki-
tektasamfélag býr yfir!“
Drifinn áfram af draumsýn
Hjálmar Helga Ragnarsson, rektor Listaháskóla Íslands, dreymir um akademíska listverksmiðju fyrir Íslendinga. Hún verði
kennileiti við Laugaveginn, sem fegri mannlífið þar til muna. Í samtali við Klemens Ólaf Þrastarson kallar Hjálmar eftir bestu
hugmyndunum sem íslenskt arkitektasamfélag býr yfir og boðar til opinnar samkeppni um flæði og flækjustig.