Fréttablaðið - 11.12.2007, Blaðsíða 22

22 11. desember 2007 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Kjarabætur öryrkja
Hinn 1. apríl nk. munu tekjutengingar við maka heyra sögunni til. Að þessu hefur
verið unnið lengi á vettvangi ÖBÍ og nú síð-
ast innan ráðgjafarhóps um breytingar á
almannatryggingum þar sem við eigum
sæti. Ég hefði reyndar talið það eðlilegt að
breytingin tæki gildi strax um áramót en um
breytinguna sjálfa var algjör samstaða í ráð-
gjafarhópnum.
Það er líka fagnaðarefni að ríkisstjórnin hyggst
grípa til sérstakra aðgerða gegn of- og van greiðslum
Tryggingastofnunar ríkisins og í því skyni verður
komið á sérstöku frítekjumarki á fjármagnstekjur.
Aldraðir gerðu samkomulag við stjórnvöld um 25
þúsund króna réttindi í lífeyrissjóðum fyrir þá sem
ekki eiga þann rétt fyrir og 100.000 króna frítekju-
mark á atvinnutekjur. Ígildi þessara aðgerða fyrir
aldraða er metið til tveggja milljarða króna fram-
lags til öryrkja á ársgrundvelli.
Nú er mjög þýðingarmikið að mótaðar verði
framsýnar tillögur um hvernig þessum tveimur
milljörðum króna verði varið í þágu fatlaðra og
sjúkra. Í því sambandi þarf að huga að tvennu.
Annars vegar hvernig fjármagnið skilar sér best til
þeirra sem verst standa og hins vegar að
aðgerðin styðji við nauðsynlegar breytingar
á almannatryggingakerfinu. Í janúar 2009
er stefnt að því að nýtt fyrirkomulag
almannatrygginga taki gildi sem leggi
áherslu á jafnan rétt fólks til þátttöku og að
hinar illræmdu tekjutengingar og skerðing-
ar heyri sögunni til. Það er grundvallar-
atriði að nýtt fyrirkomulag verði fyrir alla,
án aðgreiningar og mismununar og lúti
lýðræðislegri stjórn og ábyrgð. Lykilaðilar í
nýju kerfi auk ríkis og sveitarfélaga eru
aðilar vinnumarkaðarins og lífeyris-
sjóðirnir. Ný sátt verður að takast um hlutverk
þeirra og skyldur.
Skerðingar og niðurfellingar níu lífeyrissjóða á
lífeyri öryrkja misbjóða gróflega réttlætiskennd
þjóðarinnar. Hugmyndafræði eins samfélags fyrir
alla er hugmyndin um víðtæka ábyrgð og skyldur
gagnvart öllum í samfélaginu. Á bak við hvern
einstakling sem lífeyrissjóðirnir eru nú að skerða er
persónuleg saga, erfiðleikar og slys. Því heiti ég nú
á lífeyrissjóðina að hverfa frá þessum aðgerðum
tafarlaust. Öryrkjabandalagið hefur skorað á
ríkisstjórnina að skerast í leikinn og bregðast strax
við. Tíminn er naumur og nú þarf að vinna hratt.
Höfundur er formaður ÖBÍ.
Að duga eða drepast
SIGURSTEINN
MÁSSON
Kjartan fertugur
Kjartan Magnússon, borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins, hélt upp á
fertugsafmæli sitt á laugardag með
pompi og prakt en veislustjórn var
í öruggum höndum Júlíusar Vífils
Ingvarssonar. Gestir sem eiga fálka-
nælu í fórum sínum voru í miklum
meirihluta í veislunni en þó mátti sjá
glitta í fólk af öðru pólitísku litrófi.
Athygli vakti að af oddvitunum
fimm í borgarstjórn heiðruðu
aðeins tveir afmælisbarnið
með nærveru sinni, þeir Vil-
hjálmur Vilhjálmsson og Ólafur
F. Magnússon. Hinir þrír
voru tepptir erlendis;
Dagur B. Eggertsson
borgarstjóri var
í Stokkhólmi,
Svandís Svavars-
dóttir í Kaupmannahöfn og Björn
Ingi Hrafnsson var í Boston. Þeirra var
sjálfsagt sárt saknað.
Partí á Seltjarnarnesi
Þótt Kjartan sé kjörinn fulltrúi Reyk-
víkinga ákvað hann hins vegar að
leigja veislusal í öðru bæjarfélagi, á
Seltjarnarnesi nánar tiltekið. Kannski
vildi hann vera viss um að andi nýja
meirihlutans svifi ekki yfir vötnum
og spillti gillinu. Líklega hugnast
Kjartani meirihlutinn á Seltjarnar-
nesi betur en sá í Reykjavík.
Konur sem þekkjast
Meira af gleðskap. Sam-
koma undir yfirskriftinni
„Konur sem þekkjast
ekki en ættu að þekkj-
ast“ fór fram í Norður-
mýrinni um helgina. Samkomurnar
eru haldnar reglulega í þeim tilgangi
að rækta tengslanet valinkunnra
kvenna. Fyrirkomulagið
er þannig að þrjár konur
bjóða tíu vinkonum sínum
svo úr verður þrjátíu manna
selsskapur. Í samsætinu
á laugardag mátti finna
konur á borð við Oddnýju
Sturludóttur borgarfull-
trúa, Marsibil Sæmunds-
dóttur varaborgar-
fulltrúa, Ernu Kaaber
veitingakonu, Þórlaugu
Ágústsdóttir, forstöðu-
mann vefmiðlunar 365,
og Sigríði Klingenberg
spákonu, svo nokkrar séu
nefndar.
bergsteinn@frettabladid.is
Fyrir nokkru var tekin upp nýbreytni í neðanjarðarlestum
Parísar: menn gátu nú fengið
stafrænt kort í stað miðanna, það
gilti eins og venjulegir miðar í
viku eða mánuð en einnig allt upp í
ár, og þurftu menn ekki annað en
bera það upp að einhvers konar
„auga“ sem las kortið, þá opnaðist
hliðið um leið.
Ekki var hægt að sjá að þetta
nýja kort, sem nefndist því
virðulega nafni „navigo“, hefði
mikið gagn umfram miðana (sem
eru stöðugt við lýði, a.m.k. enn
sem komið er) nema kannske
tímalengdina, og svo það að
mönnum sem týna korti er lofað að
þeir skuli fá nýtt innan skamms:
en hvað um það, gífurleg auglýs-
ingaherferð var sett í gang til að
telja menn á að hætta við miðana
og fá sér þessi kort. Til að árétta
það voru sett upp sérstök hlið, sem
einungis þessi kort geta opnað.
Óvinsæl kortlagning
En þessum nýju kortum fylgdi
einnig nokkuð annað, sem var þó
ekki tekið fram í auglýsingunum. Í
hvert skipti sem korthafi fer í
neðanjarðarlest og opnar hlið með
þessu spjaldi sínu er það letrað í
einhverri miðlægri tölvu sem skrá-
ir númerið á kortinu, svo og
staðinn og stundina þegar það er
notað. Á þennan hátt er sem sé
hægt að fylgjast með öllum
ferðum korthafans í neðanjarðar-
lestum fram og aftur um Parísar-
borg og úthverfin líka.
Þetta spurðist út, og fannst
ýmsum þetta miður. Frakkar hafa
nefnilega nokkuð slæma reynslu af
því að alls kyns persónulegar
upplýsingar um þá berist til aðila
sem síst skyldi og séu notaðar á
ófyrirsjáanlegan hátt, þeim mjög í
óhag. Þannig er sagt að trygginga-
félög séu nösk á að veiða upp
upplýsingar um ýmislegt, sem
skiptir kannske ekki neinu máli í
sjálfu sér og viðtakandi er löngu
búinn að gleyma, en hægt er með
réttri túlkun að nota til að neita
mönnum um réttindi eða taka þau
af þeim. Og til eru þeir Fransmenn
sem hafa sitthvað að fela fyrir
öðrum en tryggingafélögum, án
þess að það varði beinlínis við lög;
að því ógleymdu að í augum
lögreglumanna getur verið
grunsamlegt að hafa verið á
einhverjum ákveðnum stað á
einhverjum ákveðnum tíma, nema
hægt sé að gefa tafarlaust á því
pottþétta skýringu, kannske
mörgum mánuðum síðar. Því gast
mönnum ekki meira en svo að
þessar tækninýlundu.
En ef trúa má útvarpsfréttum
ætlar stjórn neðanjarðarlesta
Parísarborgar að bæta úr þessu, og
er það vitanlega í samræmi við
lögmál viðskiptalífsins. Menn eiga
sem sé völ á nýrri þjónustu sem er
fólgin í því að ferðirnar verði ekki
skráðar í tölvuna, en hún kostar að
sjálfsögðu sitt, þótt upphæðin sé
ekki há: einar fimm evrur. Þetta
eru miklar framfarir og mjög til
hagsbóta, en aðferðin er að vísu
gamalgróin.
Barnakennarinn Tópaz
Í leikritinu „Tópaz“, sem einu sinni
var sýnt í Þjóðleikhúsinu í
Reykjavík, segir m.a. frá því hvaða
leið bæjarfulltrúi í einhverjum
smábæ fann til að drýgja
tekjurnar. Hann holaði einu af
þessum sérstöku karlaklósettum
sem einkenndu franskar borgir til
skamms tíma og íslenskir stúdent-
ar nefndu „migildi“, niður á stétt
fyrir framan kaffihús. Þar var nú
eigandi kaffihússins vanur að setja
út sín borð fyrir viðskiptavinina á
góðviðrisdögum, en eftir því sem
hitinn jókst þá jókst og fnykurinn
af þessu blikkafdrepi; því gufuðu
viðskiptavinirnir fljótlega upp.
Eigandinn var meira en fús til að
borga þá tíu þúsund franka sem
bæjarfulltrúinn setti upp til að láta
fjarlægja gripinn. Strax að þeirri
upphæð fram greiddri, lét
bæjarfulltrúinn flytja migildið –
þvert yfir götuna á stétt fyrir
framan annað kaffihús. Honum
reiknaðist svo til að þennan leik
gæti hann leikið fimm eða sex
sinnum á sama árinu, með því að
flytja migildið af einni kaffistétt á
aðra, og hafa þetta vafalaust verið
stórupphæðir árið 1928, þegar leik-
ritið var frumsýnt.
En aðalpersóna leikritsins,
barnakennarinn Tópaz sem
svindlarar hyggjast notfæra sér
vegna þess að hann sé svo saklaus
en endar á því að verða enn
útsmognari en þeir og leika á þá,
hann lætur sér fátt um finnast.
Svona smásvindl kallar hann
„skáldskap“, í mikilli fyrirlitningu;
hann stefnir hærra.
Tópaz gat vafalaust ekki
ímyndað sér alla þá möguleika sem
rökheimur bæjarfulltrúans bjó
yfir. Eitt migildi var lítill og
óálitlegur blikkhólkur, og kaffihús
með eiganda og fáeinum viðskipta-
vinum kotungslegur heimur. Það
er mun umfangsmeiri aðferð að
láta aragrúa manna borga fyrir að
ekki sé um þá njósnað, og hægt að
útfæra það á marga vegu. En einn
galli er þó á þessari nýju þjónustu
við stafrænu kortin: ef einhver
borgar fyrir að ferðir hans verði
ekki skráðar í tölvuna, er eins víst
að lögreglan líti svo á að hann
hljóti að hafa eitthvað að fela, hann
verði því jafnan grunsamlegur.
Þarna er enn eitt atriði sem kallar
á nýjungar í viðskiptalífinu.
Migildi og stafræn kort
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Rafrænt eftirlit
G
O
T
T
F
O
L
K
F
réttir undanfarinna vikna hljóta að vera þungbærar fyrir
útlendinga á Íslandi. Það einfaldar örugglega ekki tilveru
fjölmargra Pólverja og Litháa hér á landi þegar fréttir
eru sagðar af því að landar þeirra hafi verið handteknir
grunaðir um alvarlega glæpi.
Í haust hafa einmitt verið fluttar margar fréttir af meintum
brotum manna frá þessum tveimur löndum. Þetta er óvenjulegt
því að við Íslendingar höfum hingað til fyrst og fremst þurft að
eiga við heimaframleidda nauðgara, þjófa og aðra glæpamenn. Við
höfum hins vegar alltaf vitað af því að glæpir eru líka framdir
í öðrum löndum. Það er því í raun ekkert undarlegt að þegar
heimurinn kemur til Íslands eru afbrot meðal þess sem kemur
með í farangrinum
En þetta er nýr veruleiki og honum fylgja ný úrlausnarefni. Þar
á meðal fyrir okkur sem vinnum á fjölmiðlunum.
Eitt af því er spurningin hvort það komi frétt í vinnslu við hvort
grunaðir afbrotamenn eru útlendingar? Annað er hvort fréttir af
tilteknum málum þar sem útlendingar koma við sögu ali á útlend-
ingahatri? Svarið við fyrri spurningunni er stundum. Þeirri síðari
afdráttarlaust já. Fordómarnir eru fljótir að gjósa upp í okkar litla
landi.
Staðan er hins vegar sú að ef þjóðernið skiptir máli í samhengi
frétta verða fjölmiðlar að leiða hjá sér vangaveltur um hvort
þær valdi fordómum. Fjölmiðlar geta ekki skotið sér undan því
að fjalla um óþægileg mál. Hraðri fjölgun útlendinga í íslensku
samfélagi fylgja ákveðin vandamál sem hverfa ekki þótt um þau
sé ekki fjallað. Þvert á móti má ætla að opinská umræða flýti fyrir
að tekið sé á málunum.
Fréttablaðið sagði til dæmis frá því á dögunum að hátt í fjórð-
ungur þeirra sem eru teknir ölvaðir við akstur er útlendingar og
áfengismagn í blóði þeirra er að jafnaði töluvert meira en í íslensk-
um stútum við stýri. Þetta er auðvitað óviðunandi ástand og gefur
til kynna að átaks sé þörf til að uppfræða þá erlendu menn sem hér
starfa. Það er engum til góðs að horfa framhjá þessum vanda.
En auðvitað er ábyrgð fjölmiðlanna mikil og það stendur upp á
þá að vanda til verka. Fréttir af útlendingum geta hæglega fengið
á sig það yfirbragð að aðeins sé sagt frá því slæma sem þeir gera.
Þetta er vegna þess að fréttir eru í eðli sínu neikvæðar, eða eins
og einhver gáfaður maður sagði: hundar sem gelta um nætur eru
fréttaefni en ekki þeir sem þegja.
Fjölmiðlar verða að gæta þess að leita jafnvægis og flytja líka
fréttir af öllum þeim harðduglegu og heiðarlegu Pólverjum og
Litháum sem hér búa og starfa. Þeir eru í miklum meirihluta og
eiga ekki að þurfa að þola að fáeinir svartir sauðir komi óorði á
fjöldann.
Í því samhengi geta Íslendingar rifjað upp að lengi vel voru okkar
helstu fulltrúar úti í heimi íslenskir sjómenn. Þegar þeir komu til
hafnar og áttu frí í landi, hvort sem það var í Hull, Grimsby eða
Hamborg, nýttu þeir það á fjölbreyttan hátt. Og ekki alltaf landi
og þjóð til sóma.
Fjölmiðlar geta ekki skorast undan því að fjalla
um erlenda glæpamenn á Íslandi.
Koma óorði
á fjöldann
JÓN KALDAL SKRIFAR