Fréttablaðið - 20.11.2007, Blaðsíða 18

18 20. nóvember 2007 ÞRIÐJUDAGUR
Karlar
Konur
45%
Aldrei 1 s. í mán. 2-3 í mán. 1-2 í víku 3 í viku
eða oftar
Svona erum við
fréttir og fróðleikur
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
50%
17%18% 16%17% 14%18%
2%2%
HEIMILD: MANNELDISRÁÐ
Laxveiðin sumarið 2007
er þriðja mesta stangveiði
sem skráð hefur verið hér
á landi. Stangveiddir laxar
eru um 50 þúsund, sem er
um 4.500 löxum meira en
sumarið 2006. Veiði sumars-
ins verður helst minnst
fyrir vatnslausar ár á besta
veiðitíma og ævintýralega
veiði á vatnasvæði Rang-
ánna.
Veiðin þetta sumarið er 28 pró-
sentum yfir meðalveiði áranna
1974 til 2006 samkvæmt bráða-
birgðatölum Veiðimálastofnunar.
Til þess er tekið í samantekt stofn-
unarinnar að hluti þeirra laxa sem
veiddir eru fær frelsi að nýju.
Fyrirkomulaginu að veiða og
sleppa vex ásmegin og um fimm-
tán prósentum af öllum stang-
veiddum laxi í íslenskum laxveiði-
ám er sleppt. Þriðjungur þess afla
veiðist oftar en einu sinni.
Ár sem byggja sína veiði á
sleppingum gönguseiða laxa sem
alin eru í eldisstöðvum fengu
bestu heimtur frá upphafi; tæp-
lega sextán þúsund fiska. Þegar
litið er til veiði í öðrum laxveiðiám
lætur nærri að hún hafi verið um
34.600 laxar. Það er um tíu pró-
sentum minni veiði en var sumarið
2006 en um fimm prósentum yfir
meðalveiði síðustu tíu ára.
Vatnslaust í veiðihúsinu
Laxveiðisumarsins verður minnst
fyrir öfgar í veður- og vatnsskil-
yrðum. Um miðjan júlímánuð,
þegar laxaveislan átti að standa
sem hæst í mörgum ám, töluðu
vanir veiðimenn um náttúruham-
farir. Ár á Vestur- og Suðvestur-
landi runnu vart lengur eftir hita-
bylgju og glennusól sem stóð í
margar vikur.
Vatnsmagnið í Norðurá í Borgar-
firði er ágætt dæmi; meðalrennslið
fór niður í tvo og hálfan rúmmetra
á sekúndu, en rennslið er um og
yfir tuttugu rúmmetra á sekúndu í
venjulegu árferði. Þegar staðan
var sem verst í byrjun júlí höfðu
175 laxar komið á land úr Norðurá
miðað við um 800 laxa á sama tíma
árið áður.
Eiríkur St. Eiríksson, stang-
veiðimaður og rithöfundur, sagði
frá veiðiferð í Stóru Laxá í Hrepp-
um á bloggsíðu sinni þar sem svo
rammt kvað að vatnsleysinu að
vatnslaust varð í veiðihúsinu. Sög-
urnar eru óteljandi þar sem veiði-
menn freistuðu þess ekki að veiða
af þeirri einföldu ástæðu að árnar
runnu ekki á milli hylja.
Ævintýri í Rangárþingi
Sumarsins 2007 verður líklega
helst minnst fyrir heimtur upp úr
þeim systrum Ytri- og Eystri-
Rangá. Eystri-Rangá endaði með
7.525 veidda laxa og Ytri-Rangá
6.377 laxa. Ekki þarf að fjölyrða
um að þessi veiði er einstök, og er
þá sama hvaða mælikvarðar eru
notaðir. Nægir að nefna að veiðin í
Eystri-Rangá var 5.155 löxum
meiri en sumarið á undan og þegar
veiðimenn gengu tregir frá bökk-
um hennar í lok október sá ekki
högg á vatni. Áin var enn búnkuð
af laxi og það sama átti við um
Ytri-Rangá. Hafa ber hugfast að
Ytri-Rangá hefði sennilega skilað
mun fleiri löxum ef veitt hefði
verið á annað agn en flugu á besta
tíma.
Þær upplýsingar fengust hjá
leigutaka árinnar að fyrsta maðka -
hollið veiddi 200 laxa og síðasta
veiðidaginn í ánni veiddust á
fimmta tug laxa á fjórar stangir
en á venjulegum degi er veitt á
sextán stangir.
Laxveiðin er mikilvæg
Það er við hæfi að minnast á það
að laxveiði er ekki einungis dægra-
dvöl þúsunda heldur gífurlega
mikilvægur þáttur í íslenskum
landbúnaði. Vissulega er verð-
þróunin gagnrýnd, og ekki að
ósekju. En fullyrt hefur verið í
eyru blaðamanns að laxveiði sé
orðin svo mikilvægur þáttur í
tekjuöflun margra landsvæða að
um hreint byggðamál sé að ræða.
Stangveiðin veltir rúmlega ell-
efu milljörðum króna á ári og
skapar 1.200 störf. Það er um
fimmtungur af öllum tekjum land-
búnaðar ins en hlutfallið er mun
hærra til dæmis á Vesturlandi, þar
sem fimmtíu prósent atvinnu tekna
í greininni tengjast lax veiði.
Veiði að minnka?
Þrátt fyrir öfgar í veðri náði lax-
veiði í flestum ám um það bil
meðalveiði. Þó er ástæða til að
staldra við þegar veiðitölur sumars-
ins eru bornar saman við veiði á
undanförnum árum. Áður hefur
verið minnst á það fyrirkomulag
að veiða og sleppa. Skiptar skoðan-
ir eru um þessa aðferð og þarf
rannsóknir á gildi hennar fyrir
hina náttúrulegu stofna ánna.
Fluguveiði er að taka yfir í mörg-
um ám, sem hefur óumflýjanlega
þær afleiðingar að veiðitölur
lækka. Hver sá sem hefur staðið á
bakka laxveiðiár veit að svokölluð
maðkaholl hafa hækkað veiðitölur
í langflestum ám á Íslandi.
Ef horft er á tölur úr Víðidalsá,
þeirri frægu laxveiðiperlu, gæti
einhver dregið þá ályktun að þar
steðjaði að meiri háttar vandi. En
svo er ekki. Hellingur af laxi
gengur í árnar eins og áður en
maðkahollin, sem á árum áður
fóru létt með að rífa upp 300 laxa
á stuttum tíma, eru úr sögunni.
Þetta ber að hafa í huga við allan
samanburð og eins það að margir
veiðimenn veiða ekki lengur með
því hugarfari að fara með sem
mest heim. Árnar eru ekki lengur
matarkistur stangveiðimanna.
Öfgafullt laxveiðisumar að baki
FRÁ LANGÁ Á MÝRUM Langá á Mýrum var ofarlega á lista yfir aflahæstu veiðiárnar í sumar eins og undanfarin ár. Langá er gott dæmi um þá uppbyggingu sem á sér stað við
margar laxveiðiár. Frá 1962 hafa veiðibændur við ána byggt fimm laxastiga og vatnsmiðlunarstíflu í Langavatni auk þess að leggjast í miklar vegaframkvæmdir. Nú er hægt að
aka að öllum merktum veiðistöðum á 26 kílómetra svæði. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
FIMMTÁN AFLAMESTU
LAXVEIÐIÁRNAR 2007
Laxveiðiá Lokatölur 2007
1. Eystri-Rangá 7525 (1)*
2. Ytri-Rangá/Hólsá 6377 (2)
3. Þverá & Kjarrá 2435 (7)
4. Selá 2225 (3)
5. Norðurá 1456 (14)
6. Langá 1463 (10)
7. Hofsá í Vopnafirði 1435 (6)
8. Laxá í Dölum 1377 (5)
9. Miðfjarðará 1150 (17)
10. Blanda 1117 (23)
11. Grímsá og Tunguá 1078 (15)
12. Laxá í Aðaldal 1076 (27)
13. Breiðdalsá 875 (14)
14. Laxá í Kjós 840 (24)
15. Laxá í Leirársveit 830 (16)
*Mesta veiði á hverja stöng
Stofn hnúfubaks við Ísland er metinn hátt
í þrjátíu þúsund dýr og er tegundin talin
éta allt að eina milljón tonn af loðnu á ári.
Hnúfubakur var alfriðaður árið 1955 og nærri
stofninum gengið með veiðum, sem sést
best á því að fá dýr sáust við landið fram á
áttunda áratuginn eftir því sem fram kom í
Fréttablaðinu í gær. Síðan ku hnúfubaki hafa
fjölgað jafnt og þétt og sennilega nálgast
stofninn að vera jafn stór og fyrir daga
hvalveiða.
En hvað er hnúfubakur?
Hnúfubakur er skíðishvalur. Hann verður
oftast 12-13 metrar á lengd. Kvendýrin eru
þyngri en karldýrin, þau vega upp undir 48
tonn en karldýrin eru kringum 30 tonnin.
Lífslíkur hnúfubaks eru um 95 ár. Hnúfu bak-
urinn er með löng bægsli, svört eða svört og
hvít að ofan og hvít að neðan og hnúðóttar
frambrúnir. Sporður hans er svart- og hvít-
munstraður að neðan. Litamynstur á hálsi og
brjósti er mismunandi en skíðin eru dökkgrá.
Hnúfubakur er forvitinn hvalur, sem kemur
gjarnan upp að skipum og stekkur upp úr
sjó. Hann syngur mikið á fengitímanum og
sést oftar nær ströndum en aðrir hvalir.
Hvar er hnúfubak að finna?
Hann er að finna í öllum heimshöfum og fer
um í litlum vöðum. Mökun fer fram í mars til
maí og er meðgöngutíminn ellefu mánuðir.
Kýrnar bera yfirleitt á tveggja ára fresti og er
kálfurinn um fimm metra langur við fæðingu
og fimm mánuði á spena.
Hvað étur hnúfubakur?
Hann étur aðallega ljósátu, einnig loðnu, síld
og fleiri tegundir.
Hnúfubakur var sjaldgæfur við Ísland eftir
ofveiði Norðmanna og hefur verið friðaður
frá 1955. Hann er tákn hvalafriðunarsinna.
Heimildir: Ismennt.is og Nat.is
FBL-GREINING: HNÚFUBAKUR VIÐ ÍSLANDSSTRENDUR
Forvitnir söngvarar í litlum vöðum
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir,
þingmaður
Sam fylkingarinnar,
hefur flutt þings-
ályktunartillögu
um takmörkun
auglýsinga á óhollri
matvöru sem beint
er að börnum.
Hver er ástæða
þess að þú leggur
þetta til?
Offita barna er eitt
stærsta heilbrigðis-
vandamál sem
vestrænar þjóðir standa frammi
fyrir um þessar mundir. Alþjóða
heilbrigðisstofnunin og Evrópusam-
bandið hafa ákveðið að taka saman
höndum vegna vandans og mæla
nú fyrir bættu mataræði, aukinni
hreyfingu og takmörkun á auglýs-
ingum á óhollri matvöru sem beint
er að börnum.
Hvernig verður þessu framfylgt?
Ég legg til að heilbrigðisráðherra
setji reglur og nái samkomulagi við
innflytjendur, framleiðendur og aug-
lýsendur um að setja ekki auglýsing-
ar á þessum vörum í sjónvarp fyrr
en eftir klukkan níu á kvöldin, þegar
börnin eru hætt að horfa. Sömu-
leiðis að hugað sé að því að sporna
við þessum auglýsingum á netinu.
SPURT & SVARAÐ
ÓHOLL MATVARA Í AUGLÝSINGUM
Takmarkanir
skila árangri
ÁSTA RAGN-
HEIÐUR
JÓHANNES-
DÓTTIR
Alþingismaður
Samgönguráð
Flugmálastjórn Íslands - Siglingastofnun Íslands - Vegagerðin
Samgönguráðuneytið
Stefnumótun í samgöngum
Samgönguráð efnir til fjórða fundar í fundaröð sinni um stefnumótun
í samgöngum. Fundarefnið að þessu sinni er:
Samgöngur og umhverfi
Vegagerð og umhverfi
Matthildur Bára Stefánsdóttir deildarstjóri hjá Vegagerðinni
Losun gróðurhúsalofttegunda frá skipum
Jón Bernódusson skipaverkfræðingur hjá Siglingastofnun
Græn framtíð fl ugsins
Sveinn V. Ólafsson verkfræðingur hjá Flugmálastjórn
Umræður og fyrirspurnir
Fundurinn verður haldinn miðvikudaginn 21. nóvember 2007 kl. 15-17
á Grand Hótel Reykjavík. Aðgangur er ókeypis og öllum er heimill
aðgangur. Væntanlegir þátttakendur eru vinsamlegast beðnir að skrá
sig á netfangið postur@sam.stjr.is eigi síðar en klukkan 12:00 þann
20. nóvember 2007.
> Hversu oft Íslendingar á aldrinum 18 til
80 ára neyttu léttvíns árið 2002